Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
б) перен. Шлях працярэбім да людзкога ЖЫЦЬЦЯ. Гарун: Белр. марш.
2. (о жнвотных)—очшцать от паразнтов. Ар. Што ты міжджыш, як сабака бруха цярэбячы? Ар. Цярэбяць кагаркі крыльле. Кавыль: Думы, 42.
3. тормашнть. Шсл. Уплёў яго ды давай церабіць за валасы. Ст. Парасюк вэнь цярэбе пасьцелку! Ст. Хомачка цярэбе ў руках абадраную, з аблезлымі штучнымі баранькамі, шапку. Гарэцкі: Песьні, 56.
4. есть, убнрать. Васіль церабіў пушанку з кансэрвамі. Дзьве Душы 165.
абцерабіць, 1. соверш. кцерабіць, 1. Адзіні сьсек і абцерабіў увесь дуб. Ст. Пайду абцерабіць аборачак. Юрсл.
2. перен.. юмор.—отучнть от некультурнос-тн в прнвычках, манерах. Юрсл. Людзі абцярэбляць, як пойдзеш ад маткі. Юрсл. Прйч. абцярэблены,— обрубленный. Юрсл. Абцярэблена бярозка да аднаго сучка. Ст. Абцярэбленая лагчынка. Юрсл. Абцярэб-лены дубок( перен., юмор). Юрсл. Няма чаго сказаць, вярнуўся ізь сьвету троху абцярэблены. Юрсл.
•церабпша-ОЛЮСЯ-б/шс.Ч, несоверш., страд. к церабіць 1.
2. очшцать себя от грязн, паразнтов. Ар. Сабака цярэбіцца. Ар.
3. йесать зудяіцее место. НК: Очеркн, Но. 511; Ар.
абцерабі'цца
1259
выцерціся
4. подергнвать н перебнрать перя птн-цамн. НК: Очеркн, Но. 511; Ар. ГусІ ЦЯрэ-бяцца. Ар.
абцерабіцца, соверш. 1. страд. к абцера-біць. Юрсл. Абцерабілася пара сукоў. Юрсл.
2. очнстнть себя от грязн, паразнтов. Ар.
3. перен., юмор.—прнодеться. Юрсл. Пагля-дзі вун, абцерабіўся, троху да чалавека стаў падобны. Юрсл. 1
4. отвыкнуть от некультурных прнвычек, манер. Юрсл. Па людзёх пахадзілі, дык абцерабіліся. Юрсл.
5. с трудом освободнться от непрнятнос-тей. Шсл. Вось дзе напасьць: ледзь абцера-біўся ад гэтых судоў! Ст.
•цераз( без ударенйя. С.), предлог.—череЗ. Ст.; Ксл. Цераз цябе, дурня, я папаўся. Бікава Сян. (Ксл.). Цераз рэчку ня едзь! Тм.
Прахварэла цераз гэта тры гады. Уселюб Н.(Демвд.: Веров, 98).
•церхйі-ну-неш-не, прош. вр. церх, церхла, церхлі, несоверш.—терпнуть, цепенеть, неметь. Ар. Церхнуць ногі, дрыжаць рукі. Гармановіч(Б. Шляхам, Но. 119). Соверш.
сьцерхці—стерхнуть. Ар. Сядзеў на назе, дык нага сьцерхла. Ар.
•цёрне-ня, предл.-ню, ср.—терн, тёрн, терновннк. Рожа межы церням. п. П.2:2(3 12 кніг Б.).
•цёрніца-цы-цы, ж. 1.—мятая, непрямая солома. ”У церніцу” поступает более нежная ржаная солома н вся яровая, за нсключеннем соломы от пшеннцы "ля-доўкі", которая, как н прямая ржаная СОЛОМа режется. НК: Очеркн, Но. 557.,—мя-тая, перетертая, а часто н смешанная с сеном яровая солома, для корма коров, НК: Под. пос, Но. 11. мятая солома. Ксл. Прынясі церніцы, а не акалотышаў. Выс. (Ксл.).
2. льномялка. Ксл.; Шсл.
3. посуда цнлнндрнческой формы для трення мака, коноплн. Ар.
•цёрці, тру, трэш, трэць, трэм, трыцё —тереть. Шсл.; ЗСД. 189; МГсл.; Сакуны 87. Заўтра будзем каноплі церці. Ст.
церці час—зря, понапрасну терять время. Шсл. Толькі будзеш за ім час церці — і нічога ня зробіш. Ст. Давялося церці ладную часінку. НК.: Пасоб., 116.
працерці час, еоверш.. Моўчыкам прыдзе, пратрэць тутацька калі-ні-калі й лад-ную часіну, абцікавіць работу, стру-мёньціну якую. НК.: Под. пос., 58.
абцёрці, абатрў-трэш-трэць-трэм-трыце—обтереть. Ксл. Прйч. абцёрты —обтёртый. Прйч. прошл. вр. абцершы —обтерев. Несоверш. абціраць-аю-аегл-ае—обтнрать. Ар.
адцёрці, адатрў, адатрэш, адатрэць, адатрэм, 1. оттереть.
2. отделнть, отпугать, Дсл. вытесннть, отстраннть от чего-л. Нашто шамаў — адцер ад мяне ліса. Дсл. Прйч. адцёрты.
адціраць, несоеерш. к адцерці 1, 2.
дацёрні, датру-трэш-трэць, 1. соверш. к даціраць 1, 2.
даціраць, 1. несоверш. к дацерці.
2. перен.—донашнвать старое платье, бельё, обувь. Дсл. Даціраць бацькаў кажух. Дсл. . .
зацерці, тру-трэш-трэць-трэм—зате-реть. Нсл. 192. Хацелі справу зацерці. Нсл. Несоверш. заціраць—уннжать другого выставленнем себя. Нсл. 192. Што ты мяне хвастом сваім заціраеш, зацерла. Нсл. Отгл. ймя суіц. зацІраНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, мн. ч.-ні-няў, 1. уннженне другого выс-тавленнем себя. Нсл. 192. Я ня дамся нікому на заціраньне мяне. Нсл.
2. уннчтоженне нечнстоты. Нсл. 192. Заціраньне крыві. Нсл.
нацёрці—натереть. Несоверш. націраць —натнрать. мгсл.
нацёрці парогі,под парогі.
перацёрці—перетереть, перемолоть. Давялося ўродаў нямала ім (жорнам) за век перацерці, змалоць. Дукса.
сьцёрці, затрў, затрэш, затрэць, затрэм, затрыцё, повел. затры—стереть. Затры гэта сьціркаю. Нсл. 192. Імкнецца сьцерці знакі апрычонасьці. Бацьк. Но. 3(439). Несоверш. сьціраць- стнрать. Ар.
выцерці, вытру-траш-тра, соверш.
—вытереть. Ар.; Шсл. Чысьцей трэба выцерці місу. Ст.
выцерці лысіну, 1. вытереть лыснну. Ар. 2. выраженне, указываюіцее на область мелкнх сенокосных работ. нк.: Очеркн, Но. 887. Несоверш. выціраць—вытнрать. Ар.
уцёрці рогн—убавнть спесн нлн само-мнення. Мл.
цёрціся, труся, трэшся, трэцца, трэм-ся, повел. трыся, трыцеся, 1. тереться. Шсл. Ня спушчай нізка снапоў, бо будуць церціся аб калёсы. Ст. Лён сухі, дык добра трэцца. Ст.
2. пропадать, нзводнться. Шсл. У гаспа-дарцы ўсё трэцца, прападае! Ст.
3. ннчего не делая, шататься. Трэцца дзень пры дню па чужых людзёх, а дома нічога ня робе. Ст. Ведае толькі церціся. Ст.
абцёрціся, абатрўся-трэшся, 1. обте-реть себя о что-л.
2. вытереться. Ксл. Ён абцёрся рукавом. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
3. усвонть манеры. обхожденне, навыкн, прннятые в данной среде. Несоверш.
абцірацца.
зацёрціся—затереться. Шсл. Зацерся ручнік. Ст. Несоверш. зацірацца.
пацерліся ў кустох—выраженне, ука-зываюіцее на область малых сенокосных работ. НК.: Очеркн, Но. 887.
выцерціся—вытереться. Шсл.; Ар. Няма ручніка , чым выцерціся. Ст.
цёсьля
1260
цягцГ
уцерціся, утрўся, утрэшся—утереться. РучнІКОМ уцерся. Пісараўка Імгл. (Сержп. Отчет, 8).
•цёсьля-лі-лі, м.—ПЛОТННК. Гсл.
•цесьць, сьця, сьцю, сьця, сьцём, сьцю, зват. цёсьцю; мн. ч. сьці, сьцёў, сьцём, сьцёў, СЬЦЯМІ, СЬЦёх, м.—тесть. НК.: Пособ,, Но. 28; Дудар, Но. 37. Ёсьць у мяне сядзелачка, шчэ й вароны конь, толькі сесьць паехаць к свайму сьцю на двор. Ласкат. цешчухна. Няўзорава (Раст.: Северск. 37). Здароў, здароў, цешчухна! Цешча добры дзень! Севершч. (Косіч 52).
сьцёў, сьцёва, сьцёва—тестев. Узьехаўна СыДў двор. Сакуны, стр. ІУ.
•цёшча-чы-чы; мн. ч., род.-чаў, ж.—тёіца. Ар.; Няўзорава Север. (РСБ 37); Горцава, Загорская в. Хошскага пав. Пскоўшчыны (Труды, Но. 12, 135); Семяшкова Стдуб.(Косіч 234); Раст.: Северск. 37. Цешча мне міла. Косіч 69.
цёшчухна, ласкат. к цешча. Няўзорава Север. (Раст.: Северск. 37); Семяшкова Стдуб. (Косіч 234); Ар. Малады ты Іванечка, ці быў ты у Сваёй цешчухНЫ? Семяшкова Стдуб. (Косіч234). •цешыць-шу-шыш-ша каго, несоверш., пе-рех.—утешать, Нсл. 693. радовать. Гсл. Сын цеша айца, калі добры. Нсл. Жаба квокча, сваю хваробу цеша. Послов. Нсол. Ізноў мы пойдзем па тых ісьцежках узьлескам, полях, паплавох, каб свае сэрцы родным цешыць, каб захапляцца хараством. Крушына: Эрот. іскрыпка. Соверш. пацвШЫЦЬ-шу-шыш-ша, перех.—утешнть. БНсл. Там пабачу я сьвет новы, там пацешу свае вочкі. с. Музыка, 117. Бог дазваляе абачыць сваіх: пацяшала яна. Гарун: Сьвята.
пацяшэньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—утешенне. Нсл. 488. Пацяшэньня ад дзяцей ніякага ня відаць. Нсл.
суцяшаць-аю-аег«—утешать. Лясьніцкі неяк яе суцяшаў. ЗСД 64. Суцяшаў наіўна ласкавымі словамі. Тм. 214. Суцяшаў яе. Гарун: Белр. Марш. Соверш. суцёшыць—уте-шнть. Здолеў бы яе суцешыць. ЗСД. 136. •цёшыцца, возвр.—радоваться, Ар.; Ксл. утешаться. Дарма цешышся, ня возьмеш. Нсл. Цешыўся старац, што перажыў марац; ажно ў маю панесьлі яго да гаю. Послов. Нсл. Цешыўся гаспадар із добрага збожжа. Кузьміно Сян. (Ксл.). Да суднага дня цешыціся ізь яго будуць. Кіт. 5265. Будуць СЯ цешыці. Малітвы 1695 г.(Б. Шляхам, Но. 125).
цешыцца нязвычайна—лнковать. мгсл. Соеерш. суцешыцца—утешнться. / суце-ШЫЛІСЯ. Юхнавец (Б. Ускалось, Но. 11, стр. 7). • це-це-це!—возглас, которым прнзы-вают гусей. Ар. Це-цеце, цежычкі. Дсл.; Ар. •цецянёхаць-аю-аегл-ае—няньчнть, под-брасывать. Ксл. До табе яго цецянёхаць! Горбава Лёз. (Ксл.).
•цецярлюк-га, м.—тетерев. мгсл.
•цецярўк-ука, предл.-укў, зват.-ўча; мн. ч.-укі-коў-ком-к'і-камі-кох, м.—тетерев. Гсл.; Ар.; Ксл. Я цецярука бачыў. Касачы Лёз. (Ксл.). Тата забіў цецярука ў лесе. Лук’янова Сян. (Ксл.).
•цецява-вы, ж.—стебель корнеплоднн-КОВ. НК.: Очеркн, Но. 782. Ср. ЦЯЦІўнІК. Одна цецявіна-ны-не, ж. НК.: Очеркл, 419.
•цёча-чы, дат.. предл.-чы, ж.—теченне, мгсл. теченне, течь. Ксл. На самой цечы дубіцу перавярнула. Гунчанкі Сур. (Ксл.).
• цёмінка-нкі-«і(ы, ж.—канава, соедн-няюіцая болото с озером. Астроўна Віц. (Ксл.).
•цёпкацца-аюся-аешся—шлепаться. Ксл. Досіць табе па дажджу цёпкацца. Шары-піна Беш. (Ксл.).
•цёплае-лдгя, в знач. суіц.—чай. Ксл. He няволь мяне цёплым. Даўгое Беш. (Ксл.).
лая-лае—теплый. Увелйч. цяплю-сенькі. Ар.; НК.: Очеркн, Но. 426.
•цёпша-гды—медлнтельная. Ці борзда, цёпша, памыеш? Даргейкі Сян. (Ксл.).
•цёрла-ла, ср.—ставец для теркн мака, коноплн. Ксл.; Шсл. Пабілася цёрла, мак тручы. Рудзенск Сьміл. (Шсл.). Затры мак у цёрле. Спаская Сір. (Ксл.). Купі новае цёрла, бо няма ў чым бабку сьпячы на Вялік-дзень. Бешанковічы (Ксл.). Налівала й пералівала ваду зь вядра ў цёрла. Дудзіцкі. •цёрніца-цы, ж.—ставец для теркн мака, коноплн. Ар.; Ксл. Усып каноплі ў цёрніцу. Бешанковічы (Ксл.). См. церніца 3.
•цяготна, нареч.—тягостно. МГсл.
•цяга, цягі, цязе, ж. 1. сквозняк. Войш. См. пройма.
2. влеченне. мгсл.
•цягам, нареч.—вытягнвая. Буракі, мор-хву, рэпу, рэдзьку а бручку выбіраюць ізь зямлі "цягам", чаму шмат памагае сьцябло. НК.: Очеркн, 423.
•цягам, нареч.—равномерно, с выдерж-кой. Гсл. См. вагам. Гсл.
•цяганіна-ны, ж.—волокнта. Ар.; Ксл.; мгсл. I нашто такая цяганіна? Навію Віц. (Ксл.).
•цягата-ты, ж.—тягость. МГсл. •цягаць,—см. под цягці.
•цягло-ла, ж. 1. мера землн. Гсл.
2. лямка. Гсл. Накульгаваў, бо нагу падцягнула ў Цяглах. Кулакоўскі: Дабраселцы. •цягцЦцягнўць, НслЗ-нў-неш-не, несоверш., перех.—таіЦНТЬ, Шсл.; Ар.; МГсл.; Нсл. 694. тянуть(, волочнть, С.) Ар.; Ксл. Цягні к сабе вяроўку. Нсл. Цягні гэту жэрдку к плоту. Ст. Трэ’цягцідаканца. Сержп.п, 139. Многократ. няі айь-аю-аеш-ае,—таскать. Нсл. 694; Ксл.; Шсл.; Ар. За што ты так яго цягаеш? Нсл. Нашто табе цягаць яго із сабою? Нсл. Цягай яго за хахол. НоваеСяло Беш. (Ксл.). Ня ёмка цягаць ваду із студні. Ст. Соверш. зацягаць, 1. затаскать, зано-снть. Шсл. Зацягаў пры рабоце новы жакет. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
