Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. бйть кого-н. кнстью рукй. Нсл. Цопай, цопні яго па мордзе, каб замоўчыў. Нсл.
4. хлестать венйком в бане. Нсл. Цопай паціху дзяцё. Нсл. Соверш. пацопаць. Нсл. Пацопай мне сьпіну. Нсл.
•цопацца, возвр. 1. плескаться в воде. Нсл. Дзеці цопаюцца ў лужы. Нсл.
2. падать(в жддкое йлй мягкйм, С.) Нсл. Малы часта цопаецца задком. Нсл.
3. бродйть по мокроте. Нсл. Ня цопайся па балоце. Нсл.
4. хлестаться венйком в бане. Нсл. Ня борзда ты цопаешся, пусьці другога парыцца. Нсл.
цопнуцца — однкр. к цопацца 1, 2, 4.
Асьцярожна йдзі па кладцы, ато цоп-нешся ў балота. Нсл.
нацопацца 1.—набродйть вдоволь(по мокрому, жйдкому, С.) Нсл. Нацопаўся я сядні досыць. Нсл.
2. намучйться в топком месте. Нсл. Нацопаўся, пакуль вылез із балота. Нсл.
•цопкацца, 1. брестн по грязн, пройзводя брызгн. Нсл. Цэлы дзень цопкаліся мы па балоце, так наліло! Нсл.
2. соверш. зацопкацца—неосторожно ндя по грязй, пачкаться. Ідучы па балоце, цопкаешся, зйцопкалася па калені. Тм.
нацопкацца—натоптаться(по мокрому, С.) Нсл. Нацопкаліся па гэтай мокрай дарозе. Нсл. Ср. цёпкацца.
•цопуха-xz, ж.—передняя, верхняя часть печн. Ксл. Ручнік вісіць над цопухай. Нов. Сяло Беш. (Ксл.).
•цопуха — сопуха. Гсл.
•цот-wy, м.—чот, чотное чйсло. Ар.; ПНЗ; Шсл.; Кс.; Гсл. Угадай, цот ці лішка? Ст. Два ö чатыры будзе цот. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
•цабё—окрйк на волов: направо. Гсл.
•цаган, -на, (цаган-на, Марцінкава Куз., Ксл.)—чугунный горшок, Шсл. котел. Наварылі цаган бульбы. Ст. Уменьш.
цаганчык-ка, м. Шсл. У цаганчыку каша варыцца. Ст.
•цагёльня-нг'-нг, ж.—кнрпйчный завод. Растсл.; Ар.; Русінава Сян. (Ксл.); Шсл.; Гсл.; НК: Очеркн, 241. У цагельні купіў паленае цэглы. Ст. Ён ня раз блукаў у гэтых аколіцах, яшчэ калі працаваў на цагельні. Корзюк. •цагёльнік-гкд, предл.-іку, зват.-іча, м. —человек йзготовляюіцнй кйрпйчй. нк. Под пос. 46.
•цагёльны-ная-нае—кйрпйчный. Ар.; Ксл. У нас няма цагельнага складу. Заронава Куз. (Ксл.).
цагельны мур—кйрпйчная кладка.
•цагляр-рд, лі.—мастер, делаюіцйй кнр-пйчй. Бацька ягоны цагляром служа. Залужна Беш. (Ксл.).
• цахоўка-к/, ж.—кружка. Ксл. Аніся, падай цахоўку. Сяркуці Сян. (Ксл.).
•цахна-ны, ж.—пройдоха. Гсл.
•цахнар-ар«, предл-арў, зват.-äpy; мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-рох, м.—гйра. Войш. •цадзілка-w, ж. 1. тряпка для процежв-вання, цедйло. Ар.; Север(Косіч 78); Пустынкі Сян. (Ксл.).; Гсл. Цадзілка радкая'. малако ня чыта цэдзіцца. Ст.
2. фйльтр.
3. перен.—скупой покупатель, медленно н понемногу добавляюіцйй к предложен-ной сумме. Ар.
•цалаваньне-ня, ср.—целованне, поцелуй, поцелуй. Устань, мілы, маё цалаваньне, ужо гатова табе умываньне. БегачГорадн. (Косіч 40).
•цалаваць-лўю-лўеш-лўе; повел.-луй-луй-ма, несоверш. каго, у што,—целовать. Ар. Пацалуй дзядзіну ў руку. Ар. Ня дзікайуя татулькі, пацалуй у ручку, ён табе праскурку дасьць. Нсл. 131 ( под дзікацца). Соверш. абцалаваць—расцеловать. Дсл. Маці дзеці абцалавала. Бельск. у. (Дсл.). Соверш. пацалаваць—поцеловать. Ар. Пацалаваў дзядулю ў руку. Ар.
•цалавацца-лўюся-лўешся, несоверш., взайм. —целоваться. Ар. Соверш. пацалавацца —поцеловаться. Ар. Даганяючы, не пацалуешся—наснльно мйл не будет. Послов. Войш.
цалёўка
1255
цаца
• цалёўка-ўкі-ўцы, ж.—доска, толіцйною В ОДйНДЮЙМ. НК: Очеркн, Но. 648;Ар.;Шсл.;Ст. Сяло Куз. (Ксл.). См. цалька. На шалёўку нарэзалі цалёвак. Ст.
•цаляваць-люю-люеш-люе—соеданять в целое, Ксл. сшлвать кусочкй пушного товара. Нсл. 693. Колькі ні цалюй — усё чарапкі будуць. Дубнію Сян. (Ксл.). Цаляваць крысо. Нсл. Соверш. пацаляваць. Нсл.
Пацаляваць хутра. Нсл. Соверш. сцаля-ваць. Сцаляваў крысо. Нсл. Соверш. выца-ляваць—йз кусочков составлть целое. Нсл. 101; Гсл. Выцаляваць хутра. Нсл.
•цаліць-лю-ліш-ліць—хранлть, нсцелять. Хай вас Бог усіх цаліць. С. Музыка, 91.
•цалком, нареч.—целлком, Гсл. полнос-тью. Ксл. Цалком праглынуў такі кусок. Рыбчына Сір. (Ксл.). Цалком ізь мяне хочаш выссаць кроў. Тм.
•цалкі, -коў-ком-камі-кох—неочліцен-ный варенный картофель. Ксл. Цалкоў наеўся з буракамі. Бабінічы Віц. (Ксл.).
•цаль-лг, ж.—ДЮЙМ. Ар.; Ксл.; МГсл. На дзьве цалі таўшчынёю надабе. Купіна Віц. (Ксл).
•цалька-лькі-льцы, ж.—доска толіцйною В ОДйН ДЮЙМ. НК: Очеркн, Но. 648. См. цалёўка.
•цальнёг-нягу, предл.-нязё, зват.-нёжа; мн. ч. цальнягі-оў-ом, мн. ч.. предл.-ох, м. 1. нетронутая человеком толіца снега зймою, т.е. такой снег, по которому не ходйлй й не ездллй. Ар. Засопся па цальнягу саначкі цягаючы. Войш.
2. перен.—земля ннкогда не паханная йлй уже задернелая, целвна. Вывозяць на СІбІрекІЯ цальнягі. Бацьк., Но. 456457. Ср. дзірван.
•цалыяаць-аю-аеш-ае, несоверш.—цапать, хватать жадно. Нсл. 685. Адзін ты цалы-паеш па поўнай ложцы, а другім нічога не застанецца. Нсл. Соверш. зацалыпаць. Нсл. 685. Зацалыпаў поўную ложку мёду. Нсл.
•зацям-іць-ляць,—см. под цяміць.
•цалып, отглаг. частйца, зн. 1. быстрое похйіценйе чего-л., хвать, цап. Нсл. 685. Цалып у хатуль. Нсл.
2. нечаянное схватыванйе. Нсл. 685. Цалып за руку яго. Нсл.
• й,лналлй^-нўю-нўеш-нуе; повел.-нуй-нуй-ма, несоверій.—ОЦеннвать. Смоленіц. Соверш. ацанаваць—оценйть. Шсл. Шкоду ацана-валі на тры рублі. Ст. Пазвалі панятых, каб шкоду ацанаваць ды на суд падаць. Ст.( под паняты). Соверш. расцанаваць —расценйть, Смолешц.; Сьп. крнтнческй отнестнсь кому, разбранйть, какследует, отделать. Дсл. Ну, ужо й расцанаваў яго пан. Дсл.
•цаяавацра-нўюся-нуешся, несоверш., возвр. —торговаться. Ніхто не падыходзіў, не цанаваўся зь Дзімкам за сена. Капыловіч: Хлеб.
•цап, междомет.—хвать. Ар.; Ксл.; МГсл. Ён толькі ў яблыкі, а я яго цап ззаду! Капланы Сян. (Ксл.).
•цапёліна — цапільно. Ксл. Зламілася цапеліна. Веляшковічы Лёз. (Ксл.).
•цашліна-ны-не, ж.—рукоять цепа. НК: Очеркн, 402. См. цапІЛЬНО.
•цапільно-на; мн. ч.-ны-наў, ср.—рукоятка цепа. Ар.; Гсл.
•цапільна-на — цапільно. Ксл. Ты зрабіў крэпкае цапільна — ня зломіцца. Русінава Сян. (Ксл.).
•цапкі-коў—прнспособленйе, на кото-ром сушнтся хлеб в снопах, йлй на котором в банях парятся. Ксл. Якузьлезе на цапкі ды як уськіне коўш вады на печку, дык далавах ня стрываць. Лазова Сян. (Ксл.).
•цапняк-ка, м.—звездчатка злаковндная, раст. Гсл.
•цапы-поў-пом, мн. ч„ предл.-пох—барабан в молотнлке. Шсл.; Ар. Цапы няспраўныяў малатарні. Ст. Ня сунь рукі ў цапы, бо сам сібеабязьвечыш. Ct.(подабязьвечыць). •цар, цара, предл. й зват. цару; мн. ч. цары-роў-ром, мн. ч., предл.-pox, м.—царь. Хочуць, каб цара ня было. Ст.( Шсл. под бунтаваць).
•царковішча-w, ср.—место, где стойт йлй стояла церковь. Ксл. На царковішчу ЗІрнІ — МО ’ тамацькі. Лужасна Куз. (Ксл.). •царкоўнае-нага—крест, хоругвн йз церквн, которые несут провожая покой-ннка. Ксл. Нехта ўмер — царкоўнае панесьлі. Жукава Аз. (Ксл.).
•царква-вы, ж.—церковь. Ар.; пнз.
•царызма-.чы-.ме, ж.—царнзм. За царыз-мы бралі гліну ў трох месцах. Горадна (Крывіцкі: Полесье, 177).
•цахаць-аю-аеш-ае—нграть в чот й нечет( — у цот а лішку). Там Ганна гуляла і арэшкі цатала. Северш.(Косіч 6.). •цаўё-ўя, предл.-ўю; мн. ч. цэўі-ўяў, ср. —ру коять граблей, нк,- Очеркн,40і. ру коять некоторых предметов: ложкй, долбнй, молотка, косы, цепа й проч., НК: Очеркн, Но. 166. рукоятка. мгсл.; Ксл. Каждый нз упомянутых й под. предметов может, кроме этого обіцего, нметь й свое особое названле, напр. грабельна, цапільно, каіўё. Дзяржаньне ложкЦ-лыжкі) завуць цаўё. Варсл. Трэба прырабіць цаўё да сярпа. ГулінаСян. (Ксл.). Хто гэта ў лыжцы зламіў цаўё? Шчыпцы Беш. (Ксл.). Уменьш., ласкат. цавеЙца-1^7, предл.-цу; мн. ч.-цы-аў. ср.. НК: Очеркн, Но. 166.
•цаца-цы-цы, ж. 1. нгрушка, (Гсл.) забав-ляюіцнй предмет, пренмуіцественно доступный для удержанйя в детсклх руках. НК: Нгры, Но. 3; Ар.; Ксл.; Шсл.; ПНЗ. Ня плач, хлопча, на во цацу! Ст. Малому трэба якая небудзь цацка. Ст. Цаца, цаца ды ў кішэнь( ворует, йграя). Глебаўск Сян. (Ксл.). Дай мне цацку. Глушышча Сір. (Ксл.).
цацэнь
1256
целяпаць II
2. молодец(по отношенню к детям для выражендя похвалы). О, Пятрусь мой цаца! Любім мы Пятруся. Колас: У ночы.
3. upon.—своенравный, капрнзный. Ар.; Шсл. Ну й цаца наш сынок: тое дай — блага, а тое дай — не хачу! Ст. Уменьш. цяцкя-цкі-ццы, ж.—йгрушка. Ар.; мгсл. Ласкат. ЦЯЦЯНЬКЯ-НЬКІ-НЬЦЫ, ж. НК.: йгры, 23. Ласкат. цацўЛЬКЯ-ЛЬКІ-ЛЬЦЫ. НК.: йгры, 23. кат. цацулька-лькг-льды. НК: йгры, 23.
•цацэнь-цня, предл.-ню; мн. ч.-цні-цнёў-цнём, мн. ч„ предл.-цнёх, м.—лепешка. Ксл. — асчэнь. Пакінь цеста на цацні. Даргойкі Сян. (Ксл.).
•цянкяць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—забавлять прй помоіцй йгрушкй(чаіце — держать йгрушку). НК: йгры, Но. 3., перен. СЛуЖЙТ уКОрйЗНОЙ обраіцаюіцемуся с предметом. НК: йгры,з. •цацкацца—вознться, забавляться, те-шнться, Гсл. забавляться, НК: йгры, Но. з. нграться. Растсл., перен. служйт насмешкой н укорнзной обраіцаемуся с предметом. НК: йгры, Но. з. Соверш. адцацкацца—отвя-заться от чего-л. прйвлекательного. Нсл. 383. Адцацкайся ты ад яе. Ты й безь яе знойдзеш добрую дзяўчыну. Нсл.
•цэбар-бра, предл. у цэбру(у цэбры);мн. ч,-бры-броў-бром, мн. ч., предл.-ОХ, м. 1. —ушат. МГсл.; Ар.; Шсл.; Ксл.; Горадна(Полесье 178). Поўны цэбар памый. СтрэлкаБеш.(Ксл.). 2. резка, заправляемая картофелем, мукою й пр. й даваемая коровам йлй лошадям в "цэбру". Шсл. Карове даем цэбар. Ст. Уменьш. цябэряк-рка—неболь-шой ушат. Ар.; Ксл.; Шсл. У цабэрку намачы сарочкі. Ст. Налі ў цабэрак. Аськершчына Беш. (Ксл.). Пад хлявом цабэрак у мякіне. Кавыль: Пад зорамі, 17. Уменьш. цабэрчык-ыка—небольшой ушат. Ксл.; Шсл.; Шсл. Купіў новы цабэрчык. Ст. Бандар зрабіў цабэрчык. Цяпіна Чаш.(Ксл.). См. цабэрак, цабэрчак — цабэрчык.
• цэгла-лы, мн. ч.нет.ж.—КйрПЙЧ. Ар.;МГсл.; Растсл.; Шсл.; Каралі Куз.(Ксл.). На комін купіў паленае цэглы. Ст. Кажны цэглу класьці будзе. Гарун:(ст. "Муляр”). Едйнств. ч. цагліна-ны-не—плнтка кдрпйча. Гсл.
•ЦЭД-dy, предл. й зват.~дзе, м.—овсяное молоко. Ар.; Ксл. Налі мне цэду. Альшанікі Беш. (Ксл.).
•цэлы-ая-ае—целый. Летанька цэлае працавалі, а нічога не далі за тое. Нсл. 274. •цэп-яа, тв. цэпам; мн. ч. цапы-поў-пом, мн. ч., предл.-nox, м.—цеп. Гопае цэпам па пустых снапом. Ст.
• тря-ры-ры, ж,—трут для высеканйя огня, добываемый с берез. Гсл.
•цэсар-рв, предл. й зват.-ру; мн. ч„ род.-раў, м.—нмператор. Каліб без азану(араб. гуканьне на малітву) у каторам месьце, або ў сяле, азан ня пеўшы, нэмаз(араб. малітву) пелі, вольна цэсару казаць тых людзей выцяць. Кіт. 88а17. Калі цэсара ня будзе... Тм. 28615.
КНІГІ ОНЛАЙН
