Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Увязаньня табе жаднага не паступую. Квятк. 150. Урад наш судовы за суму пенязяй прысуджоную маець увязаньу^ даваці шацункам: за кажную дваццаць коп грошай — у службу або валоку людзьмі аселых. Стт. 276. Пак ліж бы і таковых грунтоў на ўвязаньне за суму прысуджоную не ставала, тагды і ў засеяньне... увязаньне давана быці маець. Тм.
•увязаваць-зую-зуеш, несоверш.—вводнть во владенйе. Соверш. увязаць, увяжў-жаш-жа, 1. ввестн во владенйе. Пісаў яго міласьць гаспадар наш да мяне, абых я пана Марціна ў тыя сенажаці ўвязаў, і мы пана Марціна казалі ясьчмо ў тыя сенажаці ўвязаці. Квятк. 150. Апанаваўшы ўсе будаваньне, увязаці і старане падаці маець. Стт. 276.
І.—см. под вязаць.
•увязацца, увяжўся-жашся, обіц.—войтй во владенйе. Tom, хто ў іменьня такія шляхоцкія ўвяжацца, ня маець у тае шляхты іменяй адыймаці. Стт. 276.
•увязка-зкг-зцы, ж.—кусок полотна, которым увязывают пйіцу в поле(вообіце увязывают что-л.). Ксл. Увязку пашукай, як я так гаршкі панясу? Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•увяжчае-ага, в зн. суш,.—вознагражденйе за введенйе во владенйе. А пяці коп грошай сама ана аддала маршалку пана ваяводзіну ўвяжчага. Літ. Мэтр. Кн. суд. дел УІ. а. 32(Барысёнак: Адвакатура, 174). А за працу таму ўраду самоему ўвяжчага ад капы два грашы тот, каму адправу чыняць, плаціці маець. Стт. 271.
увяжчы
1252
уцішкў
•увЯЖЧЫ-ога, во знач. спц.. юpud.—должнос-тное лнцо, осушествляюіцее ввод нстца во владенне нмуіцеством ответчнка, по поводу которого велось судебное дело. Стт. 1529, сл. Тады mom увяжчы, каго будзець увязаваці, маець mo чыніці зь людзьмі добрымі, староньнімі. Стт. 1529, сл.
•увяжчы ліст,—см. nod ліст. Возны ад ураду нашага на ўвязаньне старане жалабнай прыданы, маець для таго ўвязаньня да йменьня стараны праціўнае ехаці і старану жалабную подле лісту ўвяжчага ўвязаці. Стг. 270.
•увяліцца,—см. под вяліцца.
•увярэньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—вера. Імам што ест? — Увярэньне a Пана Бога адзінага. Кіт. 39а7.
•увярнуцца,—см. nod вярнуць.
•увяснў, нареч.—весною. Гсл.
•увіх-ацца-нўцца,—см. nod віхацца.
•увіхны-ная-нае—проворный. He памо-жа, не навуча знахар уеіхны. С. Музыка255. •увінуць,—CM. nod вінуць.
•увішна, нареч. к увішны—быстро, стара-тельно, усердно. Плывуць увішна хмараў караваны. Кавыль: Думы 32. Ціха і увішна, абы толькі вышла. Сяднёў. Ср. cm. увішней. Хадзілі увішней войстрыя штыхі. Кавыль: Думы, 22.3 кажным днём сьмялей, увішней сонца палкія уколы. Кавыль, Бацьк., Но. 496-497. Ср. увіхацца( nod віхацца).
•увішны-чая-нае—быстрый, скорый, старательный, усердный. Злосьць ейная праходзіла ўборзьдзе, і яна ізноў стана-вілася Ваяля прагнай, увішнай і пякляна ліпкай. Корзюк. Чакаць віна доўга не давялося; маладая, увішная кельнэрка ў вельмі хуткім часе прынесла кіліхі віна. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1). Ср. вІХОЦЦа, увіхацца.
•увітка-кі—крученная ветвь для прнвя-зывання решеткн на крыше, связывання кольев в заборе н т.п. Ксл. Прыцягні там палеціну ўвіткай. Азярэцк Сян. (Ксл.). См. вітка.
•увів-іньне-аны-аць,—см. nod віць.
•увыйсьці,—cm. nod хадзіць.
•увышкі, нареч.—вышнною. Ар.
•уцёха-xz, ж. 1. утешенне. Шсл. Дзеткі іхныя — адна ўцеха. Ст.
2. отрада, удовольствне. Ксл. Адна ўцеха глядзець На яго. Селяддова Беш. (Ксл.).
•уцёець, уцёю—понять, уразуметь. Гайнін. Няўжо Вам здаецца. што гэткай простай рэчы ня можам уцеець?
•уцекі-каў, едйнств. ч. нет. — бегсТВО. Навіны прыкрыя ляцелі барджэй за ўцекі жабракоў. Кл.: Каліна, 49. Уцекі злодзея.
•уцёклы-лоя-яае—убежавшнй. Чэлядзь дворная або палоненая, уцеклая, маець быці запавядана й выдавана. Стт. 459.
•уцем-іць-іцца,— cm. nod цеміць.
•уцёрпець,—cm. nod цярпець.
•цёрціея, уцірацца,—cm. nod церці.
•уДік-ёку, м.—убеженне, место, где можно укрыться, скрыться от кого-чего-л. Ар.
•у цяжары— в состояннн беременностн. Хамінічы Сян. (Ксл.). Мар’я ў цяжары ўжо тры месяцы. Тм.
•уцяжкў, нареч.—в состояннн беремен-ностн. Гсл.
•уцякаць-аю-äeiu-äe, повел.-ай-айма, несо-верш. ад каго-чаго, скуль—убегать, мгсл.; Ар.; Ксл. уднрать. Шсл.; Ар. Шайтан... уцякае ад голасу азаннага. Кіт. I all. Уцякай баржджэй, бо дадуць. Селядаова Беш. (Ксл.). Уцякайма, хлопцы, адгэтуль! Ст. Раман уцякаў ад людзёў. Корзюк. Ад ЖЫЦЬЦЯ НЯ ўцякаў а нідзе. Салавей: Сіла, 49.
уцякае з памяці—не удержнвается в памятн. Каралішчавічы.
•уцякаючы-ага—убегаюіцнй. На рынку раілася ад уцякаюЧЫХ. Тат.: Кво вадыс, 283. Затыбра было поўнае ўцякаючага наро-ду. Тм. 288.
уцякаючы-чая-чае, прйч. наст. вр.—убе-гаюіцнй. Лўчыла на дарозе... лесам уцякаючага злодзея паганіці. Стт. 496. Соверш. уцячы, уцякў, уцячэш, уцячэць, уцячэм, уцячыцё—убежать, удрать. Ар. Баран уцёк на сяло. Огаішча Сян. (Ксл.). Вось і папаўся — і ўцячы Гіяма куды. Ст. He магу ад яго ўцячы. Кавыль: Пад зорамі, 8. •уцячы, уцякў да каго—убежать к кому. Вон уцёк да пана Юр 'я Храбтовіча. Гордз. Ак. ХУП, 4.
•уцякач-ача, npeäa.-a4y, зват.-ачу; мн. ч.-чы-чоў-чом, мн. ч., предл.-чох, м.—беглец, беженец, Гсл. беженец. Ксл. Ён усю вайну уцекачом быў. Рыбчына Сір. (Ксл.).
•уцям-іць-гцца,— cm. nod цяміць.
•уцямнё, нареч.—ВПОТЬМЯХ. Нсл. 78. Сьля-пуючы, ды яшчэ і ўцямне. Нсл.
•уцяты—усеченный. Гсл.
•уця-ць-цца,—см. nod цяць.
•уіЙрыш-ШЙ, предл. й зват.-шу; мн. ч„ poä.-шаў, м.—салфетка. Пск., Твер. (Даль).
Дзяўчынка бяліла ўцірыш. Горбава Лёз. (Ксл.).
•уціск-ку, предл.-ку, м.—угнетенне, мгсл. прнтесненне, гнет. Гсл.; мгсл.
•уцісканьнік-ка, м.—угнетатель. мгсл.
•уціск-авы-аць-нуты-нуць,— cm. nod ціс-нуць.
•уцісьненьне-ня, предл.-ню, ср.—прнтес-ненне. Уцісьненьне... падданых ад ста-раст зямлі жамойцкае... цяжкімі рабо-тамі і няізьмернымі падачкЦ устар. твор. naäeж, С.) Пресняков: Лекцнн по рус. нст. II, М. 1939, стр. 127.
•уцісьн-ены,—cm. nod ціснуць.
• уцішаць—умнротворять, усмнрять, успоканвать. Гсл.
• уцішкў, нареч.—ВТНХОМОЛКу. МГсл. Мо-жа таксама плача ўцішку. ЗСД 256.
• у цьверазі, нареч.—трезвый, Смоленш. в трезвом состояннн. Тм. Ён прышоў у цьверазі. Смоленіц.
уцяркаць
1253
уюшыцца
•уцыркаць-нуйь,— см. под цыркаць.
•учора, нареч.— вчера. Ар.; Ксл.; Гсл. Учора была пагода. Улановічы віц. (Ксл.). См.
учорах.
•учорах, нареч.—вчера. Ксл. Учорах ёнбыў у HOC. Цаўі Сір. (Ксл.).
•учорашні-няя-няе—вчерашнйй. мгсл.; Нсл. 77. Аб учорашнім ані слова. ЗСД 207. Учорашняя капуста. Нсл. Учорашні хлеб, госьць. Нсл.
•учадзіць-гцца,— см. под чадзіць.
•учалопіць-плю-піш—вбйть себе в голо-ву. Мой хлопец учалопіў, што ён ужо вялікі, і давай яму боты. Mix. Учалопіў, што ё'н прэзыдэнт.
•учалотцца-плюся-пішся—взять в голо-ву. Халоп. (Юхн.).
•учамяраць-аю-деш-ае, несоверш.—внед-рять. МГсл.
• учамярацца-аюся-аешся, несоверш.—вне-дряться. МГсл.
•учамярыцца—внедрйться. Гсл.
•учашчаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш.—часто бывать. Дзе любяць — не ўчашчай, дзе ня любяць — н'я бывай. Рапан. 219.1. часто прнходнть, поваднться. Гсл.
2. уменьшать, отделять часть. Гсл.
•учэшсты-тая-отйе—цепкйй, способный цепляться й крепко держать что-л. Кустоўе вунь якое глухое учэпістае. Вышынскі: Хата пад ліпою.
•учкўр-pä, предл-рў, зват. учкўру; мн. ч.-ры-роў, мн. ч., предл.-pox, м. 1. шнурок, обрывок тасьмы. Гсл.
2. завязка у штанов. Полесье 113.
•учўткі, нареч,—вслух. БНсл.
•учуць,—см. под чуць.
•учўцьце, ср.—чувство, предчувствйе. Гсл.
*учын-ну, предл. й зват.-не, м.—раствор мукн на хлеб(затор, С.) Нсл. 671. Мукі толькі на ўчын ёсьць, а на замес ня будзе. Нсл. См. учына, утвора,—пронзводство. Гсл.
•уЧЫНа-НЫ, дат., предл.-не, ж. —затор (хлеба й Т.П.). НК; Очеркн, 39 , 40, Но. 75. "Утвора "йлй "учына "делается часов за 10 перед печеннем хлебов. НК: Очеркн, 39. См. утвора.
•уЧЫНаК-Н^, предл. й зват.-НКу, м.—про-ступок, (Гсл.) (практдческая деятель-ность, действйе в протявоположность мыслям, словам, С.) дело. Нсл. 77. Добры, благі, хрысьцянскі ўчынак. Нсл. 671.
Добрыя ўчынкі. Нсл. 7., На якія тыўчынкі пусьціўся? Тм.
®учыняць-яю-яег«-яе, повел-яй-яйма, несо-верш., перех. 1.—прйЧйНЯТЬ, уЧйНЯТЬ. Нсл. 671. Учыняць, учыніць крыўду. Нсл.
2. растворять, Нсл. 671; Ксл. заквашнвать хлеб йлй блнны, Шсл. заквашйвать тесто, ставйть тесто, прнготовлять "учыну”, Ар. заделывать хлеб, ПНЗ. прнготовлять "учыну", НК: Очеркн, Но. 5. учйнять хлеб, пнрогн. Нсл. Прынесьлі дзяжу й гаспа-дыня пачала ўчыняць хлеб. Яноўшчына Беш. (Ксл ). Заўтра йзноў давядзецца ўчыняць хлеб. Ст.
учытзз,-ню-ніш-не, 1. соверш. к учыняць што—сделать, учнннть. Яго вольным учыню. Кіт. За8. Запісы мяжсобку учынілі. Нсл. 179( под запіс)
2. растворнть, Ксл. закваснть хлеб нлн блнны, Шсл. закваснть тесто, поставнть тесто, Ар.; Растсл. прнготовйть "учыну". НК: Очеркн, Но. 5. Учыніць каравай. Нсл. 671. Трэба ўчыніць хлеб! Альшанікі Беш. (Ксл.). Учыніла цеста на хлеб. Ст. Учыніла бульбяных бліноў. Ст.
учыняцца-яюся-ярідся за каго, 1. всту-паться, брать на себя ходатайство за кого, Нсл. 77. ходатайствовать. Ніхто ня ўчыняецца, ня хоча ўчыніцца за беднага сірату. Нсл. См. прычыняцца 4.
2. несоверш. к учыніцца 2—делаться чем за кого-л.
учышцца-нюся-н/ідся, 1. соверш. к учы-няцца 1. Нсл. 77.
2. соверш. к учыняцца 2—сделаться чем за кого-л. Я за ўсіх вас курбаном учынюся. Кіт. 79аЗ.
•учын-іць-іцца,— см. под чыніць.
*учыты-ная-нае, прйлаг. к учына. НК: Очеркн. 40. Учынная мука. НК: Очеркн, 40.
•уюн, уюна, зват. уюне, мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, м.—мннога речная н ручь-евая. НК: Очеркн, 493.
•уюшка-шкі-шцы, ж.—сквозной цылйн-др для наматывання ннтей, НК: Очеркн. 176. вьюшка.
•уюшыцца, см. под юшыць.
цоб
1254
цалавацца
ц
•цоб, междомет.—окрвк на волов; на лево. Гсл. Цоб-цябе! Гсл.
•цогаць-аю-аей/-ае—(об одежде) — тас-кать, грязнвть нося. Ар. Соверш. зацогаць —затаскать, заносйть. Ар.; Варсл. Як ты зацогаў каптан! Ар. Прйч. зацоганы —затасканный. Ар.
•цокаць-аю-деш-ае—ударять, Растсл. о часах: тдкать.
•цоп, местойм. 1. быстрое паденне в мокроту. Нсл. Цоп у балота. Нсл.
Нсл.
2. удар ладонью. Нсл. Цоп мяне па плячу. Нсл.
3. шлеп. Цоп і сеў. Нсл.
•цопаць-аю-аеш-ае, 1. плескать, бйть по чему-л. жддкому. Нсл. Ня цопай па вадзе. Тм. Однкр. цопнуць—плеснуть, удардть по чему-л. жддкому. Нсл. Цопнуў, аж пырскі паляцелі. Нсл.
2. йттй по грязй йлй по болоту. Нсл. Цэлы дзень цопаеш па гэтым балоце'. няма ведама, ці дацопаеш сядні да двара. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
