Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Нсл.
2. безответный, немогуіцйй оправды-ваться. Нсл.19. Што ён будзе казаць, калі безгалосы. У вусім вінен. Нсл.
3. тахнй, скромный. Нсл.19. Як авечка безгалосы. Нсл.
безгалосыя сугукі—глухне согласные (п,Т,Ш,С,Й, й Т.П.)
•безгалова, нареч.(к безгаловы)—глупо, бестолково. Нсл.19. Безгалова, браце, жывеш ты на сьвеце. Нсл.
• безгаловіца-цы-цы, ж. 1. несчастье. Нсл. 19. Безгаловіца спаткала. Нсл.
2. беспамятство(забывчнвость, С.). Нсл.19. На цябе безгаловіца напала. Нсл.
3. обіц.—глупец, бестолковый, беспамят-ный. Нсл.19. Што ты будзеш рабіць із гзтым безгаловіцаю? Нсл.
• безгаловы-вая-вае—глупый, бестол-ковый. Нсл.19. Безгаловага няма чаго пасылаць із патрэбаю. Нсл.
•безгалоўе-ўя, предл.-ўю, ср.—несчастье, Шсл. беда, rope, несчастье, Нсл.19. неуря-днца. Гсл. Чужы жоны безгалоўе. Дсл. Ліхадзеям безгалоўе, а добрым людзём на добрае здароўе. Нсл. Вялікі хмель, мой міленькі, безгалоўе. Манекі НЗ (Косіч 29). Было б нам безгалоўе, каб не надышлі. Ст. Адкуль гэта безгалоўе на мяне звалілася? Юрсл. Я табе казала, што будзе табе безгалоўе. Дзяніскавічы НЗ.(Шэйн,П,170).
•безгалоўная-нае, в зн. суіц. 1. несчастье. Нсл.19. Безгалоўная панесла яго на благі мост. Нсл. См. безгаловіца 1.
2. беспамятство. Нсл.19. Безгалоўная на мяне напала. Нсл. См. безгаловіца 2.
3. потеря головы. Нсл.19. Ці безгалоўная імне ехаць супроць ночы. Нсл.
•безгалоўны-ная-нае, 1. нерассуднтель-ный, бестолковый. Нсл.19. Безгалоўны ты чалавек! Нсл.
2. ненмеюіцнй головы нлн начальннка. Нсл.19. Нашае брацьце мужыкі бяз пана людзі безгалоўныя. Нсл.
•безгаспадарны, -ная-нае—ненмеюіцнй хозянна, безхазяйный.
•безгаспадарствавы-вйя-вде, 1. не нме-юіцнй (своего) государства.
2. ненмеюіцнй гражданства.
•безгатоўны-ная-нве—безналнчный. безгатоўны зварот—безналнчный обо-
рот.
безгатоўны разьлік—безналнчный рас-чёт.
•безграшоўе-ўя-ўю, ср.—безденежье. Ар.; Шсл. Але якраз выпаў такі час, што безграшоўе. Нсл.
• бездагляднасьць, -ці, ж.—безнадзор-ность.
•бездаглядны-ндя-нае—безнадзорный.
•бёздараж-ж’ы, ж. 1. бездорожье. Ар.
2. распутнца.
• беззабаві, нареч.—немедленно. Нсл.20. Беззабаві зрабі. Нсл. См. беззабаўна.
беззабаўна
110
белагалова
•беззабаўна, нареч.—немедленно. Нсл.20; БНсл. Ідзі, ды беззабаўна прыдзі. Нсл. См. беззабаві.
•беззаганна, нареч.(к беззаганны)—безу-корнзненно, Гсл.; БНсл.; Нсл.20. без порока, йзьяна. Жывець беззаганна. Нсл. Безза-ганна пашыў. Нсл.
•бездакорна, нареч.—безукорйзненно, МГсл. безупречно. См. бязупічышчна, Ср. дакараць.
•беззаганнасьць-tp, ж.—безукорйзнен-ность, Нсл.20; БНсл. беспорочность. У вусім беззаганнасьць ягоная відаць. Нсл.
•беззаганны-ноя-нае, 1. беспорочный. МГсл.
2. безукорйзненный. Нсл.20; БНсл. Безза-ганнае жыцьцё. Нсл.
3. ненмеюіцнй ннкакнх недостатков, нмеюіцнй должное совершенство, Нсл.20. безупречный. БНсл. Беззаганны тавар. Нсл.
•беззавадна, нареч.(к безавадны) 1. без-вредно. Гсл.; БНсл. Ср. завадна, вадзіць.
2. без всякого порока йлй порчн, без язьяна, Нсл.2О. без порока. БНсл.
•беззавадны-няя-нае, 1. непрйчйняюіцйй вреда, Нсл.2О. безвредный. БНсл. Вада — напітак беззавадны. Нсл.
2. ненмеюіцнй порчн, порока, Нсл.20. беспорочный. мгсл.; БНсл. Тавар безза-вадны. Нсл.
•безздароўе-ўя, предл.-ўю, ср.—нездо-ровье. Дсл.25. Безздароўе стрэла. Зьверавічы Красьн. (Дсл).
•беззваротны-ная-нае—не подлежашнй возврату, безвозвратный. См. бяззыскны. •безмазолевы-вая-вде—легкяй, неутру-днтельный. Нсл.22. Служба пісарская безмазолевая. Нсл.
•безмалімонна, наречік безмалімонны) —бесцеремонно. Нсл.22. Ану, выпі безма-лімонна. Нсл. Гарэшка безмалімонна падхапіў Абдзіраловіча пад паху. Дзьве Душы 169.
•безмалімонны, -ная-нае—безцеремон-ный. Нсл.22. Я чалавек безмалімонны, что стрэў, то ізьеў. Нсл.
•безнадзее'ньне, отгл. ймя сут.(к безна-дзеіць) 1. лншенне надежды.
2. безнадёжность. Нсл.22. У безнадзееньню ляжыць. Нсл.
3. отчаяняе.
• безнадзёянна, наречХк безнадзеянны) —нечаянно, неожйданно. Нсл.22. Безна-дзеянна прыехаў. Нсл. См. неўспадзеўкі. •безнадзёянны-ная-нае—нечаянный, не-ожвданный. Нсл.22. Безнадзеянны госьць. Нсл.
•безнадзёіць-ею-«ш-ее; повел.-ёй-ёйма, несоверш., перех.—ляшать кого-л. надежды, Нсл.22; Гсл. обезнадёжявать, прнводнть в отчаянне. Гсл. Безнадзеіць цябе ня буду; можа Бог і вызвале. Нсл. Соверш. абезна-дзеіць—лйшйть надежды, Нсл.22. обез-надёжнть. Сусім абезнадзеіў чалавека.
Нсл. Прйч. абезнадзёены —лйшенный от кого надежды, обезнадёженный. Нсл.346. Абезнадзеенаму няма чаго й думаць на тое, чаго спадзяваўся. Нсл.
•безнадзёіцца—лйшаться надежды, от-чанваться. Соверш. абезнадзёіцца
—лйшйться надежды, обезнадёжйться (отчанться, С.) Нсл.346. Тым гарэй, калі абезнадзеішся. Нсл.
•безнадзёйна, наречУк безнадзейны)—от-чаянно, Нсл.22. безнадёжно. Ксл. К яму безнадзейна хадзіць: усё роўна грошы ў яго няма. Азярэцк Сян. (Ксл.). Хворы безнадзейна. Нсл.
вбезнадзёйнасьць-ф', ж.—безнадёжность. Нсл.22; Ксл. Як бяда, дык і безнадзей-насьць. Горкі Аз. (Ксл.). Тужа ад безна-дзейнасьці. Нсл.
•безнадзёйны-ная-нае—безнадёжный, (Гсл.; Ксл.) отчаянный. Нсл.22. Ён ужо безнадзейны. Пустыр Сір. (Ксл.). Ляжыць безнадзейны. Нсл.
•безналёжна, нареч.(к безналежны)—не по прннадлежностн, не надлежаіце. Нсл.22. Безналежна заплаціць. Нсл. Безналежна сказаць. Нсл.
•безналёжны, -ная-нае—непрннадлежа-іцнй к делу, (Гсл.) нзлншннй. Нсл.22.
Безналежная рэч. Нсл. Безналежны клопат. Нсл.
•безработны-ндя-наг—безработный.
• безрабоцьце-г^я, предл.-цю, ср.—безра-ботнца.
•безразьліку, нареч.—безрасчётно.
• безразьлічны, -ная-нае—пронзводн-мый без расчёта, безрасчётный.
•безвалочна, нареч.—без отлагательства, Нсл.18. безотлагательно, незамедлнтель-но.
•бёзвач, нареч.—вслепую, іг. слепо. Гсл.
•безьязыкі-кдя-кае—ненмеюіцнй языка, Шсл. немой, безьязыкнй, безьязычный. Мікае, як безьязыкі. Нсл.284.(лод мікаць). •безьвесьць-гр, ж.—нензвестность, без-вестность. Нсл.19. Каторы год гіне ў бёзьвесьці. Нсл.
•безьліч, нареч.—(безчнсленное колнчес-тво, С.)—без чнсла. БНсл. Загадаў, і прышла шаранча а вусені безьліч. Луцк. (Пераклад Біблі, Псальма 105:34).
• безьміласэрна, нареч.(к безьміласэрны) —немнлосердно.
• безьміласэрны, -ная-нае—немнлосер-дный.
• беж, бежы, бежы, мн. ч.-жаў, ж.—по-ходка лошадй, бег. Гсл. Несамавіты конік, а беж надта харошая. Гсл.
•бёжкі, нареч.—бегом. Янк.і. А ты бежкі, то й дагоніш. Янк.і.
•белабокі-кая-кае—белобо кйй.
•белагалова-вы-ве, ж., уст.—женіцйна. Уменый. белагаловачка-чк/'-чцбі. Дабра-слаўце, войча й маці, і вы, жоначкі, белагаловачкі, маладых на куце саджаці. Горц. (Кот.210).
белагліньне
111
берасьцёнь
•белагліньне-ня, предл.-ню, ср.— каолнн. НТ(БНсл.).
•белагрўдка-дкг-д^ы, ж — ласка. Ксл. У хлебе жывець белагрудка. Пяцігорск Беш. (Ксл.).
•белая гарлянка—нзвар, ея пьют прн болн гортанн. Ельн. (Дсл.48.).
•белая краска—поповннк, белоцвет. Шсл. Зьвілі вянок зь белымі краскамі. Ст. Зь белае краскі паўрываў лісткі. Ст.
•белазоры-рая-рйе, 1. с белымн глазамн. Ксл. На мосьце быў белазоры чалавек. Дзямідавічы Чаш. (Ксл.).
2. светло-голубой(с светло-голубымн глазамн, С.) Шсл.
•белакапытнік-гка, предл.-іку, бот.—бело-крыльннк. НТ (БНсл.)
•белакрылачка-чк/'-ч^ы, ж.—эпнтет ры-бы. Дсл.47. Дурні мужыкі ўпусьцілі рыбачку-белакрылачку. Дсл.
•белавіды-дая-дае—белоллцый.
•белавы-вая-вое—белеюшлй, белый. Ксл. Бярэзка мая белавая, вецейка маё кудра-вае. Шапурава Сур. (Ксл.).
•белЯНЫ-/УОу-НОЛ4, мн. ч., предл.-НОХ, едйнств. ч. нет.—белнла. Смл.
•бёліца-цы-цы, ж.—болото с белым МХОМ. Жучкевіч, 14.
•бель, белі; мн. ч„ род.-ляў, ж. 1. белый фон. Гсл. За вокнамі сьнежная бель. Кавыль: Пад зорамі, 62. Зь зяленіваў земных, з вышын-ных сіняў, беляў тут гутарыў з імной разважлівы Лёнгфэлёў. Салавей.
2. белый цвет, краска, Гсл. белнзна. Шыйка, як бель лебядзіная. Гарун(ст. „Мая люба”). I даліны ўбраліся ў белі. Гарун(ст. „Mae думкі”). Калыша ноч пялёсткавую бель. Кавыль: Ч. лёд.
3. обіцее названне льнянойтканнннлток, поступявшнх в беленье, находяідяхся в этом состояннн л вполне готовых, пока онн не поступллн в складлше. НК: Очеркн, Но.340.
4. ровный болотястый луг средн лесов, поросшнй жёсткой травой. Рэч; Гордз.(Мош. Терм. 2).
•бёлька-кі- —Дыкшто’жты,
MOÜ белька, маўчыш? Касьцюковіцкі р.Калі-нінскае акругі (Наш Край, 1928, Но.6-7,44).
•белы-белая-лае—белый. Ар.
Белы панядзелак—понедельннк Велн-кого поста. Шсл. Сядні ня можна прасьці: белы панядзелак. Ст.
бяло табе!—пряветствне моюодям бе-лье. Ксл. Бяло табе, сястрыца! Высачаны (Ксл ). Ср. cm. бельіпы—белее, более белый. Паненка бельшая. (Б. Студіс, П-і, 1969, 71). Прев. cm. найбельшы—самый белый, белейшлй. Ласкат. белвНЬКІ. Ар. Уменьш. бялявы, 1. беловатый. Быў пярэсьценькі каток — нос чарнявы, хвост бялявы. Колас. Гладзіла бялявыя валасы. Гамолка. У імшарах, балотах, лагчыне бялявы, прасьветны туман. Жылка, 40. Рыбка бялява хвастом віляла, лясы ламала,
горы стаўляла (каса). Рапан. 337. На бялявым небе зьявіліся зоркі. Гарун: Пан Шаб.
2. белокурый. Шсл. Нейкі такі сабе бялявы чалавек. Ст.
Увелйч. бялюсенькі—белёхонькяй. Шсл.; Ар.; Нк: Очеркн, Но.426; Нсл.41. Хусьце бялюсёнькае. Ст. На дварэ сьвет бялю-сенькі. Шапачка Імгл. (Косіч 58). Умыюся бялюсенька. Тм. Увелйч. бялюткі— белё-хонькнй. Шсл. Паркаль, як вымыўся, дык такі бялюткі стаў. Ст.
3. эпнтет зарн. Дсл.48. Узышла белая зара. Зара сьвету белага. Дсл.
•бёраг-агу, на бёразе, зват. бёража; мн. ч. берагі, м. 1. край землн у водной поверхностн, берег. Ар. Высокі бераг. Ар. Ледзь выскачыў з вады на бераг. Ст,
2. край (предельная лнння, ограннчл-ваюіцая поверхность чего-л., а также часть поверхностн, блнзкая к этой предельной лнння, С.) Гсл., край леса. Шсл. Далёка ў лес ня йдзі: зь берагу зьбірай грыбы. Ст. Уменый. бераж-ок-эчак. Ельн. (Дсл.26).
3. обрез (обрезанный край, кромка кнчгл, картона л.т.п. С.) Гсл.
4. родны бераг—родяна. Я няволяй цяжка змучан із родным берагам разлу-Чан. Колас: Новая Зямля.
5. матчын бераг—высшее счастье. Дсл. 26. Матчын бераг, бы капшук грошы. Дсл.
•берагўлька-лькг-льцы, ж.—стрлж. Ксл. Берагўлька зрабіла сабе гняздо і вывяла дзеткі. Асінаўка Сян. (Ксл.).
• беражняк-яку, предл.-якў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—дорога, располо-женная по берегу рекл. Нсл.25. Беражняку будзе гоняй з трое, а там паедзеш на гару, апусьціўшы беражняк. Нсл.