Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
уходы
1238
удавацца
•уходы-даў, едйн'-тв. ч. нет. — манеры. Налажыў галоўкаю за дзеўку, за яе ціхія ўходы, за яе нізкія паклоны. Гсл.
•ухадынец-н^о—покой. Ксл., уход во 2-ом знач. Няма яму ўхадынцу. СукрэмнаСян. (Ксл.).
•уХОДЗІНЫ-НЯр, едйнств. ч. нет.—НОВОСелье, празднество, устранваемое по случаю переселення на новое место, в новое жйлйіце. Ар. См. уходчыны, улазіны.
•уходзіць,—см. под хадзіць.
•уходчыны, едйнств. ч. нет. — уходзІНЫ. Войш.
•ухадзі'ць,—см. под хадзіць.
•ухап-аваць-іць,—см. под хапаць.
•ухап-авацца-іяйа, — ем. под хапацца.
•ухагнць,—см. под хапіць.
•ухашцца,—см. под хапацца.
•ухаваць, см. под хаваць.
•ухін-яцца-ўцца,—см. под хінуцца.
•ухін-аць-уць,— см. под хінуць.
•ухлюпаць,—см. под хлюпаць. •ухлюпацца,—см. под хлюпацца.
•ўхмыжа-лкі-лцы, ж.—улыбка. НК.Дудар, Но. 27.
•ухвала-лы-ле, ж.—одобренйе. мгсл. •ухвал-яць-іць,— см. под хваліць.
•ухўтаць,—см. под хутаць.
•удоба-бы, дат., предл.-бе, ж.—наруж-ность(внешность, внешнйй обляк чело-века, С.) Растсл., Север.(Раст. Северск. 152). He упаваю я, міленькі, на тваю худобу, спалюбіла я цябе за тваюудобу. м. Погар, Стдуб.(Косіч 69).
•удой, удою—колвчество молока от одной коровы, выдоенное за суткн, ДОЙЛО. Ар. Укрой — НЯ ўдой. Послов. Ар.,—значйт, что колдчество молока у коровы от дойкй не уменшается, завтра надонш столько же, но колнчество запаса мяса уменшается от его употреб-лення.
•удома, нареч.—дома. Удома даведаўся, што будзе выходзіць каралеўна замуж. Н. (Афанасьев, II, 1914, 292). На выгНйНЬНЯХ, удома, на катаргах цешыліся ў ціхі сьвяты вечар пры ясьлях Дзіцятка! ліст Субору Япіскапаў БАПЦ.(’’Бацьк.”, Но. 1-2/437-438).
•удостач, нареч,—вдосталь. Гсл.
•у досьвета, нареч.—на рассвете. Гсл. Прачнуўся ён у досьвета. Гарэцкі: Песьні, 32.
•у досьвіцьце, в знач. нареч.—в предрас-светное время. НК: Очеркн 250.
•удосыць, нареч.—довольно, обйльно, ВВОЛЮ, ВДОВОЛЬ. Вят., Вост., Смл., Пск. (Даль). Я ж (сабака) брашу сабе удосыць. Цёця Аліна(Каласкі, Но. 76, 1960г.).
•удовеселі, нареч.—навеселе. Крыху ўдо-веселі. Нсл. 136, под "довесель". См. надове-селі.
•удоўж, нареч.—вдоль, вдлдну. Гсл.
• удоўж, нареч. — вдлйну. Шсл. Удоўж пабаранаваў па два разы, а перак па разу. Ст. См. удаўжкі, удоўжкі.
•удоўжкі, нареч. — В ДЛйНу. Растсл.; Ксл. Удоўжкі пяць сажняў, ушыркі дзьве. Рыбчына Сір. (Ксл.). См. удаўжкі, удоўж.
•удабрыцца, см. под дабрыцца.
•удагон, нареч.—вдогонку. Ксл. Тарэнта пайшоў удагон за ім. Вяжышча Беш. (Ксл.). •удаіць,—см. под даіць.
•удака: на ўдаку—на удачу, вряд лн. Гсл. •удакладніць-ню-нігя-ме, каго-што, co-верш.—уточннть. He ў лячэльні, пад прасокаю, — спакойна ўдакладніла жанчына. Кулакоўскі: Дабраселцы.
•удаліна-ны, дат., предл.-не, ж.—дальняя страна. Смоленш. Адзін паехаў на Украіну, а'другі — на ўдаліну. Смоленіц.
•удамў, нареч.—дома. МГсл.
•ударнік, -ка—род лечебной травы. "Ударнік" — гэта лекавая трава. Хведа-ровіч: Пісьменьнікі, 60.
•ударына-ны-не, ж.—часть ннток основы в ткацком станке, которая не вмеіцается в "берда ”. Шалёпіна Аз. (Ксл.).
•удасканаленьне-ня, ср.—усовершенс-твованне. Гсл.
•у дастатку, нареч.—нзобнльно(в нзобн-лнн, С.) мгсл.
•удатны-ная-нае—удачный, способный. •удава-вы, ж.—вдова. Гсл.
•удаваньнік-іка-іку, зват.-іча, м.—донос-ЧНК. Ар.
•удаваньніца-дбі-цы, ж.—доносчнца. Ар.
•удаваць, удаю, удаёш- удаёць, удаём, удаіцё, несоверш., перех.—доноснть на кого, делать донос, нмея прн том желанне вреднть тому, на кого доносят. Ар.
Дурныя удаюць адны адных. Ар. He заміляецца пан намі; ён і заміліўся б, ды ліхія людзі ўдаюць яму. Нсл. 174( под заміляцца). Отгл. ймя суіц. удаваньне-мя, предл.-НЮ, ср.—донос. Ар. Соверш. удаць, удаж, удасі, удасьць, удамо, удасьце, удадуць—донестн, сделать донос, желая прн том вреда тому, на кого донес. Ар. Ён мяне ўдаў. Ар. Людзі ўдалі, а Бог абязьвініў. Нсл.( под абязьвіняць). Отгл нмя суіц. уданьне-ня, предл.-ню—донос. •удавацца, удаваюся(удаюся), удавацца (удаёцца), 1. несоверш. к удацца 1, 2—уда-ваться.
2. несоверш. к удацца 3.
3. у каго, несоверш. к удацца 4—делаться похожнм на кого-л.(рождаться, растн похожйм на кого-л., С.) Нсл. 46. He ўдаваешся ў бацьку: твой бацька быў работнік, а ты гультай. Нсл.
4. у што, несоверш. кудацца 5—углублять-ся, заходйть далеко. Нсл. 651. He ўдавай-цеся ў лес, а сячыце дровы з краю. Нсл.
5. у што, несоверш. к удацца 6—прнстра-іцаться(предаваться чему-л., С,) Нсл.651. У вялікую любоў не ўдавайся. Манюкі НЗ. (Косіч 29).
6. у што, несоверш. кудацца 7—полагаться на что-л. Нсл. 46.
удацца
1239
уёмісты
•удацца, удамся, удасіся, удасца, уда-мося, удасьцёся, удадуцца, 1. протечь, пройтн удачно, успешно, удаться. Вячэра надта ўдалася.—получнться, выйтн удачным. хорошнм. Дзеці іхныя ўдаліся. Удаўся маляру патрэт.
2. у каго—выйтн, уроднться, вырастн похожнм на кого-л. Ой, Югая, Югася, у каго ж ты ўдалася, ці ўматулю, ці ў вайца? Нз песнн, Ар. I ў каго ўдаўся ён? С. Музыка, 8. I мой бацька такі маўся, і я ў яго ўдаўся. Послов. Нсл. 46.
3. безлйч. каму, с йнфйн.—посчастлнвнться, случнться, удаться. Пётру ўдалося ўладзіцца на службе.
4. уроднться, вырастн какнм-л. Удаўся нейкі нялюднік, што людзёў баіцца. Ст.
5. у што—углубнться, зайтн далеко. Нсл. 651. Данель удаўся ў бор і заблудзіў. Косячы ты ўдаўся ў чужы луг. Нсл.
6. у што—прнстрастнться к чему-л.(предаться чему-л. С.) Нсл. 651. Удавац-ца, удацца ў п ’янства, у распусту. Нсл.
7. у што—положнться на что-л. Ня ўдавайся ў яго словы; як удасіся, то ён цябе й ашукае. Нсл. 46.
•удавец-ўйй, м.—вдовец. Гсл.
•удавёцкі-кяя-кае—вдовнй. Гсл.
•удавіны-ная-нде—вдовнй. Нсл. 652.
•удаўжкі(удоўжкі, мгсл.), нареч.—в длнну. Ар.; Ск.
•удаўне, нареч.—давно, Гсл. встарь. мгсл.
•у даўніну—встарнну, встарь. МГсл.
•удаўніцца—устареть. мгсл.
•удаць, см. под удаваць.
•удацца,—см. под удавацца.
•удача-чы-чы, ж. 1. натура, характер. Гсл. Знаю тваю ўдачу, табе абы ўкрасьці што. Гсл.
2. успех.
•урэчыць-чу-чыш—всучнть, обмануть какой-л. веіцью, Ксл. Вось удэчылі мне кабылу. сьлепа, кульгае задам, сьвішча ў бакі. Ходцы Сян. (Ксл.). Ср. задэчыць.
•у ваддаль: пушчаць у ваддаль—медлнть с чем-л. Ар. Гэта пайшло ў ваддаль. Ар.
•удругарэдзь, нареч.—вторнчно. Нсл. 47. Удругарэдзь ты іліне пашкодзіў. Нсл.
•удрўгава, нареч.—вторнчно. Нсл. 47; Сакуны 78. Удругава не скажу, не паеду. Нсл. Удругава прышоў. Нсл.
•удрўгі, нареч. 1. второй раз, Растсл. вторнчно, Гсл. во второй раз.
2. во-вторых. Гсл. Першае, ціж яведаў? A ўдругі — усё роўна не паправіць. Гсл.
•у друзачкі(пабіць)—на мелкне частн. іг. •удвору, нареч. — двору. МГсл.; Гсл.
Пайшла яна ўдвору. Міхайлаўка Стдуб.(Косіч 20).
•удвая, нареч. 1, вдвое, в два раза, в две частн, долн. Ар. Ведама, баба, калі лапоча языком, дык удвая больш зробе. ЗСД. 145.
2. вдвойне. Шсл. Удвая злупілі зь міне за работу. Ст.
•удваіх, нареч. о детях нлн двух лнцах разного рода:—вдвоем. Ар.; Ксл.; мгсл.
Удваіх ледзь паднялі. Лёзна (Ксл.). Застаўшыся ўдваіх, ня зюкаў ёй пра каханьне, чаго Ванда спадзявалася. Шакун: Сьлед, 14. Сякі-такі целяпей, а ўдваіх усе ж ляпей. Послов. Рапан. 87. Цяпер ён дзякаваў Богу, што ня даў маці павезьці гэтую вязку. Учора, як увязавалі ўдваіх сена, была загікнулася, што сама ўпражэцца ў далёкую дарогу. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). УдвйІХ ЖЯ весялей ісьці(дзяўчына й дзяцюк). Макаль (Б. Ускалось, 1954, Но. 4, 28).
•удварэ, нареч.—ДОМа. МГсл.; Растсл. 152. •удвары, нареч.—дома. Мая матка цяпер удвары. Сянно (Ксл.).
•удвўх, чйсл.—вдвоем(когда два лнца муж. пола, С.) Гсл.; Ар.; Чараўкі Сян. (Ксл.); Шсл. Знайшлі ўдвух каберац. Пск., Пушк.(Ч. 43).. Ушлі нейкія ўдвух. Ст.
•удубёць,—<■«. под дубець. •удукрыць-ода,— см. под дукрыць.
•у дум: прыходзіць, прысьці ў дум —прнходнть, прнйтн на ум. Ар.
•удўмлівы-вая-вае—вдумчнвый.
•удўмліва, чареч.—вдумчнво. Удумліва й строга заміргала сваймі вочкамі. ЗСД 323. •удурбаць сабе ў галавў—вбнть себе в голову. Вось няма ведама што ўдурбаў сабе ў галаву. Ар.
•удыхаць, нееоверш.—ВДЫХать. МГсл.; Ар. •удыміць,—cm. nod дыміць.
•удымкі ткаць,—см. под дымка.
•урыўыць-ру-рыш-ра, повел.-р-рма—уда-рнть. Ар. Шруба чыгунная, удыр, дык і разаб’ецца. Лун. Удырылі казу ў левае вуха, і ляжыць каза нема і глуха. йз песнн(Ад.).
•уёхаць,—см. под ехаць.
•уірмпы-вая-вае, 1. слншком настой-чнвый. Гсл.
2. неотвязный, Гсл. неотвязчнвый, гово-рнтся о собаках. Нсл. 672. Сабакі суседнія уедлівыя, бяз палкі ня пройдзеш.
уёдліва, нареч.—слншком настойчнво. Вочы глядзелі пільна й уедліва. ЗСД 89. •уёрпы-ная-нае—сытный. МГсл.
•уедна, нареч. — наедна. См. наедны. Гсл. •уёзьдзіць, см. под езьдзіць.
•уёзьдзіцца,—см. под езьдзіцца.
•уёжна, нареч.—сытно, Гсл. достаточно пніцн. Войш. Хоць ня ўежна, дык улежна. Послов. Войш.—зн. хотя плохо с едой, но зато мало работы.
•уёсьці,—см. под есьці.
•уё-сьціся, уядацца, —см. под есьціся. •уёчыцца—упачкаться. Растсл.
•уём: няма яму ўёму—нет удержу. Гсл. •уёмісты-п?ая-лнае—обьёмнстый, вмес-тнтельный. Побач з уёмістай сваёй суседкай яна выдавалася вельмі ж худой. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155), —емкнй. МГсл.
уёўдзіцца
1240
узглядам
•уёўдзіцца, -джуся-дзішся—удаться, счастлнво сойтн с рук. Ксл. Раз яму ўёўдзілася, дык у другі раз мо’ ня ўёўдзіцца. Ст. Беліца Сян. (Ксл.).
•уядаць, см. под есьці.
•уяўкі, нареч.—наяву. Гсл.
•удзел-лу, м.—участне. мГсл.
•удзёльлівы, -вая-вае—доброхотный, доброхотно одолжаюіцнй, Нсл. 652. от-зывчнвый(быстро н легко отзываюіцнй-ся на чужне нужды, просьбы н т.п., всегда готовый помочь другому). Удзельлівы сусед! Ніколі не адмове суседу. Нсл.
•удзёльнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. участннк. Ст.(Шсл. подуводзіцьу Няма чаго яму ўводзіць у вушы, што ён удзельнік. Ст. (Шсл.).
2. соучастннк. Ст. (Шсл.). Які ты тут удзельнік — тут нічога твайго няма. Ст. (Шсл.).
•удзёнь, нареч.—днем. Ар.; Шсл.; Ксл.; МГсл. Удзень дык ён ПЯЮН быў. Лукашоўка Беш. (Ксл.).
•удзял-яць-і^ь,— CM. под дзяліць.
•удзерж-аваць-а^ь,— см. под дзяржаць.
•удзёрж-авацца-ыішй,—<«. под дзяржац-ца.
•удзячнасьць-ір, ж.—благодарность. МГсл.
•удзячны-ная-мде—благодарный. Гсл. Трэба ж, дзеткі, удзячнымі быць. Гсл.
•удзьвюх, —вдвоем(когда два лнца женск. пола, С.) мгсл.; Ар.
КНІГІ ОНЛАЙН
