Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
ці мала—мало лй. мгсл.
ці што
1270
цікаваць
•ЦІ ШТО—ЧТО Лй. Ар.; Раст.: Северск. 134. Даў бы яму рублі два ЦІ што. Север(Раст.: Северск. 134).
ці-то—то лй. Гсл.
ці тое[ц. т.]—то есть, т.е. Гсл.
•ці'ха!—тйше. Ар.
•ціхамГрны, -ная-нае—спокойный(мнр-НЫЙ, Ксл.) Нсл. 689; Ксл., МйрныЙ(не склонный к вражде; чуждый волненйй, С.), безмятежный. мгсл. Ціхамірны чалавек з усімі жывець хораша. Нсл. Ён у нас нейкі надта ціхамірны, быццам дурны. Шыркі Куз. (Ксл.). Нареч. ціхамірна-—СПОКОЙНО, безмятежно. Гсл.; Нсл. 689; Ксл. У нас усе ціхамірна. Нсл. Я люблю жыць ціхамірна. Навікі Віц. (Ксл.).
•ціхамі"рыць-/гр-рб/ш-/?а; повел.-мір-мір-ма, несоверш.. каго-што—усмнрять, успо-кайвать, Нсл. 689. умйротворять. Ціхамір іх, няхай ня сварацца. Нсл.
засьціхамірыць, соверш.. каго, сьціха-МІрЫЦЬ-р^-рд/Ш-рд; повел. -р-рма, соверш., перех.—успокойть. Сьціхамір дзеці. НК: Старцы 83. Соверш. усьціхамірыць, каго-што—усмнрнть, успокойть, Нсл. 668. умнротворнть. Усьціхамір дзеці, дужа сваволяць. Нсл. Прйч. усьціхамГраны—ус-мнренный, успокоенный, Нсл. 668. умчро-творённый. Народ усьціхаміраны. Нсл.
уціхамірыць—успоковть, утншйть.
•ЦІхамГрыцца, несоверш.. страд. к ціхамі-рыць. Соверш. засьціхамірыцца, сьціха-мірыцца-руся-рышся, 1.—успо койться. Ксл.; Шсл. Няхай сьціхамірыцца крыху надвор'е. Ст. Ці борзда вы ўжо сьціха-мірыцеся? Кузьміно Сян. (Ксл.).
2. прнсмйреть. МГсл. Соверш. прысьціха-мірыцца-рі’ся-рыюся—прнсмйреть. Нсл. 513. Наш гайсун прысьціхамірыўся. Нсл.
усьціхамірыцца, возвр.—успоксшться, Нсл. 668; Ксл. умйротворнться. Ну, УСЬЦІ-хамірыўся: хай высьпіцца. Рыбчына Сір. (Ксл.).
уціхамірыцца—успоконться, утнхнуть. Гсл.
•ціхачом, нареч.—ТЙШКОМ, ТЙХОНЬКО, Гсл. ВТЙХОМОЛКу. МГсл.
•ці'хень—слабый гром. чч.
•зцхі-хая-хое—тйхйй, мнрный. мгсл.
ціха, нареч. — ТЙХО. Ласкат. ЦІХанЬКа. Ходзе ціханька, а думае ліханька. Послов. Рапан. Прык. 158.
•ціхман-яжі, пред.і.-анў, зват.-ане; мн. ч.-НЫ-ноў-ном-ноў-намі-нох, м.—ТЙХОНЯ. Ар. См. рахманіна.
• ціхманы-няя-няе—тйхйй, смнрный. Ужо заўжды ціхманая — нацеча чырво-най хваляй б’ецца ў берагі. Ар.; Вольскі: Паланянка. Бяз дай прычыны ня ўбрыкнець — ціхманы і рахманы. г. Кляўко(Ускалось, Но. 13. 24). Ня мог бы я ні дня пражыць, калі б хвоек карагод не хваляваў сон-травой ЦІХманай. Лойка: Л. песьня.
• ціхмёнь-ня—тйпшна, безветрйе. Слабод-ка Куз. (Ксл.).
•ЦІху! ціхуце! — мн. ч. употреб.іяетс.ч прй обраіренню к многй.м — молчать! ТйШе!. 1г.
•ціхцам, нареч.—украдкой, тйхонько. Гсл. •йўхір-хну-хнеш-хне; прош. вр. ціх, ціхла, несоверш.—становйться тйше, слабее; смолкать, затнхать.
аціхаць-ар, несоверш.—утйхать. Шсл. Со-верш. аціхці-не—утвхнуть. Шсл. Няхай хоць троху бура аціхне. Ст. Гулі не аціхаючы СЛОвЫ ейныя. Вышынскі: Хата пад ліпою (Беларус, Но. 155).
сьціхаць-аю-аеш-ае, несоверш.—стнхать. Соверш. сыіўхіц-хну-хнеш-не—ствхнуть.
•ціж—разве, неужелн. Ар.; Шсл. Ціж ты ня чуў, што я табе казаў? Ст. Ручкі белы, шэры вочкі, рабі, рабі, сіротачка, аж да цемнай ночкі. — А, Божа мой мілюсень-кі, ціж я не рабіла, чаму мая работанька нікому НЯ міла? Нз песнн.
•цікава(цякава, Нсл. 686.)—любопытно. Ар.; Нсл. Цікава ведаць, чым гэта скон-чыцца. Нсл.
2. ннтересно, Ар.; Ксл.; Шсл. занятно. Цікава, што з гэтага ўсяго выйдзе? Ст. Цікава дужа ПЯЯЛІ. Бешанкавічы (Ксл.).
•цікавасьць(цякавасьць), 1.—любопыт-ство. Гсл.; Ар.; Нсл. 687. Каб наўчыцца чаго, надабе мець цякавасьць. Нсл. Вось і малую цікавасьць бярэць. Глебаўск Сян. (Ксл.). Адкуль р яго такая цікавасьць бярэцца? Ст.
2. йнтерес, Шсл.; Ксл.; НК: Дудар, Но. 14. любознательность.
3. дйво, удйвйтельная веіць. Нсл. 687. Шмат цікавасьцяў там абачыў. Нсл. Гэта не вялікая цікавасьць. Нсл.
спагнаць цікавасьць—удовлетворвть любопытство. Скажы мне, малое! Хачу я пазнаць, а дай залатое, цікавасьць спагнаць. Гарун(ст.”Нязнаны госьць”).
4. в зн. наречйя. а)—уднвйтельно. Шсл. б)—любопытно. Цікавасьць, што цяпер робіцца на сьвеце. г)—йнтересно.
• цікаваць-кгю-кі’еш-кі’е, несоверш. 1. любопытствовать, дойскйваться, под-сматрнвать. Гсл.
2. следйть за кем йлй чем с йнтересом, Шсл.; Ксл. любопытствовать. Гсл. Цікуе, што з гэтага далей будзе. Ст. Цікуй курыцу, бо яна зьнясецца няма ведама йдзе. Гуліна Сян. (Ксл.). Л. сустрэў звычайны ximpaeama-цікуючы блыск яе вачоў. ЗСД 14. Напару ён няўпрыцям кідаў цікуючы пагляд на Ніну. ЗСД 191.
3. на каго—подстерегать кого-л. co злым умыслом. Шсл.; Ксл.; Ар. Цікуе, куды яны пабягуць. Ст. Што ты ходзіш ды ўсё ЦІкуеш? Глебаўск Сян. (Ксл.). На зайцы паляўнічыя з ганчакамі цікуюць. Я. Г-ю: Лемантар, 53. Тыя ж дзервы, быццам зданьні, пазіраюць грозна-срога, бы цікуюць на малога. С. Музыка, 177. Як жа Ен гаварыў ім гэта, фарыззі... пачалі вельмі прыставаць і засыпаць Яго пытанызямі... цікуючы на Яго і стара-
прыцікаваць
1271
ці'снуць
ючыся падлавіць нешта з вуснаў Ягоных. Тат. Ванэлі, 305. Мянтуз на вугрыцу пад кустом ЦІкуе. Калачынскі: Лясная казка. Авадзень гудзіць дый цікуе сесьці хлоп-чыку на голую сьпіну. Гарэцю: Песьні, 26. За кажным вуглом можа хто цікуе. Полымя. Но. 8, 1967, стр. 242. (Кот) узьдзерся на страху ды цікуе, дзе паварочваецца Даніла. Каласкі. 1955, Но. 29.30, 10. Ср. ЦЯКавІЦЬ (цікавіць).
прыцікаваць, соверш.—подстеречь. Шсл. Як раз калі прыцікуе ды дасьць пуду, дык болей ніхто не палезе ў садок ягоны. Ст. •цікавіць(цякавіць, Нслў-ўлю-віш-ве—во-збуждать в ком-н. любопытство. Нсл. 686. Цякавіш толькі мяне, але не паказуеш, што там такое ёсьйь у цябе. Нсл. Соверш. абцікавіць—осмотреть с любопытством. НК: Под. пос., Но. 76. Моўчыкам нагляднік прыдзе, абцікавіцьработу. НК: Под. пос,58. Соверш. дацікавіць(дацякавіць, Нсл.)—по-дсмотреть нз любопытства. Нсл. 144. He дацякавіў, як паехалі. Нсл. Соверш. заціка-віць(зацякавіць, Нсл.), 1. возбуднть в ком-л. любопытство, Нсл. 686. заннтересовать, разжечь любопытство. Гсл. Толькі заця-кавіў мяне, а тут нічога няма цякавага. Нсл. Прйч. зацікаўлены—заннтересован-ный. Гсл.
2. заннтересовать. Гсл.
пацікавіць, соверш.—полюбопытство-вать. Войш. Вышла на вуліцу, пацікавіла. Войш. Угары крумкач дзярлівіць чорны, цікуе штось скрозь едкі дым. Змагар. Няхай.. ізноў цябе ў рабы цікуе змуса, — ты не пакінеш зорны шлях Ісуса. Салавей: Сіла, 38.
• цікавіцца(цякавіцца, Нсл ), цікаўлюся, цікавішся, несоверш. 1. любопытствовать, прнсматрнваться нз любопытства, Нсл. 686. ннтересоваться. Шсл. Як ты цяка-вішся к маей рабоце! як бы наўчыцца хочаш. Нсл. Ен усім цікавіцца, дзе што робіцца. Ст.
2. уднвляться. Нсл. 686. He цякаўся, a то ўрачэш. Нсл. Соверш. дацікавіцца(дацяка-віцца, Нсл.)—узнать нлн увндеть наконец что посредством любопытства. Нсл. 144. Дацікавіўся тыкі, што яны там робяць. Нсл. Соверш. зацікавііша( зацякавіцца, Нсл.), 1. засмотреться любопытством. Нсл. 192. 2. заннтересоваться.
• цікаўства-ea-ee, ср.—любопытство. НК: Очеркн409; НК: Дудар, Но. 14.
• цікавы(цякавы, Нсл.)-вая-вае, 1. ннтере-суюіцнйся, ПНЗ.; Ар.; Ксл.; Шсл. любопыт-ный. Ар. Ён да ўсёга цікавы. НавіюВіц.(Ксл.). Які ён цікавы, усё хоча ведаць. Ст.
2. ннтересный. Ар.; Ксл.; Шсл. Цікавы іх быў суд! Ст. Акуляры ягоныя зваліліся з дулькі, і ён, няўзоркі, смокча сваю цікавую куплёную піпачку. Гарэцкі: Песьні, 59.
цікаўшы, ср. cm. к цікавы 1, 2. Цікаўшая "праўда" Іверса. Белр. Голас, Но. 63, 1959 г. Цікаўшыя рэчы г зборніку. Ускалось, Но. 7, 30. Яшчэ цікаўшае скажу: на зьезд наўчоных за мяжу яго саветы пасылалі. Кл.: Каліна, 86.
•цікаць(цякаць, Нсл.)-<7ю-аеіг/-0е, 1. под-сматрнвать, (Нсл. 687) подкрадываться. Гсл. Цякай за ім, куды ён пойдзе. Нсл.
2. каго-што—(высматрнвать, С.), нс-кать. Нсл. 687. Я цябе ўсюдых цякаў. Нсл. Соверш. дацікаць(дацякаць, Нсл.)—под-смотреть, высмотреть. Нсл. \44. Дацякаю, куды ён ходзе. Нсл. Соверш. націкаць(наця-каць, Нсл.)—найтн след чей-л., Нсл. 324. найтн след, напасть на след. Гсл. Ня так борзда ты яго нацякаеш. Нсл. Соверш. сьцікаць, 1. подсмотреть, Нсл. подсте-речь. He сьцякаў, як ён вышаў. Нсл.
2. (высмотреть, С.), найтн. Я цябе ўсюдых цякаў, ледзь сьцякаў. Нсл. Соверш. выцекаць, каго-што—заметнть, вы-сматрнвая. Нсл. ЮО. Выцекаў свайго ўкрадзенага каня. Нсл. Выцекаў сьлед, куды ён ходзе. Нсл.
•ці'каць—тккать. Раман пачуў, як цікаў на стале гадзіньнік. Корзюк.
•йікаіта-аюся-аейіся, несоверш.— красть-ся, Ар.; Mix. подкрадываться. Ар. Кот цікаецца, каб злавіць мыш. Mix. Воўк цікаецца да авечак. Варсл.
цікаючыся, прйч. наст. sp.— крадЯСЬ. Со-верш. прыцікацца—подкрасться. Ар. Пры-цікаўся й злавіў. Ар.
•ціліканьне-ня, пред.і.-ню, ср.—чнрнканне. МГсл.
• ціліп! междомет.—означает быстрое, жадное еденне супа. нк.: Пасоб., Но. 43.
•ціноўка-ркі-гцы, ж.—прннадлежность ткацкого станка. Ксл. Дай сюды ціноўку! Гарадок (Ксл.).
•цінаць,—cw. под ЦЯЦЬ.
выцінаць-яю-яей/-яе—нзоіцряться в нгре, пеннн нт.п., отчеканнвать. Сьвярдлы Беш. (Ксл.). Паслухай, як ён выцінае на йскрыпачцы. Тм. Птушка так і выцінае. Тм. Салавей выцінае руляды.
• ціпер. нареч.—теперь. Шсл. Раздурылі ката ў хату пушчаць — ціпер ня хоча на ток ісьці мышы лавіць. Ст. Апарыўся — ціпер насіся. Ст. Калі ня ціпер, дык >• чацьвер. Поговор. Ст.
ціперашні-н.чя-мяе—теперешннй. Шсл. Дай мне ціперашняга малака. Ст.
•ціскаўка-гкг, дат.. пред.і. ціскаўцы, ж. —тнскн. МГсл.
•ці'снуць-нг-неій-нг—жать. Ар.; Шсл. Бот ЦІСЬНе Нагу. Ст. ЦІСНУЦЬ СЫрЫ. Многократ. ціскаць. Однкр. цісканўць-нў-нёш-нёрь-нем-ніцё, 1. потнснуть. Нсл. Ціскані яшчэ воз. Нсл. Ціскану цябе, і кішкі выцісну. Нсл. У царкве так ціскануў, аж як яго не задушылі. Нсл.
адзьціскаць
1272
цкаваць
2. сжать. Нсл. Ціскануў маю руку, каб я дагадаўся. Тм. Мароз ціскануў ваду. Нсл.
адзьціскаць, -аю-аеш-ае—отдавлнвать. Шсл. Палец баліць — дык ня трэ ’ было адзьціскаць. Ст. Соверш. адціснуць—отда-ВЙТЬ. Соверш. адзьціснуць—отдавнть. Шсл. Маці адзьціснула сыр у клінку. Ст. Адзьціснуў хвост кату. Ст. Надабе сыр адціснуць. Вейна Сян. (Ксл.).
заціснуць, каго-што—зажать. Ар.; Шсл. Моцна заціснуў вузёл. Ст. Прйч. зацісьнены —зажатый. Ар.
націскаць—натнрать. мгсл.
націснуць—нажать. мгсл.
паціскаць—пожнмать(плечамн, руку). Гсл?\
паціснуць—пожать. Ар. 'Ён моцна паціс-нуў палец. Ар.
прыніскаць—прнжнмать. МГсл.; Ксл.; Ар.; Шсл. Ня прыціснуў надта, і так будзе дзяржацца. Ст.
прыцісканьне—стесненне. мгсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
