Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•убачыць,—см. под бачыць.
•убгаць,—см. под бгаць.
•убгацца,—см. под бгацйа.
• убёгі-глу, едйнств. ч. нет.—усяленное ухажнванне, Гсл. ухажнванне.
•убёг-чы-чыся,— см. под бегаць, бегчы. •убёл-ены-еваньне-еваць-евацца,—см. под бяліць.
•уб-ёрш-ірягр), — см. под берці.
• убесьп-ячаць-ёчыць, — см. под бясьпе-чыць.
•убесьп-ячацца-ёчыцца, —см. под бесьпя-чацца.
•убяг-ачьне-аць-ацца,—см. noä бегаць, бегчы.
•убяёд-аваць-авацца-аваны,—см. под бя-ёдаваць.
•убяёд-аць-аны,— см. под бяёдаваць. •убялчць-іцца,—см. под бяліць.
•убясьпёчня-нг-нг'; мн. ч.-ні-няў, ж.—стра-ховая каса.
•убіраньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к убіраць I, убірацца—наряжанне. Гсл.; Ар. Убіраньне уіаладое. Ар.
•убіраць \^~аю-аеш-ае, несоверш.. nepex. 1. наряжать. Ар.; Шсл. Надта ж ён убірае сваю дачку. Ар. Жонку сваю ўбірае, убраў, як лябёдку. Нсл. 647.
2. вбнрать, впнтывать. Дняпро моўчкі ўбіраў у савё сьцюдзёнае ўлоньне. ЗСД, 171. Соверш. убраць I, убярў-рэш-рэць-рэм-рыцё-руць, 1. нарядйть. Ар.; Шсл. Убрала дзяцё, як у сьвята. Ар. I мы на сьвята сваю хату ўбралі. Ст. Убралі Ганну ў белейка, садзяць на пасадзе. Жылка, 52.
убраны
1236
угорыч
Прйч. убраны—наряженный. Ар. Убраная да вянца маладая. Нсл. 648. Стаіць магутны лес ізноў убраны ў зялёны ліст. Гарун(”Ноктурно”). Убранай у строй най-ноўшых модаў. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/435-436).
убраншы, ср. cm. к убраны в зн. прйлаг. Каторая ўбраншая за другія дзеўкі, тая маладая. Нсл. 648.
2. вобрать, постепенно прннять в себя (воздух, воду й т.п.), впйтать.
прыўбіраць—прйнаряжйвать. Нсл. 518. Маладую прыўбіраюць, прыўбралі да шлюбу. Нсл. Соверш'. прыўбраць-бярў-бярэш-бярэць—прннаряднть. Нсл. 518. Прйч. прыўбраны—прйнаряжённый. Нсл. 518. Маладая прыўбрана. Нсл. Хата прыўбрана, глядзець прыгожа. Тм.
•убіраць \\,~аю-ёеш-ае, употребляемое очень редко, 1. несоверш. к убраць II, 1, перех. —убнрать, снвмать, удалять откуда-л. Убірайце ўсё із столу. Ст.
2. соверш. к убраць II, 2.
•убраць II, убярў-рэш-рэць-рэм-рыцё-руць, очень редко употребляемое, соверш. 1. перех.—убрать, снять, удалдть откуда-л. Убраць із столу. Ст.
2. каму-чаму(чаго? С.)—убрать, снять, йзьять. Я вам убраў прамове вуснамі. Кіт. 67а13.
убірацца-аюся-аешся, несоверш.—наря-жаться. Ар.; Шсл.; Гсл. Убірайся, ўдовін сыну, заўтра паход будзе. Я й паходу не баюся, зараз убяруся: чабоцікі на но-жанькі, шабельку ў ручкі. Кажамякі імгл (Косіч43). Толькі любе ўсёўбірацца. Крамяні Пух. (Шсл.). Караліца, убіраючыся, ізноў папыталася ў люстра. Н.(Афанасьев, III, 1914, 106). Соверш. убрацца, убярўся, убярэшся-рэцца-рэмся-рыцёся, —наря-дйться. Воўсішча Сян. (Ксл.). Дзяўчаты ўбраліся на вясельле. Ар. Убраўсяўботы. Нсл. з 1 (nod боты). I даліныўбралісяў белі. Гарун:(”Мае Думкі”). Деепр. прошл. вр. убраў-шыся—наряженный(сам нарядвлся). Ар.
прыўбірайца-аюся-аешся, несоверш., возвр. —прйнаряжаться. Нсл. 518. Прыўбіраецца, прыўбраўся, як панічок. Нсл. Соверш. прыбрацца, -бярўся-бярэшся-бярэцца -бярэмся-рыцёся—прйнаряднться. Нсл. 518. Деепр. прошл. вр. прыўбраўшыся. •убіваць,—см. nod біць.
•убівацца,—см. nod біцца.
•убіўства-вй; мн. ч.-вы-ваў, ср.—убнйство. Войш. Старшыня "комбеду" быў засу-джаны ў Маскве за ўбіўства. Дзьве Душы, 157.
• убіўца-г^ы, обйу—убййца. Войш. А вы, упыры, вы, крывапіўцы, мяне — зарваў-шы з родных ніў — судзіць пасьмелі, як убіўцу, хоць я ваякам толькі быў. Купала: Перад вісельняй.
•убіць,—CM. nod біць.
•убі'цца,—см. nod біцца.
•у блізкасьці—вблнзй. мгсл.
•убраць,—см. под браць.
•убрудзяніць,—см. под брудзяніць. •убруіць,—nod бруіць.
•убруіцца,—см. под бруіцца.
•убрўс-СЙ, мн. ч„ dam.-COM, мн. ч„ пребл.-СОХ, м.—скатерть. Ксл. Убрус каштуе 10 рублёў. Гарнова Сян. (Ксл.). Як палажыла ўбрусы ў луг, дык яны й пабялелі. Глебаўск Сян. (Ксл.). См. абрус. Уменьш. убрўсак-ска, предл.-ску. НК: Очеркн, 141.
•убрыкнуць,—cm. nod брыкаць. •убуйніць,—CM. nod буйніць. •убырскаць,—cm. nod пырскаць. •убырыцца,—cm. под бурыцца.
• убытак-тку, предл.-тку, м.—убыль, убыток. Дзе ёсьць прыбытак, там ёсьць і ўбытак. Послов. Рапан. 219.
•убыць,—cm. nod бываць.
•угодкавік-ка, пребл.-ку, зват. угодкавіча, м.—юбйляр.
•угодкавы-вая-вае—юбйлейный.
®yГOДKІ-^йy, eduncme. ч. нет.—ГОДОВІЦйНа (юбнлей, С.) Ксл.; МГсл.; Імсьц. Трэба на ўгодкі гарэлкі купіць. Сукрэмна Сян. (Ксл.). "Нашай Ніве’’ на сёмыя ўгодкі. Поэта А. Зязюля. Нашы ўгодкі. Полымя 1926, Но. 8, стр. 3. Так званыя пятыя ўгодкі. Полымя. Ён выступіў на вечу з прычыны другіх угодкаў вываду ангельска-францускага войска ІЗ Суэзу. ’’Бацьк.”, Но. 1-2(437-438). •угоднік-іка, пребл.-іку, зват.-іча, м. 1. угождатель. Нсл. 650. He вялікі ты мне ўгоднік. Нсл. Уменьш. угоднічак-чкя —подлнпало. Нсл. 650. Угоднічак бабскі.
Нсл.
2. угодннк, святой, угодйвшййся Богу безгрешной, непорочной жнзнью. Е бу Бэкір, угоднік Божы(мовіў) Кіт. 2а10. •угодніца-г/ы-г/ы, ж. 1. угождательнйца. Нсл. 650. Вялікая б ты была імне ўгодніца, калі б гэта зрабіла. Нсл.
2. угоднйца, святая, угодйвшая Богу безгрешной жйзнью.
•угодзьдзе-дзя, ср.—прйволье, удобство. Гсл.
•угожы-жая-жае, 1. годный, выгодный. Нсл. 46. Хоць куды, на ўсе ўгож. Нсл. Hi на пса няўгожая рэч. Тм. На табе, нябожа, што мне няўгожа. Тм.
2. выгодный, полезный. Нсл. 650. Угожае дзела зрабіў. Нсл. Ср. cm. угожшы—более способный(более удобный, С.), более выгодный. Нсл. 730. Ты ўгожшую выбраў сабе касу, чымся я. Нсл. Угожшую касу выбраў. Тм. 550.
•уголас, нареч.—вслух. МГсл. Гужэвіч не зацеміў, як гэтыя думкі выказаліся ўголас. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/435-436).Што гэта такое? — зьдзівілася ўголас. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1, 6). Што дзедам моўчкі адпакутавана, уголас скажа ўнук. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20, 5).
•угорыч-ча, м.—угорь. Ксл.; Бр. Угорычы бяруцца на ўюна. Падбярэзьзе Віц. (Ксл.).
1237
уходнік
уга!___________________________________
•уга, междомет.—.... Думаеце не хадзіла і ня гўкала? Уга, аж абрыдзела... Стар-шыня, як заўсёды адхінаецца. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Ды так... Цяжка, бач, чалавеку. — Уга, удава і гады на зыходзе. Тм.
•угад-аваць-аі^ь,—см под гадаць.
•угадліва, нареч.—предусмотрнтельно. МГсл.
•угадлівы-вая-вае—догадлдвый, остро-умный. Гсл.
•угадна, нареч.—впору(как раз, по мерке, С.) МГсл.
•у гадзі'не, нареч.—ПОЗДНО, Смоленш.; Бабр. после порядочного временн; порядочно временн прошло. Дсл. Даўно Цішка пашоў на работу? Да ўжо ў гадзіне. Дсл. Ды ўжо ў гадзіне. Смоленш.; Бабр.
•угадзіць,—см. под гадзіць.
•угала-дзіць-джэньне,—см под галадзіць.
•угаліцца,—см под галіцца.
• угамоўны, -ная-нае—успоконтельный. Гсл. Дохтар даў угамоўнага леку. Гсл. •угамав-аньне-дчь,—см под гамаваць. •угамавацца,—см под гамавацца.
•уганяць, -см. под ганяць, гнаць.
• уганяцца,—см. под гнацца.
• угар-оджаваць-а<Эзгі<ь,— см. под гара-дзіць.
•угар-ор,жавацца-адзіцца, —см. под гара-дзіцца.
•угар-ацца-эцца.—см. под гарэць.
•угар-вуць-таць,—см. под гарнуць.
•угарнўцца,—см под гарнуцца.
•угарў, нареч. 1. ВВерх. Гсл.; МГсл.; Ар. Пусьціў камень угару. Ст.(Шсл. под гара). Глядзеў угару. Цялеш: Дзесяць, 17. Дымплыў угару. Дзьве Душы 38. Падкідаў ягады даланёю ўгару. Гарэцкі: Песьні, 25. To ўгару яны(гукі) памкнуцца, то зноў нікнуць на зямлі. с. Музыка, 25. Угару йдзець ад яе(лучыны) дым. Гарэцкі: Песьні, 32. Сьцеж-ка ўлева забірае ды шыбуецца ўгару. С. Музыка 25.
2. кверху. мгсл.
•угары, нареч.—вверху. Гсл.; МГсл.; Ар.
•угатові, нареч.—В ГОТОВНОСТЙ. Нсл. 46. У мяне ўсё ўгатові. Нсл.
•угаіав-ашл-аньне-аць,—см. под гатаваць. • уратав-аны-аньне-аць,—см. подрата-ваць,
•уратавацца,—см под ратавацца. •угіб-ацца,—см под гбацца.
•угідзіцца,—см под гідзіцца.
•угін-ну, м.—вогнутость. Гсл.
•угінаць, угнўць,—см. под гнуць.
•угінацца, угнуцца,—см. под гнуцца. •управаць,—см под гіраваць.
• угласты, -тая-тае—многоугольный (относнтельно внешней стороны зданйя, С.) Нсл. 649. Угластая царква.
•углёдзіць,—см под глядзець.
•углёдзіцца,—см под глядзецца.
•углядаць,—cm. nod глядзець.
•углядацца,—см. тд глядзецца.
• углыбкі, нареч.—в глубнну, Ск. вглуб, глубнною. МГсл.; Ар.
•угн-оеваць-aiijb,—см. под гнаіць.
•угнаць,™. под гнаць.
•угнацца,—см. под гнацца.
•угнесьціся,—см. под гнесца.
•угнёвацца,—см. под гневацца.
•угнёны,—см. под гнуць.
• угнявіць,—см. под гнявіць.
•угнўць,—см. под гнуць.
•угразьці,—см. под гразьці.
•угр-аваць-э/яы-эць,—см под грэць.
•угр-авацра-эўшыся-эцца, —см. под грэц-ца.
• угрэў(угрыў, Дсл.)—место, которое более другнх доступно действню лучей весеннего СОЛНЦа. Дсл.; Леск.: Ннт. мужчнны. На ўгрыве дужа цёпла-. і мухі, чырвоныя й жоўтыя мятлушкі лётаюць. Дсл. •угрўбкі, нареч.—В ТОЛІЦННу. Гсл. •угруз-аць-ьці,—см. под грузьці.
•угрўзіць,— CM. под грузіць.
•угрўзлы-лая-лае—завязшнй. БНсл.
•угрўням, нареч. — угрунь. Ксл. Падбя-ЖЫМ угруням. Ганкавічы Беш. (Ксл.).
•угрунт-аваць-аньне,—см. под грунта-ваць.
•угрунтавацца,—см под грунтавацца,
• угрўнв, нареч.—бегом, Гсл.; МГсл.; Нсл. бегом, быстро, Ксл. вскачь. Сц. (Кавыль). Ен пусьціўся ўгрунь. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). Бяжы ўгрунь. Нсл.,—очень быстро(бе-жать). Гсл.( под грунь). Лятуць вятры вясёлыя, угрунь. Кавылы Думы, 24. Кагосьці магутныя грудзі бурай рванулі, гукнулі угруні. Кавыль: Пад зорамі, 32.
•угу, 1.—да(невннмательный ответ ”да” через закрытый рот). Гсл.
2. угу—... 3-за хмар нейдзе выглянула
сонца. Угу, грэе, вясна падступае. •уходаць,—см. под ходаць.
•ух-ту! ух-ту! , междомет. — обычНЫЙ вздох прн нсполненнн трудной работы, прн переводе дыхання. НК: Под. пос., Но. 25. •уход-ду, предл.-дзе, м. 1. вход.
2. угомон, успокоенне. Нсл. 670; Ар. Уходу няма на старую. Нсл. Няма на яго ўходу. Ар. Вырвасу гэтаму ўходу няма. Нсл. 93. •уходальнік-ка, м.—тот, который совер-ШНЛ "уходы”. НК: Сбягн, 14.
•уходалы-ла_у, едйнств. ч. нет. (НК: Сбягн, 14)—уход, спешное удаленне(со двора, С.) от предстояіцей беды, НК: Бабы, Но. 27. спешный уход, прн которм, однако, предполагается погоня. НК: Под. пос., Но. 119.
•уходаліць—совершнть "уходалы". НК: Сбягн, 15.
•уходшк-іка, предл.-іку, Зват.-Іча, м.—Лй-цо, осушествляюіцее охоту н сбор натуральных продуктов на незанятых земельных пространствах. Хтобы та-ковую пушчу разрабіў, даўніх уходнікаў ад борцей, азёр, сенажацей адбіваці ня маець. Стт. 378.
КНІГІ ОНЛАЙН
