Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•узораваць,—см. под араць.
•узорысты -тая-тае,—узорчатый, узор-ный. Гсл.
•узорыцца-руся-рбішся, соверш.—уста-внться, не сводя глаз, неподвнжно смотреть на кого-что-л., впалнть глаза. Л.; Заўшычы; Халопенічы (Юхн.). ВОСЬ узорыў-ся! л.
•узабаль, нареч.—вправду. Ксл. Узабаль я хадзіў учора ў лес. Лоўжа Сян. (Ксл.).
•узаемны-ндя-нае, 1. взанмный. мгсл.
2. обоюдный. мГсл. Узаемны стан, грамм. —взанмный залог.
•узадзьмі—вздуй(огонь). Гсл.
•узайм-л«^, предл. й Зват.-ме, м.—взанм-ность. Нсл. 50. Узайму не зрабіў. Нсл. Вытні яго на ўзайм. Нсл.
•узапар, нареч. 1. сразу, подряд, Ксл.; Гсл. однн за другнм без промежутка. Нсл. 653. Прымусіў выпіць узапар тры чаркі віна. Мянюцева Сян. (Ксл.). Тры разы узапар лучыў у мэту. Нсл. Тры ночы ўзапар няспаў. Нсл. 2. вдруг, вместе, в одну пору. Нсл. 653. Узапар усё вазьміце. Нсл. Узапар прыехалі госьці. Нсл.
•узапарны-ная-нае—совершаемый сряду дважды. Піцьцё рэдчас бывае ўзапарным, зн. выпіваюць па дзьве чаркі адразу. НК: Очеркн, 72.
узапарнае пнтье водкн — выпнваются две нлн трн рюмкн сряду. НК: Піт. 75. •узапасіць,—см. под запасіць.
•узар-аны-а^ь, — см. под араць.
•узбоч, нареч.—.... Неяк узбоч усё яно пачыналася, ішло, узбоч і пярэйдзе, і скончыцца, думалася ўсім Асінаўцам. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/ 435-436).
•узбага-ціцца-чаць-чэньне,—см. под бага-ціць.
•узбаламўціць,—см. под баламуціць.
•узбаламўціцца,—см. под баламуціцца.
•узбаламўчавацца,—см. под баламуціцца. •узброіць,—см. под зброіць.
•узбро-іўшыся-іці/д,—под зброіцца.
•узбраёньне-ня, предл.-ню, узброеньне. МГсл.—см. под зброіцца.
•узбудзі'ць,—см. под будзіць.
•узбўраваць,—см. под бурыць.
•узбўравацца,—см. под бурыцца.
•узбурдыліць,—см. под бурдыліць.
•узбурдыліцца,—см. под бурдыліцца.
•узбўрыць,—см. под бурыць.
•узбўрыцца.—см. под бурыцца. •узбуўдырыць,—см. под буўдырыць.
•узгорак-/жу,( Скар. II ц.), м.—прнгорок, ПНЗ; Растсл. ХОЛМ, Ар.; Шсл.; Лужасна Куз. (Ксл.) бугор. мгсл. Вятрак стаіць на ўзгорку. Ст. Уменьш. узгорачак-чка. Ар.; Шсл.; Ксл. Дажаліся аж да ўзгорачка. Ст.,—не-большое возвышенне на поверхностн, прнгорок. Гсл.
•узгоцацца,—см. под гоцацца.
•узгад-оваваць-ав<іг/ь,— см. под гадаваць.
• узгад-овавацца-яваі/ца,— см. подгада-вацца.
• узгадаваньнік-га, предл.-ку, зват. узга-даваньніча, м.—воспнтатель. МГсл.
•узгад-аваць-ачь,— см. под гадаць.
•узгагатацца,—см. под гагатаць.
•узгаліцца,—см. под галіцца.
•узгаманіць,—см. под гаманіць.
•^згялрячкл-эўшыся-эцца,—см. под гарэць.
•узгардзець,—см. под гардзець.
•узгарланіць,—см. под гарланіць.
•узгаўкацца,—см. под гаўкаць. •узглабацца,—см. под глабацца.
•узгляд: мець узгляд на што, на каго —прнннмать во вннманне. Хто бы меў узгляд і бачнасьць, убогіх людзей, сірот і нявольнікаў карміў, накорміць яго Пан Бог. Кіт. 12а4.
•узгалос-еу, м.—возглас. мгсл.
•узгалоўе-ўя—нзголовье. Нсл. 653. Узга-лоўе паслала нізка. Нсл. Ключ пад узгалоўям. Нсл. Ласкат. узгалоўіка-іко. Нсл. 653. Дзяцінае ўзгалоўіка нізка. Нсл.
•узгаласіць,—см. под галасіць.
•узгалавашча-ча, ср.—подушка в телеге. Ксл. Во гэта добры кацюх на ўзгалаваш-ча. Улянавічы Сян. (Ксл.).
• узглядам, нареч. с pod. пад. 1. СМОтря на...(относнтельно, в отношеннн, С.) Нсл. 52. Узглядам надвор’я можна было ўправіцца з работаю. Нсл. Узглядам гаспадаркі можна было б жыць, ды згоды няма памеж іх. Нсл. Тут просіма a
уздойм
1241
улёжачку
хлеб дваякі, узглядам таго, што й чалавек ёсьць дваякі, то ёсьць ад душы й ад цела. Зізані: Толкованне.
2. судя по. Нсл. 52. Узглядам словаў тваіх, твая праўда. Нсл.
3. касательно, что относнтся к. Нсл. 52. Узглядам цябе я нядбаю. Нсл.
•уздойм-.му, м.—подьём. Гсл.
•уздоймам, нареч.—оптом. А хто бы зь іншага города альбо места віно гарэлае да Смаленска прывёз, тот маець уздой-мам тое віно прадаці тым жа карчмі-том нашым. Ліст Вял. Кн. Аляксандры 1498 (Ластоўскі: Гіст. крыўскай кнігі, стр. 603).
Уставуем, іж вольна кажнаму меньня сваі... нясмотрачы трэцяе і дзьвюх часцей, але ўсі ўздоймам хто іх што маець... аддаці, прадаці, дараваці... ад дзяцей і блізкіх аддаліці. Стт. 1588 г., УІІ, Арт. 2.
•уздолець,—см. под долець.
•уздол-еньне-ець,—см. под долець.
•уход-ду, предл.-дзе, м. 1. вход.
2. угомон, успокоенне. Нсл. 670; Ар. Уходу няма на старую. Нсл. Няма на яго ўходу. Ар. Вырвасу гэтаму ўходу няма. Нсл. 93. •укрутаць,—<.«. под круціць.
•укру-іцць-чаваць,—см. под круціць.
•укрыжав-аньне-аны-аць,~см. под кры-жаваць.
•укрывала-ла, ср.—то, чем укрываются, покрывало. Гсл.
•укрывяніць,—CM. под крывяніць.
•укрывяніцца, -см. под крывяніцца.
•укрыўдзіць, укрыўджаньне, укрыўджа-НЫ,—см. под крыўдзіць.
•укульмі'цца—сосредоточнться, угулу-бнться. Луб’ева Аз. (Ксл.). Як укульміўся, дык не адарваць.
•укупе, нареч.—вместе. Гсл.
•укўраць—запылнться, задымнться.
Гсл. Ср. кур.
•укусіць,—CM. под кусаць.
•укучы, нареч.—вместе. Гсл.
•уломак-лжа, м. 1. отламок, кусок. Гсл.
2. обесснлевшнй, нзнемогшнй, немоіц-НЫЙ. Гсл.
•улонак-нка, м.—неполная охапка. Дсл. Прынёс улонак дроў цепліць( протопнть) печку. Ельн. (Дсл.).
•улонкі-гаў, едйнств. ч. нет.—снденне на руках, на коленях. Дзяцё заўсёды на ўлонках, з улонкаў ня сходзе: калі ж рабіць? Нсл. 60.
•улоньне-ня, предл.-НЮ; мн. ч.-НІ-Няў, ср. Раз. (Даль); Растсл. 1. внутренность лона(чрева, грудн).
2. ЛОНО вообіце. БНсл.; Гсл.; Нсл. 657; Шсл. Любіў і я заснуць на ўлоньні Евы. Кавыль: Ду.мы, 20. I п’ю я чад пацех агністага улоньня. Змагар.
на ўлоньне—на коленн. Сгвер(Косіч 259); Шсл. Узяла дзяцё на ўлоньне. Ст. Вазьмі дзяцё на ўлоньне. Нсл. 657.
сядзець на ўлоньню—свдеть на руках, на коленях.
3. обьятня. БНсл.; Гсл.; Нсл. 657.
4. недра нлн поверхность(воды, землн), лоно.
5. улоньне. Расьцілаў сваё люстранае ўлоньне сівы Дняпро. зсд 267. Бяжыць куды-небудзь на ўлоньне прыроды. зсд 214. Вылучыла прырода Л. із свайго раскошнага ўлоньня. зсд 321. Можна выйсьці на ўлоньне(прыроды) нават ночы... Пачуеш такое, як прырода ўсю НОЧ працуе. Карамазаў(Г. Радзімы, Но. 1066).
6. находягцееся на лоне, прнстаюіцее к нему, охапка, Шсл. обьем рукамн, охапка. Нсл. 60. Прынёс у хату ўлоньне дроў. Ст. Цэлае ўлоньне бацьвіньня так танна аддала. Нсл. 657. Цэлае ўлоньне набрала бацьвіньня. Нсл. 60,—снденне на руках, на коленах. Дзяцёўсёўлоньня пілнуець. Нсл. 60. См. улонкі. Уменый. улоньніка-ка, предл-ку; мн. ч.-кі-каў, ср.—отвечает всем значенням слова "улоньне". Вазьмі дзяцятка на ўлоньніка. Нсл. 657.
•уловы—охота. Гсл.
•улагодзіць,—см. под лагодзіць.
•улагодзіцца, см. под лагодзіцца.
•улагоджаны,—см. под лагодзіць.
•улагоджавацца,—см. под лагодзіцца. •улада-ды, предл.-дзе, ж.—власть. мгсл. •уладз-іць-гці/а,— см. под ладзіць.
•уладж-аньне-аны-аваць, —см. под ладзіць. •улаЗІНЫ-Коў—НОВОСелье. Растсл.; Ксл.; Шсл. Я добра пагуляў на ўлазінах. Косы Віц. (Ксл.). Кончым хату ды справім улазіны. Ст.
•улазіць, улезьці,—см. под лазіць.
•уласцы, нареч.—в добром расположеннн. Гсл.
•улашч-аны-адб, — см. под лашчыць. •улашчацца,— см. под лашчыцца.
•улашчыць,—см. под лашчыць.
•улашчыцца,—см. под лашчыцца.
•улавіць,—см. под лавіць.
•улёгласьць-цг, ж.—прнлежность, Нсл. прнлежанне. Гсл. Улегласьць да работы. Нсл.
•улёглівы-гая-в«е—прнлежный к работе. Нсл. Работнік улеглівы. Нсл.
•уле'гцы, нареч. 1. налегке. Шсл.; Ар.; Нсл. 60; Ксл.; Гсл. Завёз дровы, а стуль прыехаў улегцы. Стралкі Беш. (Ксл.). Улегцы едзеш, падвязі мяне. Нсл. 60. Улегца й паехалі дамоў, нічога не набралі. Ст. Іншыя выбІралІСЯ ўлегцы. ЗСД 350. Протйвопомж. з возам—с поклажею, с грузом. Ар.
2. легкомысленно.
улегцы мець—пренебрегать. Пятае, хтобы меў із учоных людзей аднаго без прычыны улегца мець; шостае, навуку Божую улегца мець. Кіт. 138а9, ю. Гэтыя мужоў ня слухалі, улегца мелі. Тм. 12965. Соверш. улегцы замець—пренебречь.
•улёжачку, нареч.—лежа. НК;Очеркн, Но. 301.
улёжна
1242
умўрзаны
•улёжна, нареч.—много свободного вре-менн. Войш. Хоць ня ўежна, дык улежна, послов.—хотя не хватает пшцн, зато много свободного временч.
•уле'плеваць—вкленвать. МГсл.
•уле'шку, нареч.—невысоко над лесом. Ксл. Як будзе сонца ўлешку — прыдзі да мяне, Тацянка. Лужасна Куз. (Ксл.).
•улетку, нареч.—летом. Гсл.; ПНЗ; Растсл.; Ар.; Ксл.; Шсл.; мгсл. Стаялі ў лесе ўлетку цыганы. Кавыль: Думы, 29. Улетку мы хадзілі купацца. Раіны Аз. (Ксл.). Улетку можна й босаму бегаць. Ст.
•у-леце, нареч.—в год; в году. Гсл.
•уле'гчы, соверш. к улягаць во всех трех знач.:
1. Сабакі ўляглі за зайцам. Ст. Як улёг ды ўлёг за ім, дык і дагнаў. Ст.
2. Як улягу вось гэтак, дык, як пабачыш, скончу работу.
3. Як ён улёг за дзеўкаю!
•улёце, в знач. нареч.—налету. Войш. Няў-жож ён дагоне яго ўлёце? Войш.
•улягаць-аю-оегд-ае—прнлежно, настой-чйво что-н. делать.
1. упорно гнаться за кем-н., преследо-вать. Шсл. I, як сарна, за каторай улягаюць ганчакі, бяжыць Ганна то разорай, то мяжой праз раўчакі. С. Музыка 257.
2. усердно браться за работу. Шсл.
3. настойчйво ухажчвать. Шсл. Вельмі ж ён улягае за Тэкляю. Ст. Соверш. улёгчыся, улягуся, уляжашся. Нсл. 656. Улёгся на тым, каб яго пабілі. Нсл.
улягацца—домогаться чего-н., настай-вать на чем. Нсл. 656. Улягаецца, каб канечна ехаць. Нсл.
•уляг: час улягу—время йттй спать. Смоленіц.
•уляканьне-ня,—сл. под лякаць.
•уляк-аць-нўць,—см. под лякаць.
•улячэньне—йсцеленйе. Гсл.
•уліць,—см. под ЛІЦЬ.
•улучаць,— см. под луч.
•улучэньне-ня, ср.—втягнванне, вовле-ченне.
•улюбёнец-н^а, м. 1. возлюбленный. Гсл.
2. любнмец. Гсл.
•улюбёнка-нкі-юнцы, ж.—любнмнца. МГсл.
•улюбёны-ная-нае-любнмый. Гсл.
• у любі, нареч.—В любвй. Смоленіц. Яны ў любі—любятся. Смоленіц
•улюбіць,—CM. под любіць.
• у мотлах— в кускн. пнз.
• умова-вы, дат., предл.-ee, ж. 1. условйе. Ар.; Ксл.; Гсл. Умова была на дзесяць, а ён даець ПЯЦЬ! Чашнікі (Ксл.).
2. ДОГОВОр. Ксл.; МГсл.; Ар.; Гсл.
3. контракт. мгсл.
•умовіны—заключенйе договора. Гсл.
•умовіць,—CM. под МОвІЦЬ.
•умовіцца,—см. под мовіцца.
•умоўкнуць,—CM. под моўкнуць.
•умоўлены,—сл. под мовіць.
•умоўны-ная-нае, 1. условный. Гсл.
2. сговорчйвый. Гсл.
•умах, нареч.—вмйг, в одйн момент. Гсл. •умазголіць,—-см. под мазголіць.
•умазголіцца,—см. под мазголіцца.
•умалот-OWP, предл. U зват.-оце, м.—вымо-лот, зерно полученное от посева, Гсл. колччество обмолоченного зерна.
КНІГІ ОНЛАЙН
