Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ушчэпнічак-чка, м.—рукн, сложенные вместе. Ксл. Матка прышла к дачцэ з ушчэпнічкам. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
•ушчэрбак-бку, м.—уіцерб. Гсл. •ушчўхнуць,—cm. nod чухаць. •ушчўн-евацца-гцца,— см. nod шчуняць.
•ушчукаць, -äm-äem-äe—перестать(о дожде), Растст. переставать.
•ускласьір,—см. под класьці.
•ускліканьне-ня, ср.—восклнцанне. мгсл. •ускльіч-аны-ыць,— см. nod клычыць.
•усклычыцца,— см. nod клычыцца.
•ускрабнўць,—с.м. под скрабаць.
•ушчўк—перестал(дождь). пнз.
•ушчун-ены-еваць-іць,— см. nod шчуняць. •ушчуьаць-аю-аеш-ае, несоверш. — шчу-няць. Ня сьміяўся дзед з Сымонкі, ня ўшчуваў яго ні-ні. С. Музыка I. Як іх толькі ня ўшчуваюць: вараць іх чарты ў катлох, скуру кіпцямі зьдзіраюць. С. Музыка 80.
•ушчыкнўць,—cm. nod шчыкаць.
•ушчып—ІЦНПОК. Гсл.
•ушчырк, нареч. 1. ровно с краямн. Нсл. 73. Мераць ушчырк. Нсл.
2. под меру. Нсл. 73. Жаўнеры ўшчырк стаяць, адзін пад адзін. Нсл.
•ушчыркнўць,—cm. nod чыркаць.
• ушыркі', нареч.—вшнрнну, шнрнною. МГсл.; Ар.; Шсл.; Рыбчына Сір. (Ксл.). Палатно ўшыркі будзе локці два. Ст.
•уто, уТОЖ, нареч., област.—ОЧвНЬ, ВОТ. Ар. Уто я гэтыя малыя цяляткі люблю. Ар. Утож добра! Тм.
•утойм-л/у', пребл.-ме, м.—успокоенне. Няма ўтойму узбуджанай крыві. Кавыль: Думы, 4.
•уток, уткў, предл. уткў, зват. вўтча, м.—уток, поперечные ннткн в полотне. Ар.; Шсл.; Ксл. Ня стала ўтку даткаць кросны. Лятоўшчына Куз. (Ксл.). Нітак стала толькі на адзін уток. Ст.
•утока-окі-оццы, ж.—устье рекн. Жучк.: Топоннмнка, 14; Варс. Ср. затока, прытока. •уторы-раў, мн. ч. 1. выемка, желобок в клепках бочкн (н т.п., С.) для того, чтобы вставнть дно. Гсл. За ўторы падняў бочку. Багушэвіч.
2. ннжннй венчнк(глнняной, С.) посудн-не, края у дна. Горадна(Полесье 192).
•утоўпіцца,—cm. nod тоўпіцца.
•утоўшкі, нареч.—в толіцнну. Растсл.
•уточка-чю-чцы, ж.—цевка с навнтою на нее ннткою, т.е. готовая для помеіцення в челнок. НК: Очеркн, Но. 363.
• утайку, нареч.—таЙКОМ. Нсл. 75; МГсл.
•утаймя, нареч.—таЙКОМ. Цс. Бароўскае Ельн. у.(Раст.: Смоленск 140).
• уталопіцца-нлюся—уставнться, впе-рнть взор на кого-лнбо нлн на что-лнбо. Войш.; Ар. Чаго ты ўталопіўся? Войш. Ну, чаго ты ўталопіўся і глядзіш? Прыбег пытаюся? Корзюк. См. утаропіцца. Круг-лыя дзяціныя вочачкі ўталопяцца на вас. Гарэдкі: Песьні, 17.
•утаропіцца, -плюся-пішся—возрнться, Гсл. уставнться не сводя глаз, неподвнжно смотреть на кого-л., что-л. Ар. Рыжанькі зьвярок на суку ў гары сядзіць, утаропіў-СЯ, глядзІЦЬ. Гэлевіч: Здарэньне ў варэхах. Ну, куды ты ўтаропіўся? с. Музыка, 8. У яго
ўтарэпіцца
1250 уважны
ачох жывых думка нейкая бліскала, утаропіцца. глядзіць. Тм. 11. Дзед у хлопца ўтаропіўся. Тм. 195. Васіль утаро-піўся на Юлю, уражаны яе прыгажось-Цяй. Макаёнак: Каб людзі ня журыліся. ’Няўжо так і спала на печы?"(у кажусе) — утаропіўся Мароз на яе. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). См. уталопіцца. Усе хлопцы адразу утаропіліся на цябе. Макаёнак Каб людзі...
• утарэпіцца-ллюся—впернть взор. Шсл. — утаропіцца, уталопіцца. Чаго ты ўтарэпіўся, ці ты ня бачыў? Ст. См. утаропіцца.
•утаропіцца—оторопеть. Гсл. •утамаваць,—<м. под тамаваць. •утач-ьіць-ыцца,— см. под тачыць.
• утрох, нареч,—втроем(прн 3-х суш. мужск. р., С.) МГсл.; Ар.; Ксл. Яны й пашлі ўтрох на паляваньне. Пск., Пушк.(Ч. 318). Угпрох мы борзда зрабілі. Глебаўск Сян. (Ксл.).
• у тробу, нареч.—в замешательстве, сгоряча, в суматохе. Гсл.
• утрая, нареч.—втрое. Ар. Дзень мінаў — разбою хвалі большалі ўтрая. Салавей: Сіла, 22.
•утраіх—втроем(кажучы празь дзеці або калі роды розныя, С.) Ар.; Н.(Афанасьев, II, 1914, стр. 41.); МГсл.
•утрапеньне-ня, ср.—оторопь. МГсл.
• утрата-ты, ж. 1. потеря, Шсл. потеря, утрата. Ксл. Нам гэта вялікая ўтрата. Селядцова Беш. (Ксл.). Вялікая ўтрата мне была з гэтаю купляю. Ст.
2. убыток. Гсл.
3. расходы. Гсл.
•утравёць,—см. под травець.
•утраціць,—см. под траціць.
•утрываііь, <м под трываць.
•утвора-ры, дат.. предл.-ры, ж.—затор (хлеба й Т.П.). НК: Очеркн, 39 , 40, Но. 75. См. учына.
•уівора-ры-ры, ж.—(смесь предназна-ченная ля броження прн прнготовленнн теста, кваса, водкн, С.), затор(хлеба н Т.П.). НК: Очеркн, 39, 40, Но. 75. См. учына. •утварыць—создать, образовать. Гсл. •утуп-і'ць-гг^я,—под тупіць.
•утырк-аваць, -аны-аць-нўць,—см. под тыркаць.
•увоз-зу—BBO3. МГсЛ.
•увой-ою, предл. й зват.-ою, м.—веревка, которой подплетают лаптн. Ксл. Прынясі імне ўвой, падплесьці лапці. Дарожкава Сір. (Ксл.).
•увонках, нареч.—находнться вне нзбы, уйдя во нзбежанне непрнятностн шін по хозяйственной нужде. НК: Сбягн, 12. См, вонкі.
•увосень, нареч.—осенью. Ар.; Баркова Куз. (Ксл.); Шсл.; МГсл.; Дсл.( под осень). Увосень той плача, хто вясною скача. Послов. Дукора Сьміл. (Шсл.). Увосень і верабей багаты. Послов. Рапан. 49.
•увоччу, нареч.—в глазах. Нсл. 649. Увоччу ўжэць, крадзець. Нсл.
•увабражаць—воображать. мгсл.
• увабражэньне-ня, ср.—воображенне. МГсл.
•увага-агі-азе, ж.—вннманне. Гсл.;Ар.;Ксл. Няма ў яго ніякае ўвагі — вецер ветрам. Слабодка Куз. (Ксл.).
узяць на ўвагу—прннять во вннманне. Гсл.
•уваходлівы-вая-вае—взыскательный за свое(нмуіцество, честь). Ар.
»уваходзіць-джу-дз/ш-дзе, несоверш. за што—быть "уваходлівым", взыскатель-ным за свое. Ар. Ён за сваё дужа ўваходзіць. Ар.
•у вахвоту,—см. под ахвота.
•увадкот, нареч.—с нзбытком. Уперад часу не ставала з-за працы, цяпер было яго ўвадкот. Нязнаны(Бацьк., Но. 36-37/115-116).
•увадзіцца—получать(женіцнне) очнс-тнтельную молнтву для входа в церковь после родов. Гсл.
•увазярэдзіць,—ш nod азярэдзіць.
•уважаньне-ня, предл.-ню, ср.—усмотре-нне.
подле уважаньня—по усмотренню. A каторым бы рэчам цана ў Статуце ня была апісана, тагды возны із шляхтаю подле ўважаньня свайго шацунак і адправу на тых рэчах чыніці маюць. Стт. 277.
•уважаць-йю-äetü-äe; повел.-ай-айма, несо-верш. на каго-на што, 1. обраіцать вннманне. Нсл. 45, 648; Ар.; Шсл.; Ксл.; Гсл. He ўважай ты на мяне, што я раблю. Ст. He ўважай ты на яе брахню! Гараватка Меж. (Ксл.). На ўраджай не ўважай, а жыта сей. Послов. Ар. Уважай на тое, што чытаюць. Нсл. 45. Ці ўважаеш, бацька, што сынок твой кажа? Нсл. 45. Ён і на што не ўважае. Нсл. 648.
2. прнннмать в соображенне. Гсл. Соверш. уважыць-жу-жыш-жа, на каго, на што —обратнть вннманне, Нсл. 45. уступнть, оказать сннсхожденне. післ. Ня ўважыў на маю працу. Нсл. 45. Уваж на маю старасьць. Нсл. 648. Трэба чалавеку ўважыцьх ён не вінават. Ст.
3. счнтать. He ўважай падупалага за ўпалага, а хату яго за баўдыр. Поелов. Лепле.
•уважлівасьць-ц/, ж.—вннмательность. Нсл. 648. Уважлівасьць ня шкодзе. Нсл.
•уважійвы-вая-вае—вннмательный. Нсл. 648. Будзь уважлівы да таго, што старыя кажуць. Нсл. Нареч. уважліва —вннмательно. Уважліва ў возера зірні. Клішэвіч (”Ведам, 1951, ст. ”Возера”).
•уважнасьць—вннмательность. Гсл.
• уважны-ная-нае—вннмательный. Ар.; Ксл.; Нсл. 648; Гсл. Уважны не паблудзіць. Нсл. Нареч. уважна—вннмательно. Ар.; Ксл.; Нсл. 648. Глядзі ўважна, каб не прапусь-
увйжыць 1251
увяжчае
ціць. Доўжа Куз. (Ксл.). Уважна рабі, чытай. Нсл. Ласкат. уважненька. Нсл. 648. Паклані-ся пану ўважненька. Нсл. Слухай уваж-ненька, што татулька гавора. Нсл.
•уважыць,—см. под уважаць.
•увалока—земельная мера(от 12 до 30 десятлн, в завйслмостй от качества землй, С.) Гсл., плоіцадь землй(около 20 десятан). Ксл. У яго дзьве ўвалокі зямлі. Копцевічы Чаш. (Ксл.).
•увамнўць,—см. под мяць.
•увасабляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, несоверш., nepex.—ОЛйЦетВОрятЬ. Гсл. Отгл. ймя cyuf. увасабленьне-ня, предл.-ню, мн. ч-ні-няў—олнцетворенне. Гсл.; зсд 146, 212. •уватавіць,—под атавіць.
•увавуліць-лю-л/ш-ле, повел.-ль-льма, co-верш.—много за одннм разом влйть, всыпать. Ар.
•уваўрэлы-лая-лае—снльно вспотевшйй, облввшййся потом. Станіслаў (усьмяг-лы) уваўрэлы, але здаволіўшыся, варочаў у руццэ абгарэлы цыліндар (каб засіліць вады). Рамановіч (Конадні, Но. 2, 16). Ср. ваўрэць.
•уваўрэць,—см. под урэць.
•увачавідкі, нареч. 1. в глаза. Mix. Ён увачавідкі маніць, а ты маўчы й спускай яму. Mix.
2. на вйду. Ксл. Гэна мне зрабілася ўвачавідкі. Гуліна Сян. (Ксл.). Піпка ўвача-відкі дзесь зьгінула. Демвд.: Веров. 110.
•уваччў, нареч. 1.—в глазах, перед глаза-мн(одного человека, С.) Шсл.; Гсл. Вось так уваччу ён і стаіць. Ст. Уваччу палаў зялёны круг. Пысін(Б. Голас, Но. 70). Аж стала зелена ўваччу. Гсл.
2. на глазах, на вчду, Ксл. в глаза. Тут жа ўваччу маніць. Хацімшчына Куз. (Ксл.).
•увёд-Оу, предл йзват.-дзе, м.—йспытанне(? С.). Смоленіц.
•увёлькі, нареч.—велйЧйНОЮ. Імсьц.; Гсл. Сабака ўвелькі з ваўка. імсьц.
•увесял-яць-іць,—см. под весяліць.
•увесну, нареч.—весной. Увесну, як пры-едзем к нам, я першы абыйму цябе. Пушча(Калосьсе, Но. 18, 1939, стр. 19).
•увёсь, уся, усе( област. усё), мн. ч. усі( област. усе), местойм.—весь. МГсл.; Ар. Усе сырое мяса. Н. (Демад.: Веров, 1896, II, 144). Усяе было гэта яго малітвы. Мікольск м.(Демнд.: Веров. 105). Паб’еш усе непрыя-цельскае войска. Н.(Афанасьев I, 1913, 211). Будзьце здаровенькі усі. НК: Піт., 77.
•усенька, усенькі,—см. под увесь.
•усё ЧЫСТа, мн. ч. усё чыста, ( уменьш., ласкат. чысьценька, увелйч. чысьцюсенька)—со-вершенно всё, абсолютно всё, все, все поголовно. Ар.; Ксл. Бабаедаўскія шлях-ты пайшлі да касьцёла ўсе чысьценька ў брылёх. Пацкава Сян. (Ксл.). За тры дні ўсё чыста заваліў. Ржэўскі п.(Афанасьев: Нар. рус. казкн, 1, 1897, 182). У сё чыста (град) павымалаціў. Севр(Раст.: Северск 157). Будуць на яго ўсе чыста злаваць. зсд 94.
•увёсь( уся, усё, усе) чыста—совершенно весь. Ар.; Север(РСБ. 157). Усё чыста павымалаціў. Север(РСБ, 157). Мы заўём вяночкі дый на ўсі сьвяточкі, дый на ўсі сьвятыя. Севершч.(Косіч 13). Усе чысьцю-сенька пагніе. Севершч.(Косіч 38).
•уве'тласьць-ф, ж—вежлйвость. Ня дзі-вяцца із супакою нашага і дараванай адно ім уветласьці. Узгоркі.
•увётлы-лая-лае—прнветлйвый, вежлй-ВЫЙ. НК: Старцы, Но. 16.
•уве'чары, нареч.—вечером. Ксл.; Гсл.
Увечары забіў казу, наклаў цяпла, адрэзаў сьцягно, сьпёк і стаў есьці. Дзяніскавічы(НЗ, Шэйн, II, 161). УвечарЫ вылі ваўкі, а ня ночы. Кузьміно Сян. (Ксл.). Глянуў увечары на ягнё. Севершч.(Косіч 15). Уменьш. увечарочку. Увечары, увечарочку гнала дзевачка каровы. Барадзінка Імгл.(Косіч 29). •увязаньне-ня, предл.-ню, ср.—введенне во владенйе. Увязаньне ў вонае йменьне за рэч асуджаную паступіці. Стт. 274.
КНІГІ ОНЛАЙН
