Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
»бачліва, нареч. 1. к бачлівы 1. На яе глядзіць бачліва. С. Музыка, 267.
2. нареч. к бачлівы 2.
• бачлівы-вая-вае, 1. сострадательный, внлмательный к другому. Нсл. 17. Наш пан, бачлівы пан, па ўсякім пагадае. Нсл.
бачна
105
бэз
2. наблюдательный, умный. Нсл. 17; БНсл. Бачлівы лацьвей то абача й паправе. Нсл. •бачна, нареч. (к бачны)—рассуднтельно, предусмотрнтельно, острожно. Нсл. 17. Бачна зрабіў, што не патураў. Нсл. Ср. cm. бачнёй—внднее. Нсл. 17. Адсюль бачнёй. Нсл.
•бачнасьць-ш, ж. 1. осторожность, вннмательный взор, Нсл. 17. вннматель-ность. Гсл. Бачнасьць ніколі ня шкодзе. Нсл.
2. сннсходнтельность, Гсл. вннманне, состраданне. Нсл. 17. Май бачнасьць на маю худобіну. Нсл. Хто бы меў узгляд і бачнасць, убогіх людзей, сірот і няволь-нікаў карміў, накорміць яго Пан Бог. Кіт. 12а4.’
•бачнёць-ёю-ёег«-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш.—становнться внднее. Нсл. 17. Соверш. пабачнёць—стать внднее. Нсл. 17. Царква ўжо бачнее, пабачнела. Нсл.
•бачнёцца—внднеться нздалн. Нсл. 17. Толькі крыжык з-за гары бачнеецца. Нсл. • бачны-ная-нае, 1. внднмый. Нсл. 17. Бачная справа. Нсл.
2. -— бачлівы в 1-ом зн. Нсл. 17. Бог-бацька на ўсіх бачны. Нсл.
3. рассуднтельный, сведуіцнй, Нсл. 17. предусмотрнтельный, осторожный. Бач-ны й разумны чалавек. Нсл.
• бачурка-ркі-рцы, ж.—бочка вместн-мостью от трех ведер до гарнца. НК.: Очеркн, 92.
•баччына-ны, ж. 1. наследственное по отце нменне, ПНЗ. вотчнна. Іг. Сядзіць на баччыне.
2. отечество.
•бачына-ны-не, ж.—страннца. Красьн. (Дсл.).
• бачыць-чу-чыш-ча; повел. бач, бачма, бачча, несоверш., перех.—вндеть. Нсл. 17; Прышчанск. в. Росл. і сумежныя сёлы Бранск п.; Шсл.; ПНЗ; Ксл. Бача вока, ідзе пячэцца кока. Нсл. Бачу, чаго табе хочацца. Тм. Бог усе бачыць. Нсл. Бачыш, які ты добры! Ст. Бачыш, што робіцца на дварэ? Ст. Распытаваліся ў яго, што бачыў. Н.(Афанасьев, I, 1913, 211). ПелІ, радуючыся, што бачаць. Кіт. 132, 9. Повел. бач—вншь, вот, Нсл. 17. смотрн, глядн. Бач, які ты хітры! Нсл. Га-га-га! Бач, нага самаўбокі скача. Гарун: Вясельле. Бач, які пан шчодры: сам ракі паеў, а ўбогім усю юшку аддаў. Послов. Нсл.
ці бачыш?—вндншь лн? Янк.і. Соверш. абачыць, повел. абач—увндеть. (Нсл. 344). Абачыш потым, дынявернеш. Ны.Абач, што там дзеецца. Нсл. Кланяцца будзе яму — не абачыць. Кіт. 54,14. Калі абачыце іх, што ў рэчах добра справуюцца, тагды ім(сіротам) аддайце скарбы. Кіт. 1069. Хто абачыць месяц рамазан і людзём асьветчыцца, няхай посьніка-юць. Кіт. 14617. Сьхініся к нам і абач. Гарун(ст. ’’Малітва”).
Соверш. пабачыць, а) посмотреть. Растсл.; Ксл. Пабач, што тут робіцца! Ст.
Пабачыш, што блага будзе. Нсл. 422. Пабач, гаротны мой: ціж ты ня моцна верыў, сьвятою праўдаю ціж кажны сіг НЯ мерыў? Гарун(ст. ”На сьмерць”).
б) повндать. Нсл. 422. Падарожжуючы на сьвеце, усяго пабачыш. Нсл. Отгл ймя суіц. пабачаньне-ня, предл.-ню—свнданне.
МГсл.
Соверш. перадбачыць, прадбачыць—пре-двндеть. мгсл.
дабачаваць-чую-чуеш-чуе; повел.-чуй-чуйма, несоверш.—досматрнвать. Нсл. 135. Сваё вока ўсюдых дабачуе. Нсл. Соверш. дабачыць-чу-чыш-ча; повел.-ч-чма—до-смотреть, Нсл. 135. прнсмотреть(за кем-чем). Гсл. Свае вока ўсюдых дабача. Нсл.
недабачаваць-ч/ю-чд'еш-чд’е, 1. нметь слабое зренне. Нсл. 330. Пад старасьць недабачую, недабачу. Нсл.
2. просматрнвать, не замечать. Нсл. ззо. Дзе сваім вокам недабачуеш, недабачыў, там ня пытай дасьпеху. Нсл.
3. пропускать мнмо ушей, оставлять без вннмання. Нсл. 330. Блага, калі бацька недабачуе, што робе сынок. Нсл.
недабачыць-чр-чыш-ча, — а) соверш. к недабачаваць в і-ом зн. Нсл.
б) соверш. к недабачаваць в 2-ом зн.—про-смотреть, не заметнть. Нсл. Ідзе сваё вока недабачыць, там капшук даплаціць. Послов. Нсл.
•бачьіць,—см. под бочыць.
• бачыцца-чуся-чышся, несоверш.—нметь свнданне, вндеться. Нсл. 17. Соверш. аба-чыцца—увндеться. Нсл. 344. Калі мы яшчэ з табою абачымся? — абачымся на тым хіба сьвеце. Нсл. Соверш. пабачыцца—увн-даться(увндеться, С.). Нсл. 422. Дасьць Бог пабачымся ўвясну. Нсл. Яны хочуць, каб як пабачыцца. Ст.
перабачаваіша-ч ітос.ч-чуешся; повел. чуйся-чуймася, взаймн., несоверш.—ЙМетЬ переговоры, часто вндеться. Нсл. 397. Мы часта зь ім перабачуемся. Нсл. Соверш. перабачыцца—тайно пероговорнть, свн-деться. Нсл. 397. Яны, знаць, мяжсоб перабачыліся, бо вадно слова гавораць. Нсл.
•бачыцца, прош. вр. бачылася, безлйч.—ка-жется, казалось. Нсл. 17. Бачыцца ён ня дурань. Бачылася, што не дарма паеду, ажно ашукаўся. Нсл. Соверш. пабачылася, а) показалось, б) прнвнделось. Табе так пабачылася. Нсл. 17.
•баюн-на, предл.-нў, зват. баідне; мн. ч.-ны-ноў-ном-ноў-намі-нох, м. 1. охотннк болтать. Нсл. 18.
2. сказочннк. Нсл. 18. Кот баюн, баіць байкі заморскія. 3 байкі, Нсл.
•бэгна,—см. под багно.
•бэз, бэзу, м.—снрень. Гсл.; Ар.; Нсл.41; Ксл. У садку распукнуўся бэз. Ст.
бэза 106 бёгчы
•бэза-зы-зе, ж.—бузнна. Гсл.; Нсл.41. •бэзавы-вая-вае, 1. бузннный. Нсл.41. Бэзавы цьвет. Нсл.
2. снреневый. Нсл.41.
•бэйбас-аса, предл.-асу, зват.-ace, м.—ува-лень, лентяй. Ксл. Ходзе, як бэйбас. Сіроціна Сір. (Ксл.).
• бэкаць-аю-а повел., -ай-айма, несоверш. —неумело чнтать, складывать звукн в слог. Ар.; Шсл. Бэкае сабе пад нос, і ніхто яго не разьбярэць. Ст.
•Бэльг-льга, предл.-льгу, зват.-льжа, м. —бельгнец.
•бэльгійс-кі-кая-кае—бельгнйскнй.
•Бэльгіца-цы-і(ы, ж. бельгнйка.
•бэнзабодка-дкз'-д^ы, ж.—бензозапра-вочная колонка, бензоколонка.
•бэнзамёр-ра, предл.й зват.-ру, м. бензомер. •бэнзына-ны-не, ж. бензян. Ар.
•бэнься-ся, предл.-сю; мн. ч.-сі-сяў, н.—вне-брачное днтя. Шсл. Круцілася яна зь дзяцюкамі, пакуль не дабыла сабебэнься. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
•бэнцнуць-ну-Heuz-we, соверш.—ударнть. Ксл. Як бэнцнуў яго па галаве — тутака ЯМу І ўсё. Шаркі Куз. (Ксл.).
•бэрбэрскі-кая-кае—берберскнй.
•Бэрбэры-аў, мн. ч.—берберы, населенне западной частн Северной Афрнкн (Мо-рокко, Алжнра,Туннса, Лнвнн).
•Бэрбэрыца-цы-цы, ж.—берберка.
•бэрла-лы, обш.област.—неповоротлнвый н некраснвый человек. Ксл. Вунацька наша бэрла пашла. Беліца Сян. (Ксл.).
•бэрсаць-аю-аедлае, несоверш. — нечнсто, спеша жать, Шсл. употребляется вместо глаголов двнження, когда делаеш что-л. неаккуратно, негладко, нечнсто; спуты-вать, перемешнвать. Ар. Якое яе жніво'. бэрсае дый толькі. Ст. Соверш. збэрсаць —нечнсто сжать (скоснть, сгрестн н т.п. С.). Шсл., запутать, перемешать. Ар. Am, збэрсалі, спаскудзілі палосу. Ст. Прйч. збэрсаны. Шсл. Жыта збольшага збэр-сана. Ст. Соверш. пабэрдзаць, пабэрсаць —неаккуратно что-л. сделать: сжать, сгрестн, скоснть н т.д. Шсл. Ну й панчоху ты робіш: вочкі ўсяроўна, як куры пабэрдзалі! Даўнава Пух. Нячыста пажалі'. пабэрсалі з большага дый толькі. Ст.
•бЭСЬЦІЦЬ, бэШЧу, бэСЬЦІШ-Це, несоверш., перех.—бесчестнть. Шсл. бесчестять словесно. Ар. Рабі, рабі гэтакг хай бэсьцяць людзі. Ст. Соверш. збэсьціць —обесчестнть словесно. Ар. Збэсьцілі людзі дзеўку. Ст.
•бэсьціцца, бэшчуся, бэсьцішся 1. упо-добняться ЖНВОТНЫМ. Гсл.
2 . становнться разнузданным, распу-іценным. Соверш. разбэсьціцйа—стать разнузданным. Ар. Разбэсьціўся дзяцюк. •бэтон-ну, предл-не, м.—бетон.
• бэтанаваньне-ня, предл.~ню, отгл. ймя суіц.(к бэтанаваць)—бетоннровка.
•бэтоНЬНІК-/ка, предл.-іку, зват.-ІЧа, м. —бетоніцнк.
•бэтановы-вая-вае—бетонный.
• бэтанаваць, -нўю-нўеш-нўе, несоверш.
—бетоннровать.
•бгаць, бгаю, бгаеш-ае; повел. бгай, бгайма, несоверш., nepex. 1. тнскать, запн-хнвать. Гсл.; Нсл.18. Бгаць адзежу ў скрыню. Вост. (Даль). Ср. гбаць.
2. гнуть, сгнбать. Вят., Вост.(Даль 143). Соверш. разабгаць—розогнуть, разворотнть. Нсл. 550. Разабгаць кулак, палцы загбаныя. Нсл.
3. мять. Вят., Вост.(Даль 143). Памажы, Божа Маці, наш каравай бгаці. Свад. песня.
4. комкать. Вят. Вост.(Даль 143). Бгаць адзежу ў скрыню. Даль. Соверш. забгаць, забгаю-аеш-ае. Вят., Вост.(Даль 143). 1. согнуть.
2. скомкать. Вят., Вост.(Даль 143). Усе забгаў у кучу. Вят., Вост.(Даль.). Прйч. забганы —согнутый, смятый. Нсл. 598. Забганая белая наметка, хустка. Нсл. Соверш.
убраць—втнснуть, вместять. Ксл. Ледзь убгаў у вадзін мех абсыпку. Лужасна Куз. (Ксл.). Ня туды ўбгаў. Нсл.18.
• бгацца, бгаюся, бгаешся, соверш. 1. тнснуться, проднраться в тесноте. Нсл.18. Куды ты бгаешся? Нсл. Соверш. убгацца. Нсл.18.,—вместнться. Вят., Вост.(Даль). Сюды ня ўбгаемся. Нсл.
2. гнуться. Соверш. разабрацца—разог-нуться. Нсл.550. Усяго забгала ў кулак, ледзь разабгаўся. Нсл.
•беганіна-ны-не, ж.—суматоха, беготня. (Ксл.); Гсл. Зь вясельлям ягоным было толькі беганіны, што аж усе пазабіва-ЛІСЯ. Азярэцк Сян. (Ксл.).
•бёганіца-цы-цы, ж.—корова, требую-іцая случкн. Войш. Як бёганіцы, за дзяцюкамі бегаюць. Войш.
•бёгкасьць-ф, ж.—острота разума, Нсл.40. быстрота, беглость (счета, напр.). Гсл. Бегкасьць мае, зараз зразумее. Нсл.
•бёгкі-кйя-кае, 1. быстрый в ходу. Нсл.40. Бёгкі конь. Нсл.
2. острый разумом. Нсл.40. Бегкі малец. Нсл.
• бёгма, нареч. 1. бегом. Нсл.40:, Гсл.
2. уснлнвает значенне глаг. „бегчы." Бегма бяжыць ад работы. Нсл.
•бёгчы, бягў, бяжыш, бяжыць, бяжым, бяжыцё, бягуць; прош. вр. бег, бегла, беглі, несоверш. 1. бежать. Шсл.; Гсл.; Ксл. Надабе барджэй бегчы дамоў, бо не пасьпею на вячэру. Ст. Куды вы бяжыцё? Ст. Бяжыма туды. Ст. Ня надабе бегчы так шыбка. Селядцова Беш. (Ксл). Прйч. наст. вр. бягўчы-чая-чае—бегуіцнй, НК: Пособ. 150; Нсл. бегаюіцнй. Шсл. Супасі, Спадару, нашую стаду і ўсякую стачынінку ад гада бягучага, ад зьвяра ліхога. нк.: Пособ. 150.
бёгаць
107
убёгчыся
Бягучага ваўка ногі кормяць. Послов. Дукора Сьміл. (Шсл.). Бягучага ваўка добра й 3d ХвОСГП ЗлавІЦЬ. Послов. Нсл. Деепр.наст.вр. бягучы. Бягучы ня йдучьі, барджэй стомішся. Дайнава Пух. (Шсл.).
2. кнпя, лнться через край, бежать. Ар. Гаршчок бяжыць. Ар.
•бёгаць-аю-аеш-ае, многократ.(к бегчы) 1. бегать. Янк.і; Шсл.; Дсл. Па лузе бегае авечка. Чараўю Сян. (Ксл.). Бегае баба туды-сюды. Ст. Соверш. забёгаць—начать бе-гать, забегать засуетнться. Дсл.; Ар. Со-верш. зьбегаць—сходнть бегом, вообіце скоро, спешно; сбегать. (Ксл.). Адвечар-кам зьбегаю па зельле. Кавалеўшчына Беш. (Ксл ). Зьбегаць на аднэй ножцы (назе, Ар.)—сбегать куда-л. очень быстро. НК: Пнт.70; Ар. Соверш. Набёгаць, перех.—прйО-брестн, получнть, благодаря беготне, хожденню. Гсл. Набегаў сабе хваробу. Гсл. 2. (о коровах): нметь случку, (Янк.і)быть в перноде случкн. Ар. Наша карова йшчэ ня бегала, позна ацеліцца. Янк.і.
КНІГІ ОНЛАЙН
