Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
нацягаць
2. утомнть, таская что-л. нлн вообіце работая. Шсл. Зацягаў коніка. Ст. Соверш. нацягаць—натаскать. Нсл. 325; Шсл.; Ксл. Дроў нацягаў на цэлую зіму. Нсл. Нацягаў сена з пуні. Нсл. Усялякага дабра нацягаў ад людзёў. Ст. Нашто вы пакульля сюды нацягалі? Лужасна Куз. (Ксл ). Прйч. нацяганы —натасканный. Нсл. 325, Будзе досіць коням сена, нацяганага із стогу. Нсл. Соверш. расьцягаць-аю-аеш-ае, перех.—ра-стаскать. Нсл. Коні з капы расьцягалі снапы па полю. Нсл.
абцягаваць -гую-гуеш-гуе й абцягаць-аю-äeiu-äe, несоверш., nepex. 1. обтягнвать рукой нлн граблямн внсяіцне на возу нлн на стоге клочкн сена нлн соломы. Шсл. Шмат абцягаваць стога ня трэба. Ст.
2. оправлять одежду. Шсл. Соверш. абцягці-нў-неш-не, 1. протаіцнть воокруг, кру-гом, Гсл. обвестн. Ксл. Увесь сад абцягнулі дротам. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
2. несоверш. к абцягаваць 1.
3. обернуть (одежду), Гсл.; Ксл. оправнтйь одежду. Шсл, Абцягні спадніцу, каб ляпец вісела. Ст. Абцягні сарочку. Лятоўшчына Куз. (Ксл.).
адцягаць, каго-што, 1. оттаскнвать. Нсл. 383.
2. оттягнвать (напр. проволоку). Соверш. адцягці, каго.што, 1. оттаіцнть. Нсл. 383; Ар.; Шсл. Адцягай, адцягні мех із гэтага месца. Нсл. Адцягні гэту ламачыну ў 6 ок. Ст.
2. оттянуть (напр. проволоку, С.) Шсл. Адцягні большы канец дроту. Ст. Прйч адцягнены, адцягнуты, 1. оттянутый.
2. сделавшнйся даннее от натягнвання. Нсл. 383. Адцягнуты рэмень падаўжэў. Нсл.
дацягаваць, дацягаць, 1. дотаскнвать, тянуть до крнца. Нсл. 144. Дацягавайце, дацягніце бярвіно гэта на месца. Нсл.
2. дотаскнваться, доезжать с тяжестямн. Нсл. 144. Дацягавай як-колечы. Нсл.
дацягці-ну-неш-не, соверш. к дацягаваць,
1. ДОтаіЦНТЬ. Шсл.; Ар.; Нсл. 144.
2. дотаіцнться. Нсл. 144. Дацягні da двара. Нсл.
3. дотянуть. Ар. Каб як дацягці да вясны з хлебам. Ст.
ЗаЦЯГацЬ-аЮ-аеш-ае, несоверш., перех. 1. затягнвать. Нсл. 192. Зацягай, зацягні вяроўку. Нсл.
2. затаскнвать; таіца, прнноснть куда-л.
3. завлекать. Нсл. 192. Нашто ты заця-гаеш яго ў карчму? Нсл.
4. несоверш. к зацягнуць 4,—продевать. Соверш. зацягці, 1. з'атянуть. Нсл. 192. Зацягні вяроўку. Нсл.
2. затаіцнть куда-л. Шсл.; Ар. Куды гэта ты зацягнуў той кругляк? Ст.
3. завлечь. Нсл. 192. Нашто ты зацягнуў яго ў карчму? Нсл. Зацягні п ’яногаў хату. Нсл.
1261 __________________выцягці
4. продеть. Ар. Трэба зацягці дрот сьвіньні ў лыч, каб нярыла. Ар. На, зацягні нітку ў голку. Ст. Прт. зацягнены, 1. затянутый.
2. затаіценный.
3. завлеченный. Ар.
4. продетый. Ар.
нацягаць, 1. натягнвать. Нсл. 325; МГсл. Нацягай, нацягні тужэйвяроўку. Нсл.На колы трэба новыя шыны нацягаваць. Ст. Адно кола н 'ацягнуў. Ст.
2. навлекать, напускать. Нсл. 325. He нацягай на сябе дуроты. Нсл.
нацягці-ў-неш-не, соверш. к нацягаць 1, 2. Нсл. 325. Прйч. нацягнены, Ар. нацягнуты, Нсл.—натянутый. Ар.; Гсл. Вяроўка не нацягнута добра. Нсл.
пацягаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. время от временн, понемногу, потягнвать.
2. тянуть, брать чью-л. сторону. Нсл. 488. За маё ж дабро, дый мяне ж пацягаюць. Нсл.
пацягці", соверш. к пацягаць, 1. потянуть. Ар. Пацягнуў адзецьця, штоб надзеў. Кіт. 10969.
2. взять чью-л. сторону. Нсл. 488. Ты на іх бок пацягнуў. Нсл.
3. потаіцйть. Шсл.
расьцягае, соверш., расьцягнула, безлйч.
—растягнвает, говорнтся о снльно пла-чуіцем нлн с желаннем гнбелн. Нсл. Чаго цябе расьцягае, расьцягнула? Нсл. Каб цябе расьцягнула! Нсл. Расьцягні яго ад мяне! Нсл.
расьцягаць, каго-што, 1. растягнвать. Нсл. Расьцягай нееад. Нсл. Расьцягнеце яго ды дайце дзесяткі два розак. Нсл.
2. растаскнвать(растаіцнть, С.) Нсл.;МГсл. Расьцягайце, расьцягнеце іх, ато яны пазаб'юцца. Нсл. Соверш. расьцягці.
расьцягнуты—растянутый. Сьвітка расьцягнутая па зямлі валяецца. Нсл.
сьцягаць—стаскнвать. Соверш. сьцягці, сьцягну-неш-не—стянуть. Аднэй рукой баба сьцягла Гаршка за крысо, а другую адкінула голую. Дзьве Душы 65.
выцяганьне-ня, 1.—вытягнванне. Нсл. Выцяганьне адзежы з полымя. Нсл.
Выцяганьне хворасту з кучы.
2.—потягнванне, лежа. Нсл.
выцягаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, не-соверш.. перех.—вытягнвать, простнрать. Нсл. Бульбу трэба выцягаць із склепу, даволі ёй там ужо гнісьці. Ст.(Шсл. под гнісьці) Выцягаць палатно. Нсл. Стаў чорт выцягаць скуру, каб больш месца было. Мікольск. М.(Демвд.: Веров. 105).
2. вытаскнвать. Нсл. Выцягаць із склепу бочку, із студні ваду. Нсл. Соверш.
выцягаць каго-што—повытаскнвать в разное время. Нсл. Клумачкамі ўсе жыта выцягаў у карчму на гарэлку. Нсл. Соверш. выцягці-гну, прош. вр. выцяг—вытянуть, Сержп.: Слуцак, 12; Ар.; Нсл.; Шсл. простереть.
цягціся
1262
цягуны
Ар. На цэлы локаць выцягнулі(палатно). Нсл. Ледзь выцяг ногі з балота. Ст.
выцягці ногі, 1. протянуть ногн.
2. перен.—нздохнуть. Ар. Каб ты ногі выцягнула! Ар. Сеў ля воза і стаў бліны есьці. Тут і ногі выцягнуў. Р. Кут. 24.
•цяпцся-нўся-нешся, 1. таіцнться. Шсл.; Ар. Цягнецца ззаду. Ст.
2. плестнсь. Ар. Цягнецца памалу. Ар. •цягіцца-аюся-аешся, 1. таскаться. Шсл.; Ар.; Ксл. Цягаецца, як той хвасток, за мною. Ст. Цягаешся па сьвеце, бадзяўка! Стаішча Чаш. (Ксл.). Чаго вы за імною цягаецеся? Нсл.
2. таскать друг друга. Нсл. 694. Пятухі цягаюцца б’ючыся. Нсл. Соверш. зацягацца, а) утомнться, таская что-л. нлн вообіце работая, Шсл. нзнуряться. Нсл. 192. Чыста зацягаўся, носячы салому. Ст. Зацягаецца плачучы па мужу. Нсл. 734.
б) заходнть далеко. Нсл. 192. He зацягай-цеся ў чужую старану. Нсл.
3. волочнться. Нсл. 694. Ніткі цягаюцца за лапцям. Нсл.
нацягацца, соверш. к цягацца, 1. натас-каться, намучнться, таская. Нсл. Наця-гацца мяхоў, бярвеньня, калодзьдзя. Нсл.
2. натаскаться(находнться, С.) Шсл.; Ар. Нацягаўся за дзень, аж ног не павалачы. Ст.
3. нашататься. Нсл.; Ар. Нацягаўся бед-ненькі па сьвеце. Нсл.
4. навознться. Нсл. Нацягаўся зь ім, пакуль наўчыў араць. Нсл. Соверш. дацяг-Нуцца—ДОТаіЦНТЬСЯ. Шсл.; Ар.; Нсл. 144. Ледзь дацягнуўся з возам. Ст. Стамава-ліся, пакуль дацягнуліся да начлегу. Нсл.
зацягацца, 1. заходнть далеко. Нсл. 192. He зацягайся ў чужую старану. Нсл.
2. нзнуряться от плача. Нсл. Зацягаецца плачучы. Нсл. Соверш. зацягціся—зайтн далеко. Во аж куды зацягнуліся каровы. Ст.
пацягацца-аюся-аешся, несоверш.—потя-гнваться(расправлять уставшне от одно-образного положення конечноста, кор-пус, С.) Нсл. 488. Няўвага! на людзёў пацягаешся, пацягнуўся. Нсл. Соверш. пацягціся, 1. потянуться(расправнть уставшне от однообразного положення конечностн, корпус, С.) Нсл. 488.
2. потянуться, начать тянуться.
3. потаіцнться. Шсл. Карова набралася, аж ледзь пацягнулася. Ст.
4. поплестнсь. Ар. Пацягнуўся дзядуля памаленьку да места. Ар.
прасьцягацца, -аюся-аешся, несоверш. —простнраться. Соверш. прасьцягціся, 1. простереться. Грабовы дошкі сьціснулі ножкі, не магу прасьцягнуцца. Рылавічы НЗ(ПНЗ, 41).
2. продлнться. Масьляная, шчасьлівая, прасьцягніся да Вялікадня. Хахлоўка нз (ПНЗ, 41). Соверш. працягнуцца—продлнть-ся. Масьлянка, палізуха, працягніся,
масьлянка, хоць да духа. Росуха імгл.(Косіч 255).
прыцягацца(прыцягавацца, Нсл.}, 1. прнходять, прнтаскнваться. Нсл. 516. Ен да нас часта прыцягаецца. Нсл.
2. прнблнжаться с трудом по путн. Нсл. 516. Прыцягавайцеся, прыцягніцесянанач да сяла.
прыцягнуцца, 1. соверш. к прыцягацца 1,—прнтаіцнться. Нсл. 516; Ар.; Шсл. I ты сюды прыцягнуўся? цябе не прасілі сюды. Нсл.
2. соверш. к прыцягацца 2. Нсл. 516. Ледзь прыцёгся дамоў: так жа быў прыстаў-шы! Ст.
расьцягацца, 1. распростнраться, лежа. Нсл. He расьцягайся тут, тут няма дзе табе. Нсл.
2. растягнвкться, тянуться. Нсл.
3. метаться, плача. Нсл. Дзяцё расьцяга-ецца па табе, ідзі барзьдзей да яго. Нсл.
4. перен., презр.—умнрать. Нсл. Расьцягай-цеся вы ад мае галавы. Нсл. Соверш. расьцягнуцца, 1. распростереться, лежа. Нсл. Ляжыць, расьцягаючыся, расьцяг-нуўшыся на пасьцелі. Нсл. Як упаў, дык і расьцягнуўся. Нсл.
2. растянуться, протянуться.
3. расплакаться, метаясь. Нсл. Дзяцё расьцягнулася па табе. Нсл.
4. перен., презр.—умереть. Нсл. Расьцягне-цеся вы ад мае галавы. Нсл.
выцягацца, 1. вытягнваться в длнну. Ніткі не выцягаюцца, а рвуцца. Нсл.
2. тянуться нзо всех снл, нстоіцаться. Нсл. Дзеля каго і дзеля чаго ты выцягаешся? Нсл.
3. выезжать с тяжестямн. Нсл. Выцягай-цеся, выцягнецеся раней у дарогу. Нсл.
4. перен.—умнрать. Нсл. He выцягаецца стары гэты зьмей. Нсл.
5. плакать, рваться от плача. Нсл. Выцягаючыся так, не падыймеш нябош-чыка. Нсл. Соверш. выцягнуцца, 1. вытя-нуться в длнну. Нсл.; Ар. Вяроўка выцяга-ецца, выцягнулася. Нсл.
2. растянуться, распластаться. Ляжыць выцягнуўшыся, як ня жывы. Ст. Ляжыць выцягнуўшыся. Уселюб Н.(Демнд.: Веров., 1896, II, 134).
3. вырость высокнм. Ар. Дачка так борзда выцягнулася. Ар.
4. нстоіцнться. Нсл. Выцягнуўся сусім ізь СІЛ. Нсл.
5. выехать с тяжестямн. Нсл. Непрыяцель выцягаецца, выцягнуўся ад нас. Нсл.
6. перен. умереть(подохнуть), Нсл. подох-нуть. Шсл. Каб ты еыцягнуўся барж-джэй! Нсл. Каб ты выцягнуўся! Зямковічы Сян. (Ксл.).
• цягу ны, -ноўном-намі-нох—распарен-ная столовая свекла с луком(кушанне). Шсл. Увечары будзем есьці цягуны. Хара-вічы Сьміл. (Шсл.).
цяжа
1263
цяляціна
•нржа-жы-жы, ж.—тяжесть. Гсл.
•цяжар-ру, м., ж. 1. тяжесть, Ксл.; мгсл. (бремя) Гсл. Тры пуды невялікі цяжар. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Такую цяжар на сабе! Навікі Віц. (Ксл.). Вось чаму хочацца к сонейку яснаму — хоць бы пабачыць, тым цяжар зваліць. Гарун: Думы ў чуж. Вы — мая радасьць, цяжар. Машара(Калосьсе, Но. 1, 1935 г„ стр. 11). Жыцьцё зваліла на мяне ўвесь свой цяжар. ю. Жывіца, Но. 1,10.
2. груз. Яцкава Вал. У мяне цяжар на возе. Яцкава Вал.
3. беременность. Ксл. Блага хадзіць у цяжары. Сян. (Ксл.).
•цяжарная, -нае—беременная. Гсл. Ця-жарна (тяжело), будучы цяжарнай. НК: Бабы a 12.
•цяжарнасьць-ф, ж.—беременность. МГсл.; Гсл.
•цяжаршк-гк<і, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—грузовдк. Ср. калясьнік, саньнік.
•цяжярырь-рў~рыш-рыць, каго-што —отягоіцать. Нсл. 686. He па сілах цяжа-рыш малца. Нсл.
•цяжарыць—тяжслйть. Соверш. абцяжа-рыць, каго-што—отяготнть(обреме-нйть, С.) Нсл. 354. Рознымі падаткамі абцяжарылі нас. Нсл. Іншае гора душу абцяжарыла. Гарун: Думы ў чуж. Прйч.
абцяжараны—отягоіценный, Нсл. обре-мененный. Ксл. Людзі абцяжараныя падаткамі. Нсл. Янка быў абцяжараны вялікаю сям ’ёю, а цяпер — адзін, як кол. Падрэзы Чаш. (Ксл.). Вялікарускія сяляне, нават будучы больш абцяжараныя павіннасьцямі, чымся беларускія, лепш аднак ставяцца да сваіх паноў. "Полымя”, 1928, Но. 8, стр. 105. Мякка зваліцца сьнежны камяк із абцяжаранае яліны. Лынькоў:” Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г., стр. 96). Соверш. ацяжарыць, каго-што—отяготйть(о6-ременнть, С.], Нсл. 686. He na сілах ацяжарыў малца. Нсл. 686. Аканом аця-жарыў нас прыгонамі й падаткамі нямернымі. Нсл. 387. Прйч. ацяжараны —отягоіценный, Нсл. 387. обремененный. Ксл. Ня можна паправіцца нам ацяжа-раным лішнімі падаткамі. Нсл. Соверш. зацяжарьіць—зачать, стать беременной.
КНІГІ ОНЛАЙН
