Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. взятый больше, чем следует. Перабра-ныя за падачкі грошы скарб зьвярнуў Піліпу. Несоверш. перабіраць, 1. перебн-рать, разбнрая одно за другнм пооче-редно.
2. отбнрать, (Ксл.) лучшне экземпляры, Шсл.; Ар. отделять нз чего-л. лучшее. Нсл.398. Перабіраць арэхі, гарох, боб, грыбы. Нсл.398. Заўтра будзем перабіраць бульбу на садзьбу. Ст. Перабіралі бульбу. Княжыца Куз. (Ксл.).
3. быть разборчнвым в пніце нлн в предлагаемых веіцах(а также в работе С.) Нсл.398; Ар. Хто перабірае, тый перамі-рае. Послов. Нсл. He перабірай, a то скулу возьмеш. Нсл. У бальшыні людзі не перабіралі працаю, глядзелі толькі, каб яна была добра платная. Сьцяблевіч(”Бацьк. Н 0.1-2, 437-438).
4. перебнрать, вспомннать, представ-лять, мысленно воспронзводнть, одно за другнм всё, многое. Ен сіліўся перабіраць у памяці ўсё перажытае на сваім крывым вяку — і добрае й благое. Дудзіцкі (’’Бацьк.”, Но.1-2, 437-438).
5. несоверш.(к перабраць 4)—брать слнш-ком много, Нсл.398. брать лншнее. Ксл. Калі б табе кішкі перебрала, як ты ў нас заўсёды перабіраеш. Нсл.
6. последовательно, поочередно касаться всего, многого.
перабіраць струны—последовательно рассмотреть, оценнвая н решая что-л.
7. (чым)—поочередно пронзводнть двн-женне чем-л. Вял. Перабіраць нагамі, рукамі—шевелнть то одной, то другой ногой, рукой. Ар.; Вял. Ня плавае, а толькі нагамі перабірае.
перабіраньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, отгл. ймя суйДк перабіраць) 1. деланне разбора в предлагаемых предметах. Ар.; Нсл.398.
2. бранне сверх определенного. Нсл.398. Дастанёцца табе за тваё перабіраньне ў нас падачкаў. Нсл. Безлйч. перабірае, еоверш. перабрала—бурчнт в жнвоте. Нсл.398. Штось у жываце перабірае. Нсл. Усі кішкі перабрала ў мяне ад грыбоў. Нсл.
разабраць, разьбёрці, прош. вр. разабраў-брала-бралі, соверш., nepex. 1. разобрать, взять по частям, по одному. Ар.
2. разобрать, прнводя в порядок, рассор-тнровать, отделнть одно от другого. Ар. Я разабраў твае рэчы. Ар. (о убнтом жнвотном): рассортнровать мясо убн-того жнвотного, отделяя одну часть от другой. Ар. Дзядуля разабраў парсюка. Ар.
3. разобрать, разнять насоставные частн. Ар. Паўла разабраў леварвэр. Ар.
4. разобрать, разлнчнть, распознать что-л. слухом, зреннем, обоняннем. Разаб-раць подпіс.
5. оказать снльное действне, опьяннть (о хмеле). Яго разабрала гарэлка. Безлйч. разабрана. Несоверш. разьбірае—дурь, бешенство находнт, злость нападает. Нсл.545. Чаго цяберазьбірае, штоты так крычыш? Нсл. Ужо яго разабрала.
разьбіраць, несоверш. к разабраць so scex знач. Шайтан рэк: "Которыя хмельны напітак шынкуюць і тыя, што разьбі-раюць, то мае наўчоныя вялікія. "КітбОаЗ.
выбіраць, 1. несоверш., перех\к выбраць 1,2)—выбнрать.
2. собнрать с поля картофель. Шсл. Нашы паехалі выбіраць бульбу. Ст.
3. рвать лён, коноплю. Шсл. Маці выбірае ў гародзе каноплі. Ст.
выбіраць вочы—надоедать насмеш-камн, Нсл.79. нзводнть насмешкамн, стыднть. За цябе мне выбіраюць, выбралі вочы. Нсл.
выбраць, соверш. 1. вынуть, вытаіцлть беря все до конца; выбрать.
2. выделнть, отобрать по какому-л. прнзнаку. 3 напіткаў у бухвэце выбраў яблычны сок.
убёрці, убраць, убярў-рэш-рэць-рэм-рыцё, уст.—убрать, уменьшнть размеры чего-л. Я вам убраў прамове (абмылка зам. прамовы? С.) устамі. Кіт б7аіз. Несо-верш. убіраць.
• бёрціся, брацца, бяруся, бярэшся, бярэцца, бярэмся, бярыцёся; прош. вр. бёрся, бёрлася(браўся, бралася) 1. брать-ся. Шсл.; Ар. He за сваё няма чаго брацца. Ст. Соверш. абабрацца, аббяруся-рэшся-рэцца-рэмся-рыцёся, 1а. вызваться на что. Шсл. Абабраўся гэт’кі разумны, ня трэба. Ст. Выхвалялася Марынка-.—ніх-то мяне ня высватае ў татачкі ў багатага. Абабраўся Іванечка - не хваліся Марынка, я цябе высватаю. Север. (Косіч, 150).
2а. с отрйцанйем „не”—ОЧНСТЙТЬСЯ. Шсл. Ніяк не абабрацца ад бруды. Ст.
2. (взайм.)—сочетаться браком. Нсл.33; БНсл. Яны ў радні мяжсоб бяруцца. Нсл.
3. (да каго)—обраіцаться к кому. Тут ім права ня ўступуючы, бяруся да караліцы яе міласьці. Гордз. Акты ХУІІД.
адабрацца, адбёрціся, адбяруся-рэшся, соеерш.—отделнться. Дсл. Адабраліся жарабяты й схаваліся. Дсл.
4. прнннматься за что-л. (Гаспадыня) бралася ўжо месьці хату, а за нечым там пабегла - уздумала яшчэ - і пакі-нуты галень супакойна чакае на яе пасяродку хаты. Гарэцкі: Песьні 63.
зьбёрціся
115
бескарысны
зьбёрціся, (Нсл.195), забрацца, субрацца, (Суцькава Аш.), зьбяруся-рэшся-рэцца-рэмся-рыцёся, зьбёруцца(зьбяруцца), прош. вр. зьбёрся, зьбёрлася, зьбёрліся (забраўся, субрбўся-бралася-браліся), соверш.—собраться, прнготовнться к чему. Нсл.195; Ар. Усі зьберліся ў вадну хату. Нсл.195. Дурань сьвіснуў на каня, іён прыбег. Дурань забраўся дый паехаў. Н.(Афанасьев, 11,1914,292). зьбіраньне-ня,
предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к зьбіраць, зьбірацца—сбор (действне, С.) Ксл.
Пачалося зьбіраньне людзёў. Застадольле Сян. (Ксл.); Нсл.
зьбірацца-аюся-аешся, несоверш.—собн-раться. МГсл.; Ар.; Шсл.: Нсл.195; Ксл. Мужыкі к нам часта зьбіраюцца. Рудня Аз. (Ксл.). Зьбіраюцца мужчыны на сход. Ст. Доўга ты зьбіраешся. Нсл. Зьбірайцеся, родныя, у хапіку. Нсл.
Соверш. зьбёрціся, (Нсл.195), забрацца, субрацца, (Суцькава Аш.), зьбяруся-рэшся-рэцца-рэмся-рыцёся, зьбёруцца, зьбя-руцца; прош. вр. зьбёрся, зьбёрлася, зьбёрліся, забраўся, субраўся-бралася-браліся.
зьбіраньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц.(к зьбіраць, зьбірацца)
Соверш. назьбірацца-аецца, І.собратьсяс разных строн во множестве. Нсл. Паўню-сенькую царкву назьбіралася народу. Нсл. Адусюль назьбіралася старцоў. Нсл.
2. понемногу насобнрать себе. Нсл. 307. За дзень каровы троха й назьбіраліся. Ст.
набірацца, несоверш.(к набрацца 1,2}—на-бнраться.
набрацца, набярэцца-рэмся-рыцёся; прош. вр. набралася-браліся, соверш. 1. собраться, скопнться в каком-л. колн-честве; набраться. Паўнюсенькая хата набралася цікавых.
2. достнгнуть какого-л. колнчества, набраться. Покуль загаспадарыліся, вун колькі даўгоў набралася!
3. много потруднться, нагореваться. Шсл. Вось набраўся, пакуль прышоў дамоў па гэткай благой дарозе! Ст.
4. взять, достать в нужном, достаточном колнчестве. Гэтулькі патрэбаў, ідзе на ўсе грошы набрацца!
набірацца. несоверш. к набрацца 1, 2 —набнраться.
пабрацца, соверш. 1. взяться (многнм С.) Гсл.; Ксл. Пабраўшыся за рукі, русалкі пачалі весела гуляць. Гсл.
2. покрыться чем-л., оказаться покры-тым чем-л. Уся хустка пабралася ў ПЛЯМЫ. Каралёва Выс. (Ксл.)
3. взайм., соверш.(к брацца 2}—сочетаться браком, МГсл.; ПНЗ; Нсл.423; Растсл.; Вят.,Вост. (Даль); Ксл. женнться. Нядаўна пабраліся a ўжо й пабіліся. Нсл. Любіліся, не пабра-ліся, толькі людзі насьміяліся. Кажамякі Імгл.(Косіч,59). Яны ўжо пабраліся. Глебаўск. Сян. (Ксл.). Дзяўчынка-сэрца, сябе ня
трывож. Ня песьці надзеі і жалю ня множ. 3 табою пабрацца мне волі няма. Гарун (ст. Ноктурно). Ня раз ужо гаварылі аб тым, каб пабрацца, каб пачаць суполь-нае жыцьцё. ЗСД.І94.
перабірацца, возвр., несоверш. 1. переп-равляться, перемеіцаться, переселяться. Асьцярожна перабірайеся пераз раку. Нсл.398.
2. нсподволь нзменяться, говор. о погоде. Нсл.741. Пагода перабіраецца на дождж. Нсл. Перабіраецца на пагоду. Нсл.741.
3. переезжать (нлн переходнть, С.) на новое место жнтельства. Ксл. Соверш. перабрацца , а) (к перабірацца в 1-ом зн.) Нсл.398. Ня ведаю, як мы перабярэмся пераз гаць. Нсл.
б) (к перабірацца « 2-ом зн.) Нсл.741. Пад вечар на мароз перабралася. Нсл.
в) (к перабірацца З^переехать на новое жнтельства. Ксл. Ён перабраўся да Віцёбску. Доўжа Куз. (Ксл.).
разабрацца, соверш.—разобраться, прн-вестн в порядок свон веіцн (обычно после переезда, переселення н т.п.)
разьбірацца, несоверш. к разабрацца.
выбірацца-аюся-аешся, несоверш. 1. собн-раться уходнть нлн уезжать. Шсл. Бацька выбіраецца ў лес. Ст.
2. нссякать. Шсл. У нашай студні выбі-раецца вада. Ст.
•бесхацімец-л/ца, предл.-мцу, зват.-мча, м.—бездомный. Пайсьці вандроўным бесхацімцам. Дуб.
•бескаламёсна, нареч.(к бескаламесны} —без суматохн, без шума. Нсл.21. Разь-дзялілі мяжсобку палюбоўна, бескала-месна, бяз сваркі. Нсл.
•бескаламёсны-ная-нае—спокойный, не сопровождаемый суматохою, шумом, спором, Нсл.21. безмятежный. Бескала-меснае вясельле рэдка бывае. Нсл.
•бесканоўны-ная-нае—внеочередный в нгре, Нсл.21. вообіце внеочередный.
Бесканоўная варта. Нсл. См. бясконны 1. •бескаранна, нареч.(к бескаранны)—без-наказанно. Гсл.; Нсл.21. Ён усе робе бескаранна. Нсл. Можна вёсела й беска-ранна пасьміяцца. зсд 213.
•бескаранны, -ная-нае—безнаказанный. Нсл.21; БНсл. Учынак застаўся бескаран-ным. Нсл.
•бескарэты-ная-нае—ненмеюіцнй кор-ня. Расьце трава бескарэнная, а я малада — бязродная. Кажамякі Імгл.(Косіч 27).
•бескарьісна, нареч.(к бескарысны). Нсл.21, 1. бесполезно, (Ксл.) напрасно, Нсл.21. Ён робе бескарысна. Бабінічы Віц. (Ксл.).
Бескарысна езьдзіш, уганяешся. Нсл.
2. без прнбылн, без роста. Нсл.21. Беска-рысна пазычыць. Нсл.
3. дурно. Нсл.21. Бескарысна зрабіў. Нсл. •бескарысны, -ная-нае—бесполезный. МГсл.; Нсл.21. Бескарысны чалавек. Нсл. Бескарысная работа, рэч. Нсл.
бескарысьліва
116
бесьпярэчны
•бескарысьліва, нареч.—бескорыстно.
•бескарысьлівасьць-цг, ж—бескорыст-ность.
•бескарысьлівы, -вая-вае—бескорыст-ный. Народ беларускі дружбаю, вет-ласьцю бескарысьлівы. Ан. Цярэшка.
•бескарысьце-ця, предл.-цю; мн. ч.-ці-цяў, ср.—ннчтожность, дрянь, безделнца. Нсл. 21. Даў якоесь бескарысьце. Нсл.
• бескаштоўна, нареч.(к бескаштоўны) —без нздержек, Нсл.21. без затрат. Ксл. Бескаштоўна абышлося. Сянно (Ксл.). Зьезьдзіў бескаштоўна. Нсл.
•бескаштоўны, -ная-нае—несопровож-даемый нздержкамн. Нсл.21. Бескаштоў-нае падарожжа, прыбытак. Нсл.
•бескаўнёрны-ндя-нде—ненмеюіцнй во-ротннка ("каўняра”}. НК: Очеркн, 106.
Бескаўнерныя порткі. НК: Очеркн, 106.
•беспагадлівы-вяя-вае—который не со-чувствует. Хто сам беднасьці не цярпеў, тый беднаму беспагадлівы. Нсл.23. Нареч. беспагадліва—без сочувствня. Беспагад-ліва судзіць. Нсл.23.
•беспакойлівы-вая-вае —беспокойный, докучлнвый,(надоедлнвый, С.) Нсл.23. Беспакойлівага ніхто ня любе. Нсл.
Беспакойлівае дзяцё. Нсл. Нареч. беспа-койліва—беспокойно. Нсл.23. Выбачай, калі спаць было беспакойліва. Нсл.
•беспакаятны, -ная-нае—нераскаянный. Toil напітак Пан Бог назначыў п ’яніцам беспакаятным. Кіт.б4аі4.
КНІГІ ОНЛАЙН
