Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•умалотны-ная-нае—умолотный. Ар.
•умаліць,—сл. под маліць.
•умарьіцца,—см. под марыцца.
•умасоліць,—см. под масоліць. •умасоліцца,—см. под масоліцца.
•умаўл-ёнызе-яньне,— см. под мовіць.
•умаўляць,—см. под мовіць.
•умаўляцца, -см. под мовіцца.
•умацав-аньне-аі<ь,— см. под мацаваць.
•умацавацца,—см. под мацавацца.
•умацні'ць,—см. под мацніць.
•у мачынкі(узор),—см. под мак. •умёрзьці,—см. под мерзьці.
•умесна, нареч.—совместно. Гсл.
• Умёсьце-^я-цю, ср^, област.—праздннк Вознесенйя Хрйстова. Смоленск., Дсл. 2( под Абдотка).
•умётнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—зак-ром в гумне для крупной мякйны йз колосьев. Шсл. 3 уметніка ўжо ўсё выбралі. Ст.
*умёці~цяў, едйнств. ч. нет. — крупная мякйна йз колосьев. Шсл. Гнілыя ўмеці: карова ня хоча есьці. Ст. Ср. умецьце.
•умёць-ёю-ёеш-ёе—уметь. Ар. Калі па-татарску ня ўмее, то паруску няхай абракаецца. Кітаб 87а.
•умёцьце-tpz, собйр.—мякнна. Шсл. Драб-ное, харошае наша ўмецьце. Ст.
•уМЯСЬЦІЦЬ,—CM. под МЯСЬЦІЦЬ.
• умясьці'цца,—см. под мясьціцца.
•умяшчаць-<ію-веій-ае, каго-што, несо-верш.—ВОДВОрять. МГсл. z
•умілённы-ная-няе—умйлнтельный. Гсл. • умільны-ная-нае— Усякая бывала цётка — то суровая, то крыклівая бяздайпрычыны, то раптам умільная. Марціновіч(Беларус, Но. 159).
•умірўшчае—смертное. Гсл.
•умірўшчы-чага—смертный. Ксл. Дзяцё ўмірушчае. Стаішча Чаш. (Ксл.).
• умітусь, нареч. — в разные стороны головамй. Людзі паклаліся на траве ўздоўж І ўмітусь. Рамановіч(Конадні, Но. 2,
14) . Сьвіньні ляжаць умітусь.
•умггуські, нареч.—йттй, ехать, ложйть однн в одну сторону, другне в протнво-положную. Людзі йшлі й ехалі. Адны — на заход, другія на ўсход. Ішлі й ехалі ўмітуські, куды вочы глядзелі. Дудзіцкі (Бацьк., Но. 49-50/435-436). Кулі ЛЯЖОЦЬ умітуські—толстый конец одного к тонкому другому. Гсл.
•умкнўць,—см. под мкаць.
•умўрз-аны-дць,— см. под мурзаць.
умыкаць
1243
упорнік
•умўрз-аўшыся-йэдд,—см. nod мурзацца.
•умыкаць,—см. под мкаць.
•умыкацца,—см. nod мкацца.
•умыкнўцца,—см. под мкацца.
•умлёць,—см. под млець.
«умўрзацца, см. nod мурзаць.
•умык-аньне-аць-ацца,— см. nod мкаць. *умыС£Л-СЛа, предл. й зват.-сьле, м. 1. заранее обдуманное намеренне. Паслове земскія ўсіх земль Вялікага Князтва Літоўскага ў справах і патрэбах земскіх маглі згоднымі намовамі й умысламі на Сойм вялікі прыяжджаці. Стт.
2. заранее обдуманное намеренне(часто тайное н пренмуіцественно предусудн-тельное). Сегасьветнымі умысламі ня баўся. Кіт. 2669. Хто гзтым чатыром кнігам ня верыць, той чалавек ест кафірын(араб. нявернік), абарані, Божа, ад такіх злых умыслаў. Тм. 4165. Пан Бог ведамы ўмыслаў нутраных. Тм. 7569. Пан Бог ведамых нутраных умыслаў a языкоў усіх зналы. Тм. 856. Хто, чуўшы ад наўчоных, ня слухае, сваім умыслам, што хоча, mo справуе, такі чалавек, як быдля. Тм. 4461. Учынак з умыслу шай-танскага. Тм. 63
•умывацца,—см. nod мыцца.
•умысьля, нареч.—умышленно, предна-меренно. Сакуны 87; Ар. Хтоб умысьле да дня Гусул ня браў або умысьле ня посьнікаў, таковы чалавек увойдзе да пекла. Кіт. 15611, 12. Курбан(араб., аброк) чынячы трэба глядзець, штоб... ні на яком шлонку не абранена. Акром таго... умысьле рэжуць альбо значаць, тое ня вадзіць. Тм. 2664. Калі б адзін чалавек умысьле нэмаз(араб. малітву) ня кланяў-ся, то такія людзі не тае уммэты(араб. верНІКІ). Тм. 29а9.
•умысьліць,—CM. nod мысьліць.
•умыць,—CM. nod МЫЦЬ.
•умыцца,—™. nod мыцца.
•у ногі—бежать. Тыя разбойнікі, бачачы, што бубзе блага, з-за стала дый у ногі, пераз акно. Н.(Афанасьев. ІУ, 1914, 287).
•уНОСІЦЬ.—см. под насіць.
• уносіцца,—cm. nod насіцца.
•уносьнік-іка, предл.-Іку, зват.-іча, м.—но-совой платок. Ксл. Ён узяў уносьнік і выцер HOC. Лоўжа Сір. (Ксп.). См. насатка, уносьніца.
•уносьніца-чы-цы, ж.—носовой платок. Ксл. Купілі ўносьніцу. Дзямідавічы Чаш. (Ксл.). См. насатка, уносьнік.
•унара-ды-дзе, ж.—повадка. Гсл. •унадлівы-вая-вае—повадлнвый. Гсл. •унадзіць,—cm. nod надзіць.
•унадзіўшыся, унадзіцца,—cm. nod надзіц-ца.
•унатрус, нареч. 1. тонко, тонкнм слоем (что-л. посыпать). Ср. трусіць.
2. перен.—скупо. Беларус багацьце слоў к любові шчырай бярэ ня скупа, не ўна-трус. Крушына: Эрот. іскрыпка.
•унёсьці,—cm. nod несьці.
•унёсьціся,—cm. nod насіцца.
•уняць,— cm. nod імаць.
•уняцца,—cm. nod няцца.
•унікліва, нареч.—вннкательно. Ты ж гаворыш, бярэць дзіва, так, на сьвеце ўсяго многа, як размысьліш унікліва. с. Музыка 101. I мурашак бярэць дзіва, прыпаўзьлі сюды маўкліва, пазіраюць унікліва. Тм. 66.
•уніклГвы-вая-вве—вннкательный.
• у ніты, нареч.—узором на подобне днагоналн. Ксл. У Проські кулёк у ніты, ад таго й блішчыць, як срэбра або хваля тая. Ліпна Сян. (Ксл.).
•унук, унука, предл.-ку, зват. унуча, м. —внук. Ар. Ці ты божы ўнук?—говорят тому, кто желает себе прнвнлегнй, льгот. Ар. Уменый. унуЧЫК-ЧКЯ. НК: Бабы, 2. Уменый унучыца-цьг-^ь/, ж. НК: Бабы, 2.
•унўрына-ны, обіц.—плакса (угрюмый-ая? С.) Ксл. Хто яе ведае па кім яна ўрадзілася такая ўнўрына? Новікава Сян. (Ксл.).
•унурысты-гаяя-гаяе—..... Можа й на яго, во гэткага ўнурыстага, чакае свая ЖОНКа. Дудзіцкі(Бацькаўшчына, Но. 376-377).
•унутры, нареч.—внутрн. МГсл.
•уныпіць вочы—уставнться, не сводя глаз неподвнжно глядеть на кого, что-л. Падыходзяць пад вокны шэрыя ваўкі, шчэраць зубы, уныпяць вочы свае агня-выя ў няшчасную хату. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935, 99). См. уталОПІЦЬ.
•уподзіў, нареч.—уднвнтельно. МГсл.
•упой, упою, м.—запой. мгсл.
• упокат, нареч.—вповалку, рядом(ле-жать, спать). НК: Очеркн, Но. 295; Ксл. УсІ паляглі спаць упокат. Шчыпцы Беш? (Ксл.).
•упол, нареч.—ПОД МЫШКу. Ар.; НК: Нгры, 29. Будзем дужацца, дай мнеўузяць) упол. — Бяры ўпол. Ар.
•у попрыску, нареч.—сгоряча. Гсл.
•упор-ру, предл. U зват.-ру, м.—упрямство. Нсл. 663; Стт. 1529, сл. Бяз упору ты нічога ня робіш. Нсл. Супроць упору можна знай-сьці лек. Послов. Тм. На ўпор пайшло. Тм. Таковы за тую сваю праціўнасьць у савітую заруку ўпадаець, а ўрад mom a том упору азнайміць нам маець. Стт. 227. •упора-/?“, обіц.—упрямец-мнца. Нсл. 662. Хоць ты пячы як упору гэтага, не паслухае. Нсл.
•упорлівасьць-ф, ж.—упрямство. Нсл. 662. Упорлівасьць твая не прывядзець цябе да дабра. Нсл.
•упорлівы-вая-ваг—упрямый. Нсл. 663. Упорлівы хлапец. Нсл. Упорліеая каза ваўку карысьць. Послов. Тм.
•упорнік-гка, пребл-іку, зват.-iua, м.—уп-рямец. Нсл. 663. Біць трэба упорніка гзтага. Нсл.
упорны
1244 упёрад
•упорны-ная-нае—упрямый. Есьлібы ся паказала на праве, іж той пан чыніў вонаму справядлівасьць, але вон яе упорам сваім ня прыняў... і то яго ку суду прыцягнуў, тагды таго рубля плаціці не павінен будзець, але яшчэ тот упорны сам вонаму тот рубль заплаціці маець. Стт. 227. А мы гаспадар таковага ўпорнага і ўраду нашаму непаслушнога-(будзем) казаць вывалаць з панств нашых. Стт. 227. А есьлібы тот жа так упорны быў і таму пасланцу нашаму спрацівіўся і адправы ўчыніці не дапусь-ціў, таковага горлам караці кажам. Тм. тм. 273. Чы той лепшы, каторы пасты-роў сваіх слухаець, ці такія, каторыя свавольныя, упорныя імамаў сваіх ня слухаюць. Кіт. 6668. Дзіўна рэч чалавеку аплошнаму, што ня прыйдзе да баязьні Божай із жалям сэрца яго, жэ ня кажа яго назваць чалавекам добрым, багабой-ным мусульманінам, але такі палічоны межы грубымі і упорнымі прастакамі. Кіт. 67а4.
•упорына-ны, обіц.—упрямец-мнца. Ксл. Такі ўпорына, ніяк не ўгаварыць. Стралкі Беш. (Ксл.).
•упорыста, нареч.—настойчнво. Гата-валіся мы рупліва й упорыста. Сіндрэвіч (Беларус, Но. 169). Ён вельмі ўпорыста намагаўся заняць месца архіварыуса. А. Цьвікевіч(Полымя, 1927 г., Но.8, стр. 107).
•упорыстасьць-гр, ж.—настойчнвость. Ср. упорысты, упірысты.
• упорысты, -тая-тае—настойчнвый. Упорыстыя хвалі ветру злосна тузалі гальлё асілкаў дубоў. Шакун: Сьлед, 19. Характар жа гэтае "місіі"—упорыстае нішчэньне ўсяго, што стаіць на пераш-кодзе расейскаму імпэрыямзму. Бацьк., Но. 349. См. упірысты.
•употай, нареч.—тайно. іг. См. патай.
•употайку, нареч.—тайно. Толькі ўпо-тайку, ня хоча пан, каб ведалі, што яна жывая. зсд 1 із.
•упоўзіны-ноў—новоселье. пнз. •упагатове, нареч.—вготовностн. мгсл. Ср. у гатові.
•упаасобку, нареч.—в частностн.
•упад-ду, предл. й эват.-дзе, м.— упадок, Гсл. упадок, несчастье. Ксл. Хай у цябе ўпад упадзець! Даўгое Беш. (Ксл.). На ўпад(даваць заклад, заставу)—отдача веіцн в залог под угрозою ее утраты в пользу кредн-тора в случае не выкупа в срок. Есьліб хто каму заставіў рухомую рэч на рок, на ўпад тае рэчы, а калібы рок прышоў, a mom, хто заставіў, ня выкупіў, тагды тот хто закупіў, апаведаўшыся ўраду, можаць тыя рэчы абярнуць куды хочаць ку сваей патрэбе на вечнасьць. Стт. 334. Ёсьлібы хто каму заставіў іменьне пад страчаньням і на ўпад, тагды, есьлібы рок прышоў, a mom, хто заставіў іменьне, на тот рок ня мог выкупіць,
тагды тот, хто закупіў, па вонам року пры том іменьню застаці маець вечне. Стт. 331. Уменьш. упадак-дку, предл. й зват-дку—урон, убыток, Нсл. 660. упадок, поннженне. Шсл. Бяз упадку ў гаспадарцы не абыйдзешся. Нсл. Сядні ўпадак, a заўтра заработак. Тм. Маем статак, мусіць мець і ўпадак. Послов. Тм. У тым доме ўпадак. Хмяльнік Беш. (Ксл.). Каб на цябе ўпадак! Ст.
•упадабаць,—«< под падабаць.
•упадак,—см. под упад.
•упадаваньне,—под падаць.
•упадаваць, упадаць,—см. под падаць.
•упадзёнь-Эня, предл.-дню, зват. упадню, м.—болезнь, несчастье. Каб у цябе упадзень уваліў! Слабодка Беш. (Ксл.).
•у пазыку, нареч.—взаймы. Гсл. •упаласьць-і<г, ж.—банкротство. •упалы-лая-лае, 1. прншедшнй в упадок.
2. обанкротнвшнйся. Лісты зялезныя маем даваці купцом і іншым людзём упалым. Стт. 93.
3. « знач. сут. упалы-лага—банкрот. •упалая-ае, в зн. суіц.—женіцнна банкрот. Ср. упалы 2.
•упарадкаваць, <ч под парадкаваць. •упарадчыць,—см. под парадчыць.
•упарадчыцца,—сл. под парадчыцца.
•упарў, нареч.—вовремя, (Гсл.) своевре-менно. Зьезд аказаўся скліканым вельмі ўпару. А. Луцкевіч: За 25 год., стр. 26.
Паспароміўся ты ўпару прыйсьці. Нсл. 607( под спароміцца). Дождж упару ўсё роўна, што золата. Послов. н.(Л. Б. 2056) —дорого янчко к красному дню. Калі дачка ў пары, не дзяржы ў двары. Послов. Рапан. 78.
•упар-ыўшыся-ыцца,— см. под парыцца.
• у пастух, в знач. нареч.—в поле под надзор пастуха. Шсл. Цялё прагналі ў пастух. Ст. •упасьпёху, нареч.—впопыхах. мгсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
