Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• у пасьпешцы,—сторопях. мгсл. •упасьв-ены-і^ь,— под пасьвіць. •упасьвіцца,—см. под пасьвіцца.
• упасьці,—см. под падаць.
•упасьціць,—под пасьціць. •упасьціцца,—ом. под пасьціцца.
•упаважаньне-ня, ср.—удостоенне внн-маннем. Гсл.
•упаўзаць,—см. под поўзаць, паўзьці.
•упаўзьці,—ем. под поўзаць, паўзьці.
•упацець,—под пацець.
•упэўніць,—CM. nod пэўніць.
•упэцкаць,—см. под пэцкаць.
•упэцкацца,—см. под пэцкацца.
•упхаць,—см. тд пхаць.
• упхацца,—см. под пхацца I.
•упхнўць,—см. под пхаць, піхаць.
•упхнўцца,—см. под пхацца, пхнуцца.
•упёрад, нареч. 1. с прошл. вр. глагола—преЖ-де. Ар.; Север(Раст. Северск 135).
2. с буд. вр. глагола—впредь. НявОЛЬНІКІ ўперад ня маюць быць зь іншых прычын, адно палоненікі. Стт. XII, 21.
упёрак
1245
уроблены
•упёрак, нареч.—впоперек. Ксл. Цяпе-рацькі ўперак зьмерай загон. Брыды Меж. (Ксл.).
•у пералуч, нареч.—наперерез. Смл. •упёрці,—см. под перці.
•упёрціся,—см. под перціся.
•упётавацца,—см. nod петавацца.
•упяршыню, нареч.—впервые. Ціж мне ўпяршыню? ЗСД, 106. I разам із тым упяршыню паўстала ў сваёй поўнай значнасьці пытаньне. зсд, 257. Ср. пяр-шыня.
• упя-ты-ць,— CM. nod пяць.
•упяцца,—см. под пяцца.
•упіхаць, см. под пхаць, піхаць.
•упіхацца,—см. nod пхацца, піхацца.
•упіхн-ёны-нўць,—см. под пхаць, піхаць.
•упікаць,—см. nod пікаць.
*уткі-каў, едйнств. ч. нет.—упрбКЙ. Ар. У сваіх лістох Бурбіс рабіў упікі. 3. Жылуно-віч(Полымя, 1927, Но. 2, стр. 190). Мяне НЯ трывожаць дужа тваеўпікі. Дуб.(Калосьсе, Но. 20, стр. 149).
•упірацца,—см. nod перціся.
•упірлівы-вая-вае—упрямый. Смоленіц.
•упірысты-тая-тае—настойчйвый. Ксл. Маладухі часта бываюць упірыстыя. Гравы Сян. (Ксл.). См. упорысты. Гукаючы з упірыстымі, неадчэпнымі думкамі, Гужэвіч і сам не зацеміў, як гэтыя думкі выказаліся ўголас. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 435-436). См. упорысты.
•упіс-су, предл. й зват.-се, м.—запйсь(в кннгу, в спйсок). Акін.
•упГс-аваць-аць,—см. nod пісаць.
•утс-авацца-ацца,—см. под пісацйа.
•упівацца, утцца,—см. nod піцца.
•упіць,—см. nod піць.
•уплёт-та, предл. й зват.-це, м.—лента, вплетаемая в косу женіцйны. Касьцюковіцю р. Калінінскае акр.(Наш Край, 1928, Но. 6-7, 56- 57). Пляту касу да пояса, пляту ўплёты шаўковыя, дзяціначцы маладому. Лупекі Стдуб.(Косіч П). У Марылі прыгожая ўплётка. Сьвеча Беш. (Ксл.). Русую косачку брат прадаў, ідзе ж ты ўплёткі падзя-еаў? йз свад. песнн, Косіч 241.
•уплётка-ткі-тцы, ж.—лента для кос. Ксл.
•упляйміць, упляміць,—CM. nod пляйміць.
• упляйміцца, упляміцца,.—см. под пля-міцца.
•уплі'гаць,—см. nod плігаць.
•уплГск-авапь-аць, — см. nod пліскаць.
•упліск-авацца-ацца,—см. под пліскацца. •уплыненьне-нуць,—см. под плынуць.
•уплынь, нареч.—ВПЛавь. Гсл.; Ксл.; МГсл. Конь пусьціўся пераз возера ўплынь. ПустынкіСян. (Ксл.). Кінуўся ўплынь. Нсл. 419. •упл-ысыр-ывйць,— CM. nod плысьці.
•уплыў-в^, м.—влнянйе. Гсл.
•упнуцца,—см. nod пяцца.
•упрочкі, нареч.—прочь. Гсл.; Ар.; Ксл.; Шсл. Ці ня хочаш ты мяне выправіць упрочкі, што ясіся кажны дзень? Ст. Пайду сядні ўпрочкі, ня дасьць ён мне жыць. Прусаўкі Аз. (Ксл.). Упрочкі зьбірайся, а жыта сей. Аш.
•упражка-жкі-жцы, ж.—рабочйй срок, по длйне не превышаюіцйй снл рабочей лошадй на пашне(путй, С.) НК: Под. пос., Но. 23, промежуток рабочего временй, предельнымн гранямн которого служат "запрог і адпрог” лошадй, вола. Такіх упражак тры:а) ад сьвітаньня да сьне-даньня, б) просьле яго — да абеду і в) просьле палудня — да заходу сонца. НК: Очеркн, Ho. 106.—промежуток временй (работа с лошадью в теченйй временй, когда одйн раз запрягается лошадь, С.) Ксл. Ідзі парабі ўпражку. Прусаўкі Аз. (Ксл.). Болыйую ўпражку ж ты адбыла. Вяжышча Беш. (Ксл.).
•упрас-іць, упрашаць,— cm. nod прасіць. •упрашаць, см. под прашаць II. •аправ-іць-іцца,—см. nod правіць.
•упраўнасьць-йг, ж.—успех в работе. Гсл. •упрацав-аўшыся-ацца,— cm. nod праца-вацца.
•упрэгчы-гў-жэш-жэм-жыце каго, со-верш.—запрячь. Ксл. Надабе добра ўпрэг-чы каня, бо дарога вялікая. Іванова Лёз. (Ксл.). Піліпка, даражэнькі, упражы ты мне гэтага крывалапага. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 437-438).
•упругасьць-ід, ж.—упругость. МГсл. •упрыязьніцца, cm. nod прыязьніцца. •упрыдзіцца,—cm. nod прыдзіцца. •упрымеж, нареч. 1. между. Нсл. 69.
Упрымеж людзёў. Нсл. Ўпрымеж дзьвя-рэй палца не шчамі. Нсл.
2. в промежуток. Нсл. Упрымеж таго часу й ён прышоў. Нсл.
•упрьіцем, нареч.—(когда было темно-вато, С.), пользуясь темнотою. Нсл. 69. Упрыцем прыцікаўся. Нсл.
•упрыцям, нареч.—заметно. Нсл. 69,517. Ня ціха, а ўпрыцям узяў. Нсл. Ср. цяміць, прыцяміць. Ці ўпрыцям табе было, як ён вышаў? Нсл. 517.
•упўд-ду, м.—йспуг(от которого бегут, С.) Ксл. Яму здарыўсяўпуд. ВеляшковічыЛёз. (Ксл.).
•упўдзіцца-джуся—нспугаться, Семча ля Почапа(Сержп.: Отчет, 4). СЙЛЬНО йспугаться й потому убегать.
• упўдзіцца-джуся—взбесйться, йчпу-гаться. ПНЗ.
•упусьціць,—CM. nod пусьціць.
•упушчэнства-ва, ср.—шкода празь няд-баласьць, упуіценйе. МГсл.
•упьін-ну, м. 1. спокойствне. Гсл. Няма яму ўпыну. Гсл.
2. остановка. Гсл.
•упынак-нку, м.—остановка. Гсл. •уроблены,—cm. под рабіць.
урод
•урод-ду, Зват.-дзе, м.—урожай. Еўлічы. Каб на новы год ды добры ўрод. Еўлічы. Дзе ўрод, там і ўмалот. Послов. Рапан.: Прык. 36.
•урода-ды-дзе, мн. ч„ род.-даў, 1. прйрода. Гсл.; МГсл.
2. урожай. Гсл.
3. рост. Гсл.
4. стан. Гсл.
5. осанка. Гсл.
6. красота. Гсл.
•уродлівы-вая-вае, 1.—урожайный. Еўлі-чы; Гсл. См. урадлівы.
2. красйвый(дородный). Гсл.
•уроднасьць-ф, ж.—статность. Нсл. 664. Конь уроднасьцю добры. Нсл.
•уродна, нореч,—урожайно. Гсл.
•уродны-ная-нае, 1. статный, высокйй. Нсл. 664. Уродны мужчына. Нсл. Уродная баба. Тм.
2. урожайный.
•уроіцца—неотступно преследовать. Гсл. Уроілася ў галаву. Гсл.
•урокі-коў, едйнств. ч. нет.—дурной глаз, сглаз, Гсл.; НК: Очеркн, Но. 238; Ар. врвДНОе действле глаза. Гсл. См. суроцы.
•уроськідзь, нареч. 1. редко. Ксл. Убрусы ткаць дужа добра ў роськідзь, а тады прасаваць. Сяло Сян. (Ксл.).
2. вразброс. Ад.
• урочлівы-вая-вве, 1. ймеюіцйй дурной глаз, взглядом прнчнняюіцнй несчастье. Гсл.
2. склонный быть оглаженным, постра-дать от дурного глаза. Гсл.
•урочыста, нареч.—торжественно. Гсл. •урочысты-/яая-шае, 1. нарочйтый, годовой. Гсл.
2. торжественный. Гсл.
•ураб-і'ць-ляны-ляць,—см. под рабіць. •ураб-іўшыся-ідца,— см. под рабіцца.
•урад-ду, предл. й зват.-дзе, м. 1. ведомство, учрежденйе.
2. должность(служба, место, С.) Гсл., должность в прнсутственном месте. Нсл. 665. 3 ураду ськінулі. Нсл. Уставуем, іж на тыя ўрады, яка на судзтва, на падсудз-тва, на пісарства, ня маюць быці абіраны духоўныя асобы. Стт. 165. Гэта вялікі ўрад у дэпартамэнцкай герархіі. Леск. т. УІІ, 426. Гэты "урадом" быў ’’начальнйк отделенйя”, — должность. Хто бы яго ў урадзе забіў. Ст. 1529, XI, 2.
3. управленйе, правнтельственное место. Нсл. 665. 3 ураду прышоў ліст. Нсл.
4. ( с дополненйем »гаспадарства», МГсл.) —правлтельство. Гсл.; МГсл.; Нсл. 71. Няхай урад нас рассудзіць. Нсл.
5. порядок(управа, мгсл.; с.) Нсл. 665. Бяз пана ўраду няма меж намі. Нсл. Бязураду няма чаго брацца за работу. Тм. У карчомцы быў асобны і свой собскі жыцьця лад, свой рахунак брудна-дробны, права, звычаі іўрад. С. Музыка, 132.
1246 __________________________________уразны
6. распоряженйе. НслЛі, 665. Ніякагаўраду ня даў. Нсл. 71.
•урадова, нареч.—офйцйально.
•урадовы, урадоўны-ная-нае—должнос-тный, офйЦйальный. Стт. Урадовым парадкам. Нсл. 71. Урадовы чалавек. Нсл.
6 65. Урадоўным парадкам адабраў свайго каня. Тм. Урадовая справа. Нсл. 71.
• урадоўне, нареч.—офйцйально. Стг. 1529, сл. См. урадне.
• урадав-аць-ацда,— см. под радавацца.
• урадаўнік-іка, предл.-ікў, зват.-іча, м. —йсполняюіцйй служебные обязаннос-тй, находяіцййся на службе. Каму што на ком урадаўнік прысудзіў, тагды тот маець заплату чыніці перад віжам, з ураду ўземшы. Із старога судовага акту(Борн-сенок: Спнскн, 97).
• урадлі'вы-вая-вае, 1. урожайный. Ксл.; Шсл. УрадлІвЫ гадок быў. Касачы Лёз. (Ксл.). Урадлівы сяголета год. Ст. Нашаябульба ўрадлівая. Ст. Было поле вырабленае, урадлівае. Нязнаны("Бацькаўшчына”, Ho. 36-, 37(115-116).
2 . красйвый(статный, С.) Ксл. Ну, дзеўка ўрадлівая, не дарма дзяцюкі бегаюць. Бабінічы Віц. (Ксл.). Вялікі ёй даў сына малайца, дачку ўрадлівую. Гарун:Жабрачка. •урадне, нареч.—офнцнально. Стт. 1529, чл См. урадоўне.
• ураднік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—дол-жностное ЛЙЦО, Стг. 1529, сл. 228; Скарына Ц. чйновнйк. Пан урадніка дзяржыць. Нсл. 71. Ідзі да ўрадніка. Нсл. 665.
• урадніцкі-кая-кае—чйновнйчйй, бюро-кратнческйй. Урадніцкі конь. Нсл. 71.
• урадніцтва-ва, ср.—чйновнйчество. •ура-ены-еваць-іць,— см. под раіць.
• урадзі'ць I, ураджоны,—см. под радзіць I. •урадзі'ць II, ураджаны,—см под радзіць II.
•урадз-іўшыся-Іцца,—сл. под радзіцца.
•урадзтва-ea, ср.—правйтельственная(не только прав, С.) должность. Нсл. 665. Спраўніка з урадзтва далоў ськінулі. Нсл. •ураджай, -джаю, предл.-бю, м. област. —урожай. Косіч 83; Ксл. He ўважай на ўраджай, а жыта сей. Алексінічы Сян. (Ксл.). •ураджэньне-ня, предл.-ню, ср.—род(про-нсхожденйе, С.) Нсл. 664. Ты не дабрарод-нага ўраджэньня, можаш рабіць. Нсл.
• ураз I, нареч.—вдруг, сразу. Гсл.—друг. Нсл. 70. Ураз прыду. Нсл.
• ураз П-зу, предл.-зе, м.—чувство оскор-бення, Нсл. 664. оскорбленне. Гсл. Гавары спакойна, без усякага ўразу. Нсл.
• уразіць,—см. под разіць.
• ураз-іўшыся-іцда,—см. под разіцца.
• ■урлзны-ная-нае, 1. оскорбйтельный, обйдный. Нсл. 664. Уразныя словы гаво-рыш. Нсл.
2. поразйтельный. Нсл. 664. Уразная весьць. Нсл.
1247
у старыну
уразвалку
•уразвалку: хадзіць, ісьці ў развалку —ходйть перевалйваясь, перемннаясь. Гсл. Ідзець у развалку, як мядзьведзь. Гсл. •у развальле, нареч. 1. во всю, полным ходом. Гсл. Печка цепліцца у развальле. Гсл.
2. См. у развалку. Гсл. Ідзець у развальле, як мядзьведзь. Гсл.
•уразька-кг, обіц,—лйцо, склонное к быстрому раздражненлю. Нсл. 664. Які ты ўразька, слова не скажы яму, зараз уськіпіць. Нсл.
•уразьлівы-вая-вве, 1. оскорбйтельный. Ср. уразьліва.
1. разйтельный, непрятный для слуха. Нсл. 664. Уразьлівы крык, голас. Нсл.
3. обддчйвый. Дужа ты ўразьліў; слова не скажы табе, зараз уськіпіш. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
