Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
рыцца. Рыбчына Сір. (Ксл.). Кажная дзеўка чапурыцца. Нсл. 697.
2. храбрнться, Нсл. 697. важннчать, чваннться н расхажнвать как "чапура” (цапля). Кур., Вар., Тул.(Даль). He чапурыся перад намі, мы знаем цябе. Нсл. Соверш. ачапурыцца—прнодеться. Дсл. Ачапу-рыліся трошку. Дужаева Бельск. п. (Дсл.). _ начапурыцца, соверш. к чапурыцца 1, 2.
Начапурыўшыся ходзяць дзеўкі. Нсл. Соверш. прычапурьіцца—прнодеться по-іцегольскн, убрать платье понаряднее, НК: Очеркн, Но. 275. прнНаряДНТЬСЯ. Растсл. Дзеўка як прычапурылася, дык і стала падобная да людзёў. Нсл. 517. Прычапу-рыцца ў самадзелку. НК: Очерка, 188.
• чапы-поў-пом, (НК), чэпы-паў, (Рудня Вял.)—затонувшне деревья то с отпав-шнмн, то еіце держаіцнмнся сучьямн, a также камнн н подводные бугоркн. НК: Очерка, 513.
•чарот-omy, предл.-оце, м.—камыш, Гсл. тростннк. Phragmites Communis Trip® Ксл.; Шсл. Нажалі чароту на страху. Ст. I чарот і сіта растуць у вадзе. Заронава Куз. (Ксл.). •чапыжнік—весьма неопределенное нмя прл-нзгородных н прн-усадебных высо-ко подннмаюіцнхся растеннях(крапнва, чертополох, чернобыльннк, хмель, беле-на Н проч.) НК: Очеркн, Но. 817.
•чаропка-пкі-пцы, ж.—сосуд в внде черепа, co нзіцербннамн. Ар. См. чарапень. •чароўна, нареч.—очаровательно. мгсл. •чароўнасыіь-ф, ж.—очаровательность. •чароўны-нвя-нае, 1. волшебный. Гсл.
2. очаровательный, Гсл. пленнтельный, чаруюіцнй. Быў ён(сьвет) прынадны і чароўны, зырэў у квецені шыпшын. Ка-выль: Ростань, 37. Буду цемнай ночкай аб краіне роднай сьніць чароўны сон. А. Салагуб. Расплылася, як чароўны звон. в. Сірата. Чароўныя лятункі прышлі. Машара (Калосьсе, кн. I аз 1935, стр. 9). Я СПйткаўся 3 чароўнай дзяўчынаю. Трус(Калосьсе, Ho. I. 1935 г„ стр. 20).
•чара-ры-ры, ж.—чаша (сосуд для пнтья). А се чара князя Володймерова Давйдо-вйча. Кто йз нее пь, тому на здоровье. A хваля Бога (й) своего осподаря велйкого КНЯЗЯ. Выраз на чары чарнегаўскага князя Валадзімера Давідавіча ла 1151 г. (Крымськнй: У кр. мова, 150).
Дальлюць віноў чару. Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет, 7). Вышла маці сына сустракаці, вынесла яна тры чары віна. Адна чара віна зеляна, другая чара як мята-рута. Барадзінка Імгл.(Косіч 49). Чару мёду падня-сеце. Гарун: Шчасьце М. Уменьш. чарка-ркі-РЦЫ—рюмка. Растсл.; Ар.; Шсл.; Мішкава Куз. (Ксл); мгсл. Выпіў чарку гарэлкі, дык цяплей стала. Ст. Гатуй, пане, міскі, талеркі, нам па чарцы гарэлкі. Красновічы
чарада 1282
чарноцкі
СураскдСержп.: Отчет, 10). Уменьш. чарачка-ЧКІ. Ар.; Мішкава Куз. (Ксл.).; Шсл. Каму па дзьве чаркі папала, а каму дык і чарачкі не дасталася. Ст.
•чарада-ды; мн. ч. чароды-даў, ж. 1. стадо. Шсл. Ягнё адбілася ад чарады. Ст.( под адбівацца). Карова не пад’ядае ў чарадзе. Ст. Наша чарада злучылася з чужою. Ст.( под злучаць).
2. ряд, вереннца. Гсл.
3. толпа. Гсл.
•чарадзёй-ёя, предл.-дзею, зват.-дзею, м.—волшебннк, мгсл. колдун.
•чарадзёй-дзяя, предл.-дзяю, эват.-дзёю, м.—волшебннк, мгсл. колдун.
•чарадзёйства-ea; мн. ч.-вы-ваў, ф.—вол-шебство. мгсл.
•чарано-на—ручка ножа, вйлкй й т.п. Гсл.,—черенок(рукоятка).
•чарапанка-нкі-нцы, ж,—голова, презр. Нсл. 697. Ня лезь, па чарапанцы заробіш. Нсл. 697.
•чарапёнь-пня, предл.-пню; мн. ч.-пні-пнёў-пнём-пні-пням-пнёх, м.—горшечный черепок(обыкновенно годный к чему-л., С.) Нсл. 697,—черепок, часть разбнтого горшка й т.п. Гсл. Повен чарапень насыпаў арэхаў. Нсл. Прынясі з крыніцы чарапнём вады. Нсл.
•чарасло-яа; мн. ч. чарослы, 1. шнрокнй ремень, пояс, предназначаемый для ношенйя значйтельной звонкой монеты.
2. ЖмуТОК. Барсл., Пол., Лепл. (Юхн.). ЯшЧЭ ё колькі чарослаў лёну, каб атрапаць іх. Барс., Пол., Лепл.(Юхн.). Выкасіў чарасло ды пашоў спаць. Барс., Пол., Лепл. (Юхн.).
•чараваць-рую-руеш-рўе, каго-што, несо-верш.—КОЛДОВатЬ. Ар.; МГсл.; Нсл.; Ксл.; Ар.; Гсл. Чараўнік яму чараваў, каб струны парваліся. Гуліна Сян. (Ксл.). Соверш. зачара-ваць, каго-што—заколдовать, (Гсл.) заворожнть, Шсл. очаровать. Гсл. Усяроў-на як хто яго зачараваў: так увязаўся за гэтаю дзеўкаю. Ст. Соверш. ачараваць —околдовать. Ты ня спала, але была няжывая; цябе нехта ачараваў. н.(Афа-насьев, ПІ, 1914, 105). Я была зачаравана красой лесу. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1). Отгл. ймя спц. зачараваньне, 1. очарованне. Гсл.
2. действне волшебства. Гсл.
начараваць—наколдовать. Нсл. Ты можа нчараваў мне; пі сам. Нсл.
падчараваць—очаровать. мгсл.
•чаравікі-кй^уі одчн чаравік)—мелкне башмакй, НК: Очеркн 126. ботннкн, башма-кн, Растсл.; Ксл.; Шсл. башмакн, ботннкй без голенніц. Ар. Ну й пашыла ж ты чаравікі, хоць на нос надзяваіЦ зн. узкне). Ст. Чаравікі нашу новыя. Пухінка Сян. (Ксл.). Уменьш. чаравічкі. Ар.
•чаравічкі 1,—ем. под конікі.
•чаравічкі П,—см. под чаравікі.
•чараўшк-ікй, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч.~кі~ коў-ком-коў-камі-кох, м.—волшебнйк, колдун. Гсл.; Ар.; Ксл. Барыс чараўнік. Курчына Куз. (Ксл.).
•чараўніца-цы-цы, ж. 1, волшебннца, колдунья. Гсл.; Ксл.; Ар. Яна, пэўне, чараўніца. Навію Віц. (Ксл.). Караліца казала прывесьці да сябе бабу-чараўніцу. н.(Афа-насьев, II. 1914. 105).
2. обворожйтельннца. Гсл.
•чараўніцтва-вй, ср.—волшебство. МГсл. •чарэдны-нйя-нйе—опрятный. Ксл. Гэта баба Чарэдная. Застарыньне Беш. (Ксл.).
•чарэмха-хі-се, ж.—черёмуха. Ар. Чарэм-ХІ пах. Кавыль: Думы, 49.
•чарэн, чарана—верх кухонной печн. Растсл., — чарэнь. См. чарэна, чарэнь, чарэньне.
•чарэча-ны-не, ж.—верх печн. пнз. — чарэнь.
•чарэнь-ні-ні, ж.—верх (кухонной)печн, служаіцнй для сйденйя, просушкн й лежання. Шсл.; Ксл.; Сакуны 13. Чарэнь нагарэла, аж ня ўседзець. Ст. Пастаў боты на чарэнь. Сянно(Ксл.). Ляж жыва-том на чарэнь! Тм. Рашчыніла яна ўчора зь вечара хлеб, паставіла дзяжу на Чарэнь. Місько: Хлеб(Беларус, Но. 174).
•чарэньне-ня, ср. — чарэнь. Шсл. Вывалі-лася ў печы ўсё чарэньне. Полацак Сьміл. (Шсл.).
•чарэсьленік-іка, предл.-іку, м.—шйроклй мешочный пояс йз кожй, предназнача-емый для ношенйя значйтельной звонкой монеты. НК: Очеркн, 130.
•чарэшня-нг-нг, ж.—черешня. Ксл.; Аш. У мянеў садзе растуць чарэшні. Лужасна Куз. (Ксл ). Ой, у садзе вішня, чаму ж не чарэшня? Любіліся, кахаліся, чаму ж не бярэш МЯ? Нз нар. песнн.
•чарэшнік-wy, предл.-іку, Зват.-іча, м.
—черешневый кустарннк, Ксл. черешне-вый сад, саднк. У чарэшніку з бахарам абымалася. Дубовае Беш. (Ксл.).
•чаркасоўка-ўкг-і'цы,. ж.—портяной тка-НЫЙ платок. Нов. Сяло Беш. (Ксл.).
•чаркавацра-кўся-куешся, несоверш., взайм. —пйть, обраіцаясь к следуюіцему нз сндяіцйх в ряд по очередй. Нсл. 695.
Чаркуйцеся, госьцікі! Нсл. Соверш. абчар-кавацца. Нсл. 695. Абчаркаваліся, дзякуй! Нсл.
•чаркесы-саў, мн. ч.—безузорная ткань. Ксл. Яна тчэцьу чаркесы. Заазер’е Сян. (Ксл.). •Чаркёсы( одт Чаркес)-саў—Черкессы, однн йз народов северного Кавказа.
• Чарчоха-охі-осе, ж.—ймя черной коро-ВЫ. НК: Очеркн, 357.
•чарнота-оты-оце, ж. 1. черный, темный цвет чего-л., чернота.
2. отрнцательное, порочное свойство йлй поступкн. Пушчае такую чарноту. Рэч. пав.
•чарноцкі-^я-^е—монашескнй. Мгсл.
чарнабёль
1283
часіна
•чарнабёль^і, ж.—чернобыльннк. мгсл.
•чарнабрывёц-^я, предл.-ўцу, зват.-ўча, м.—чернобровый мужчйна.
•чарнабрывы, -вая-вае—чернобровый. Верканька Стдуб.(Косіч 3); Варлыга: Назіраньні, 39. Чарнабрывы дзяцюк выступіў наперад. Шакун: Сьлед, 17.
•чарнабрыўка-кі-цы, ж.—чернобровая женіцнна. Дзеўка чарнабрыўка. Бых.(Ро-манов УІІІ, 490).
•чарнагўз-узй, предл. й Зват.-узе, м.—анст. Красьн. (Дсл.); Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет, 9); Растсл.
•чарнавокі-кая-кае—черноглазый. зсд 213.
•чарнёць-ёю-ёеій-ёе; повел.-ей-ейма, несо-верш.—становнться черным нлн более черным. Соверш. шчарнёць—совершенно почернеть. Ар.; Ксл. Шчарнеў зусім ад хваробы. Асінаўка Выс. (Ксл.). Прйч. шчарне-лы—почерневшлй. Такое даймо робяць старадаўнія шчарнелыя ад часу патрэ-ты. ЗСД. 85. Сяло — шчарнелая глыба. Я. К.(Адплата, 3). Соверш. учарнёць—стать совершенно чёрным. А цяпер(лісты) адсырэлі, трэба ізноў падсушыць, бо ўчарнеюць. Місько: Хлеб(Беларус, Но. 174). Пачаў цалаваць учарнелую руку. Гарун: Сьвята.
•чарнявы,—см. под чорны.
•чарняціна-ны-не, ж.—крашенная в чер-ный цвет ткань. Ксл. Нехта пашоў у чарняціне. Барсукі Аз. (Ксл.). См. чарніна.
• чарніна-ны-не — чарняціна. Ксл. 3 чарніны пашыла порткі. Сураж (Ксл.).
• чарніцы-цаў( одна чарніца)—черннка. Ар.; Ксл.; Шсл.; НК: Очеркн, 478. ЧарнІЦЫ — дорыя ягады. Лялыкі Аз. (Ксл.). Дзеўкі пайшлі ў чарніцы. Ст. Едйнств. ч. чарнічына -НЫ. НК: Очеркн, Но. 902.
•чарнушка-шкг-д/^ы, ж.—монашенка. МГсл.; Гсл.
•чарпок-пка, предл.-пкі-пкоў-пком, мн. ч„ предл.-пкох, м.—рыболовный снаряд, служнт для нзвлекання оставшейся в "каўдобінах або затручанае’’ рыбы, задыхаюіцейся прн мочке льна н пенькн, а также прн знмннх "тохах", как н более крупной, попавшейся на удочку. НК: Очеркн, 499.
•чарпак — ковш. Гсл.
•чарпак-га — чарпло. Ксл. Валодзька ў чарпак налаеіў хунтаў пяць рыбы. Ваявод-кі Віц. (Ксл.).
•чарпло-ла, мн. ч. чэрплы-лаў, ср. 1. небольшая клёпчатая посуда на длннной ру коятн для черпання воды нз прорубей н зернового хлеба нз закромов. НК: Очеркн, 84.
2. сетка обыкновенно четырехугольной формы, которую на длннной палке-рукоятке опускают в мутную воду на дно рекн, чаіце весной, н через некоторое время вытягнвают с мелкой зашедшей
туда рыбой. Ксл. Бяры чарпло! Берашоўцы Беш. (Ксл.).
•чартоў зуб(клык)—спорынья. Ар. •чартовы гарлачы—белена. Дсл. 198. •чартова срэбра—чнстотел(трава). Гсл. •чартаўня-ні-нг, ж.—чертовіцнна. мгсл. •чарві"вік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—что-л. с червямн/ Ар. Гэты яблык чарвівік. Ар. •чарвіўка-ўкз-ўцы, ж.—что-л. с червямн. Ар. Даў чарвіўку ігрушу. Ар.
•чарц-янё-югд,—сл. под чорт. •чарйіха-іхі-ісе, ж.—чертовка. мгсл. •чарцы-цоў( одйн чарэц)—белые червн, служаіцне нажнвкой для рыбы. Ксл.
Ляшчы а падусту ловяць на захве на чарцы. Маркоўшчына Віц. (Ксл.). Вудаль у трыбусе жывёлы гадуе чарцы на кручок вуды. НК: Очеркн, 510.
•чары-раў, мн. ч.—волшебство.
•чарьіць-рў, чэрыш, чэра, несоверш.—пло-дать, свойственно пчелам н нм подоб-ным насекомым. Нсл. 697. Пшчолы чэраць, начарылі ўжо. Нсл.
зачырыць-рў, зачэрыш-ра, соверш., перен. —сделать беременной. Ксл. Гэта ён Ганку зачырыў. Адамёнкі Лёз. (Ксл.). Соверш. начарыць-ру, начэрыш-ра—наплоднть(о пчелах н под.) Нсл. 697. См. чарыць.
КНІГІ ОНЛАЙН
