Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• цур’ём, нареч.—струёй. Ар. Вада цячэць цур’ём. Ар. Уменьш. цурок-рка—струйка (струя, С.) Гсл.
• цўрка-ркі-рцы, ж.—палка. Ксл. Ён цур-каю яго добра агрэў. Гуліна Сян. (Ксл.). Уменьш. цўрачка—осколочек, шепочка, Гсл. нйчтожное колйчество, Шсл. капель-ка. Каровы ўсё паелі да аднае цурачкі. Ст. Дай мне хоць цурачку малака! Клятное Пух.
(Шсл.).
•цурўбалы-лдў—стеблй растенйй. Ксл. У табаццы таўстыя цурубалы. Ганкавічы Беш. (Ксл.).
• цурчэць-чў-чь'яй—струвться. Гсл.; Ксл.; Порплішча ля Глыбокага; МГсл. Цурчыць вада ў раццэ. Кузьміна Сян. (Ксл.). Вада будзе цурчэць. Порплішча ля Глыбокага. См. цурэць.
• цурчэць—журчать. МГсл. Вадзіца сьцю-дзёная ЦурчЫЦЬ ІЗ краеціка. Цялеш: Дзесяць, 71.
•цурчэць-ыць, I. течь, струйться. Нсл. 691. Здалеку чутна, як ручай цурчыць. Нсл.
2. журчать, свойственно жйдкостй, льюіцейся прй паденнн. Нсл. 691. Мы бачылі, як кроў у яго цурчэла, але ня бачылі, ад чаго зацурчэла. Нсл. Однкр. цуркнуць. Нсл. 691. Кроў ані цуркнула. Нсл. 3. йздавать звук журченйя. Нсл. 691.
•цурыць-рі’-рьігй—струйться. Дождж вялікі йдзець, цурыць вада. Порплішча ля Глыбокага. Палец парэзаў, вось кроў цурыць, цурыць цурком. Вішнева Вал. Со-верш. абцўрыць-рў-рыш-ра—обмочйть.
зацўраваць-ррю-руеш-рре, несоверш.—(о дожде), начйнать йттй(струйться, С.) Дсл. 259. Хацелі сена пратаць, а дождж стаў зацураваць. Дсл. Соверш. зацурыцьі. Дсл.259. Зацурыў дождж з поўных гаршкоў. Дсл.
зацурыць II—снльно бросая что-л., заброснть. Дсл. 259. Некуды зацурыў апуку. Дсл. Зацурыў апуку — ня знойдзеш. Дсл. Зацурыў кіям у птушку. Дсл.
•цьмен жоўты—бессмертннк, раст. Гсл. •цьмець-ёю-ёеш-ёе, несоверш. 1. туманйть-ся, затмеваться. Нсл. 692.
2. темнеть. Нсл. На дварэ цьмее. Нсл.
3. тлеть. Нсл. Дровы не гараць, а цьмеюць. Нсл. Там-сям у лесе цьмелі чырвоны вогнІШЧЫ. Гарэцкі: Песьні, 85.
4. теплнться. Ад.
5. перен.—жйть худо. Нсл. Ня жывем, a цьмеем. Нсл.
6. делаться мрачным. Нсл. Bid твой цьмее ад тугі. Нсл.
зацьмёньне-ня, ср.—затменне. мгсл.; Ар. зацьмёць, соверш. 1. (померкнуть, С.), затьмйться. Нсл. 692. Сонца зацьмела. Нсл. 2. потемнеть. На дварэ зацьмела. Нсл. 692.
прыцьмёць, 1.
"2. перен.—стать менее важным. Клопаты, што нядаўна гнялі чалавека і здаваліся яму такімі важнымі гэтага дня: хвароба жончына, лекцы, падарожжа да раёну, адразу прыцьмелі й зьмізарнелі — усё засланіла неспадзяваная бяда. Вышынскі: Хата пад ліпою.
выцьмець-ею-ееш-ее, соверш.—угаснуть, долго тлея без пламенн. Нсл. 101. Агонь выцьмявае, выцьмеў за попелам. Нсл. Несоверш. выцьмяваць-аю-аеш-ае—тлеть, угасать, Гсл. угасать, долго тлея без пламенй. Нсл. 101. См. выцьмець.
3. стать мрачным.
цьміцца
1275
цыбўк
•цьміцца-гцча—затмеваться. Бы ў жало-бе, неба цьмілася, зямля. С. Музыка, 41.
•цьмяк, междомет.—звук прн еде, сход-ный с незначнтельным подобнем прн-іцелкнвання. НК: Очеркн. 61, Но. 117.
•пьмякайу>-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, не-соверш.—нздавать "цьмяк" прн еде. нк: Очеркн, 61, Ho. 117.
•цьмянасьць-ір', мн. ч.. род.-цяў,—землнс-тый, темноватый оттенок(лнца, хлеба), Гсл. тусклость.
•цьмяны-ная-нае, 1.—темн'оватый, ма-ТОВЫЙ, НК: Дудар, Но. 46. тусклый. Растсл.; Ксл.; Ар. Шкло якоесь цьмянае. Ар.
2. темноватый. Шсл.; Ксл. Нейкі цьмяны хлеб вышаў. Ст. Вадацьмяная. АсіпаўкаБеш. (Ксл.).
3. землнстый. мгсл. Нареч. цьмяна—туск-ло. Ар.; Ксл. Цьмяна гараць у печы асінавыя дровы. Лалыкі Аз. (Ксл.).
• цьміць, цьмю(цьмлю), цьміш, цьміць, несоверш.. перех.—делать тёмным, затме-вать. Соверш. прыцьміць—сделать нес-колько тёмным. Чорныя хмары йдуць з мора, хочуць прыцьміць чатыры сонцы. Купала: Слова аб палку Ігор.
ацьмяваць-аю-аеш-ае, несоверш.. перех. —отуманнвать, омрачать. Нсл. 376. Што ты мяне ацьмяваеш? Нсл. Соеерш. ацьмі'ць —отуманнть, омрачнть. Нсл. 376. Ацьміў мяне сваею дакукаю. Нсл.
• цьверазёць, -ёю-ёеш-ёе—становнться трезвее, отрезвляться. Ар.; Нсл. 686; Ксл. Цьверазее, але яму яшчэ лі вады на галаву! Глебаўск Сян. (Ксл.). Соеерйі. ацьве-разёць—отрезвнться. Нсл. 386. Ня даць яму гарэлкі, дык ацьверазее. Нсл.
ацьверазёньне-ня—отрезвленне. Нсл. Зь ім ' да ацьверазеньня і гукаць няма чаго. Нсл. Соверш. пацьверазёць—несколько отрезвнться. П’яны наш цьверазее, пацьверазеў. Нсл. 686.
• цьверазіць-жг-згш каго-што—отрезв-лять. Нсл. 686. Соверш. ацьверазіць, каго-што—прнвестн в трезвость, отрезвнть. Нсл. 386. Хоць троху ацьверазі яго. Нсл Прйлаг. ацьверажоны—прнведенный в трезвость(отрезвленный, С.) Нсл. 3 ацьве-ражоным ім і гаварыць люба. Нсл.
ацьверажэньне-ня—отрезвленне. Нсл. На ацьверажэньне ўздайце яму добра. Нсл.
выцьверазіць—вытрезвнть, отрезвнть. Нсл. Як не цьверазі яго, ніяк ня вьіцьвера-зіш; ён знойдзе дзе ўпіцца. Нсл. Прйч. выцьверажаны—отрезвленный. Нсл. Вы-зьверажаны нічога ня дасьць, a п ’яны даў • бы. Нсл.
•цьверазіцца-жўся-зішся, возер.—отрезв-ляться. Нсл. Соверш. ацьверазіцца—отрез-внться. Нсл. 686. Наш п’яны цьверазіцца троху, ацьверазіўся. Нсл. Соверш. выцьве-разіцца. Нсл. 686. Выцьверазіся, а потым пачнем работу. Нсл.
• цьвёрдасьць-гд, ж.—крепостный акт. Даруем... права, тые цьвердасьці, яка-ж імаюць пралаты, княжата, рыцары, ШЛЯХЦІЧЫ... Прывілей Казімераў, 1457.
•цьвет-пгу, м.—цвет, цветкн деревьев н цветов. Ар. Лён цьвіцець сінім, а яблына белым цьветам. Ар. Насушылі ліповага цьвету ад кашлю. Ст. Гэта толькі цьвет, а ягадкі будуць. Послое. Рапан. 74.
•цьвякаць-аю-аеш-ае, несоверш.—чавкать. Нсл. Соверш. зацьвякаць—начать чавкать. Нсл.
•цьвяліць-лю, цьвёліш-ле, несоверш.. област. —раздражать. Халоп.; Брс.; Сц. Мяне гэта цьвяліць, што Амэрыканцы ня прыяюць народам, паняволеным Расіяй. Юхн. См. квяліць. Соверш. зацьвяліць—запшцать, запеть жалобно. Конь спатыкнуўся, сабака завыў, сакол зацьвяліў. Погар(Афа-насьев 1,153). См. заквяліць. He. пацьвелеваць -люю-люеш-люе—раздражать с переры-вамн. На паліцы ляжалі яшчэ цёплыя кулідкі хлеба, тхалі f нос духмяным пахам, пацьвелевалі й звалі да сябе. Капыловіч: Хлеб. Соеерш. ПЯЦЬВЯЛІЦЬ, 1. раздражать некоторое время. Пацьвя-ляеііца горача-палка цела белае ў дымцы вялёну. Крушына: Творы. 60.
2. раздражать всех, многнх. Соверш. расьцьвялі'ць—раздражять. Халоп. (Юхн.). Соеерш. уцьвяліць—глубоко раздражнть. Халоп.(Юхн.). Прйч. уцьвёлены—раздра-женный кем-н. нлн чем-н. Халоп.(Юхн.). Я ўцьвелена лопнуў па мамінай далані. Яна крыўдзе мяне: ня хоча сказаць, што я вЯЛІКІ. Юхневіч: Цётка.
• цьвярозасьць-ір, ж.—трезвость. МГсл.
• цьвярозы-зая-зае—трезвый. Ар.; Ксл.; Шсл. Цьвярозы гэтак бы не брахаў. Ст. За цьвярозага дзесяць п’яных даюць. Мішкава Куз. (Ксл.). Каб я быў цьвярозы, гэтага ня было б. Касачы Лёз. (Ксл.).
•цьвярды-Эгія-Эое—твердый. Вял.; Варлыга: Назіраньні 10; Сакуны 53. ЛІтары, што абазначаюць цьвярдыя самагукі. Варлыга; Назіраньні, 10. Выбачайце, гэта гаспода мая, а не Камоцкай, — досыць такі цьвярдым голасам сказала Цыпіна. Сяднёў: Р. Корзюк. Нареч. цьвёрда—твёрдо. Радашка-вічы, Вял.; Варлыга: Назіраньні, 8,10. Літары, што ніколі цьеёрда не вымаўляюцца. Варлыга: Назіраньні, 10.
•цьвярдзіць—утверждать.
зацьвярдзёлы—загрубелый. мгсл зацьвярджаць—утверждать. мгсл. пацьвярджэньне-ня, ср.—потвержденне. МГсл.
•ЦЫбуК-у’КЛ, предл-укў, зеат.-ўча; мн. ч.-КІ-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ, м.—чубук. Ар.; НК: Очеркн, 128; Но. 273; Шсл. Цар ЦЬібук паклаў. Крушына: Лебедзь, 55. Дай мне пруцік прачысьціць цыбук. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). У яго была піпка з даўгім цыбуком. Сураж (Ксл.).
цыбўля
1276
цын
•цыбўля-ЛІ, дат.. предл.-ЛІ, м. 1. лук. Ар.; НК-. Очеркй, Но. 58; ПНЗ; Ксл.; Шсл. —лук, луКОВйца. Гсл.; Моршчыкава Ржэўск. п.(Грннькова 1У), Вост., Тв. (Даль). Цыбуля парасла вялікая, як рэпа. Ст. Цыбулю пасадзілі. Стралкі Беш. (Ксл.). Цыбуліядомае бочка — дваццаць грошай. Стт. 471. Купіў цэлы пук зялёнае цыбулі. Косіч 19.
2. спецйальное кушанне йз лука. НК: Очеркн, Но. 58. Мы сядні елі цыбулю. Курына Куз. (Ксл.).
цыбўлька-лькч-льцы, ж„ уменьш. к цыбуля 1, 2. Ар.; Шсл. Селядцы прыгатуй з цыбулькаю. Ст.
•цыбульлё-ля, предл.-ою, собйр.—длйнные сухне травы, также зелень картофеля. Шсл. Карова ўсё сена паела, толькі адно цыбульлё засталося. Ст. Цыбульлё парас-ло вялікае, а бульба сусім малая. Ст.
•цыбўльнік-/ку, предл.-Іку, зват.-іча, м. 1. ботва от лу ка. Ксл. Цыбульніку г халаднік дадаў. Горбава Лёз. (Ксл.).
2. нзвестный пнрог, начйненный луком н составляюіднй любнмое пшеннчное печенне у евреев. НК: Очеркн, Но. 58; Ксл. Ня люблю цыбульніку. Высачаны (Ксл.).
•цыбўльны-ная-нае, НК: Очеркн, 420, прй.іаг. от цыбуля. Насеньня цыбульнага хунт — дваццаць грошай. Стт. 471.
•цыган-на, предл.-нў, зват. цыгане; мн. ч-нь'і-ноў-ном-ноў-намі-нох, м.—цыган. Ар.; Ксл. Цыган як галее, дык сьмялее. Послов. Алексінічы Сян. (Ксл.).
цыганё-няці; мн. ч. цыганяты—ребенок цыгана. Ар. Уменьш. цыганётка. Ар.
•цыганіць, -ню-ніш-не-нім—надоедлнво выпрашйвать. Ксл. Пайшоўужо цыганіць — дай тое, гэта. Жэрына Чаш. (Ксл.).
• цыган-на—попрошайка, докучлйвый проснтель.. Нсл. Дай ужо цыгану гэтаму, няхай ня цыгае, не дакучае. Нсл.
•цыганчык-ка—перечянный ножнк са-мого плохого сорта. Ар.; Ксл. Добра я схаваў цыганчык. Гуліна Сян. (Ксл.).
•цыгаць-аю-аеіч, 1. крнчать, свойственно гусям н нндейкам, просяіцнм корма. Нсл. Гусі цыгаюць, есьці хочуць. Нсл.
2. проснть, выпрашнвать. Нсл.
3. бегать, таскаться. Нсл. Цыгала па дварох, пакуль нацыгала сабе хваробу. Нсл.
нацыгацца—наплакаться ходя( н вы-прашнвая чего-н., С.) Нсл. Нацыгаліся мы бяз хлеба. Нсл.
•цыгальня-ні, ж.—кнрпнчный завод. ПНЗ. • цыгўн-на, м.—чугунный горшок. Навасёл-кі Сян. (Ксл.).
•цыкора-ры-ры, ж.—цнкорнй. Шсл. Гар-бата з цыкораю. Ст.
•цыкавы-вая-вае—любопытный. Растсл.
• цылшдра-ры, м. 1. цнлнндр.
2. стекло для лампы. Ксл. Хто гэта цыліндру на лямпе разьбіў? Запрудзьдзе Куз. (Ксл.).
•ЦЫМЭНТ-Н/ПІ', предл. й зват.-нце, м.—це-мент. Ар.; Рамановіч(Конадні, Но. 2, стр. 8). На цымэнце не ахрып. Сяднёў(Б. Моладзь, Но. 18, 13). Прымі, Айчына, цымэнт касьцей маіх. Юхнавец(Б. Ускалось, ) •цымбалГсты-отага, сгіч-—цнмбалйст. Ар. • цымбалы-лай—цнмбалы, струнный музыкальный ннструмент. Пятніцкая Беш. (Ксл.); Ар.; Гсл. Грае ў ЦЫмбйЛЫ. Дуб.(Калось-се, Но. 20, стр. 156).
•цын-нр, м.—олово. Гсл.; Нсл. 692. Цынам залітаваны лівар. Нсл.
чобат
1277
чахці
•чоОат, st., обмст.—сапог. МГсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
