Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• чацьвяртак-тэтака—четырехлетнее жн-вотное. За казла чацьвяртака — сорак грошай. Стт. 470.
•чацьвярыцай, нареч.—на четвереньках, на карачках. Войш.
стань чацьвярыцай—стань на четве-ренькн.
стаяць чацьвярынай—стоять на четве-реньках.
•чачотка—корельская оереза. Но. 685; Ар. • чачэніцца-нюся-нішся, 1. горднться. Нсл. 698. Чым ты чачэнішся? што ў цябе ёсьць добрага? Нсл. Соверш. зачачэніцца
чэхлік
1286
чэўраць
—загордйться. Нсл. 698. Зачачэніўся й гўкаць ня хоча з намі. Нсл.
2. кобенйться, выставЛять себя перед другдмн, хвастаться. Нсл. 698. Досіць табе чачэніцца перад намі! Нсл. Соверш. пача-чэніцца. Нсл. Дай яму пачачэніцца. Нсл.
3. употреблять ужнмкн, ломаться, отыс-кнваться. Нсл. 698. He чачэнься, выпі. Нсл. He чачэнься, надзень стары кажушок на дождж. Нсл.
•чачэніцца, -нюся-нішся—спесйвнться, гордйться. Ксл. Ён дужа чачэніцца. Ка-валькі Куз. (Ксл.).
•чэхлік-ха, м.—верхняя часть жецской рубахй, преймуіцественно йз коленкора, Растсл. верхняя часть женской рубахй до пояса, вышйтая на рукавах. Раст.: Смоленск 149.
•чэзлы-лаго—худосочный. Шсл. Быў ён чэзлы такі, слабёнькі, рос сабе цішком, ніхто яго ня бачыў, ніхто не чапаў. зсд 109. Парасяты нейкія худыя, чэзлыя і есьці не бяруць. Ст.
•чэзнуць(чэзьці, С.ўну-неш-не; повел.-ні-німа, несоверш. 1. нсчезать, пропадать, Гсл.; Шсл.; Ар.
2. худеть(как бы медленно чсчезая, С.) Шсл.; Ар. Сьвіньні нешта ня ручаць: вось толькі купіш, дык адразу пачнуць чэзнуць і прападаць. Ст. Соверш. шчэзьці —нсчезнуть. Ар.; МГсл. Соверш. вычазнуць —передохнуть, постепенно худая. Шсл. Усе нешта парасяты вычазьлі. Ст.
. •чэлядзь-дзі, ж.—дворня, прйслуга. мгсл. Чэлядзь у зборні, паны ў палацу. Гарун: Варажба. А у трэйція вароцечкі ды чалядачка бяжыць. Бародзінка 1мгл.(Косіч 254).
чалядка-дкг-дііы, уменьш. от чэлядзь —прнслуга, Растсл. дворня.
чалядачка-чкі-чцы, ж., уменьш. от чаляд-ка.
•чаляднік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1, челяденец.
2. подмастерье(у портного, сапожннка). Гсл.
•ч эмер-ру, 1. горечь. Ксл. Бадай цябе чэмер! Застарыньне Беш. (Ксл.). Шмат мінула дзён. атручаных горкім чэмерам ілжы. Крушына: Лебедзь, 30.
2. острая желудочная болезнь у лошадей ЙЛЙ рогатого скота. Беліца Сян. (Ксл.).
•чэмраць-аю-аеш-ае, несоверш.—продол-жнтельно болеть, не в постелй. Ар. Колькі год яна чэмрала. Ар.
®ЧЭП-Пв, предл. u зват.-ne; мн. ч. чапы, (НК), чэпы, (Рудня, Вял.).—место в озере, йлй реке, где может что-л. зацепйться йлй задержаться. "Чапы” дают: камнй, бугоркн, затонувшне деревья, корневй-іца, а также бревна н хворостйны. НК: Очеркн, 490.
•чэпік-гка, предл.-Іку, зват.-іча—бекас. Ксл.; Гсл. Чэпік лётае каля берагу. Заронава Куз. (Ксл.).
•ЧЭПІЛЬ-ЛЯ, предл. й зват.-ЛЮ, мн. ч., род.-ляў, м. 1. железный пробой для вйсячего замка. НК: Очеркн, Но. 445.
2. крючек, за который заходнт дверная ручкан "клямка”. Ксл. Чэпільновынадабе ўбіць, a то не зачыніць дзьверы. Стасева Выс. (Ксл.).
•чэр, чэры, пшч.. ж.—стадйя развнтня пчел в пчелйной семье от Яйчка до куколга, черва. Ксл. Чэр у гэтайкалодзе дужа добрая. Лужасна Куз. (Ксл.).
•чэрап-ма, предл. й звпт.-ne; мн. ч.-пы-поў-пом, мн. ч„ предл-nox, м. 1. черепок.
2. череп(скйлет головы; поверхность, верхняя часть головы).
•чэрат-zny, м.—камыш. Растсл. См. чарот. •чэрава-ea, предл.-ве; мн. ч.-вы-ваў, ср., презр.—брюХО. Гсл.
•ч эрня-нг-нг; мн. ч.. род.-няў, ж. 1.—черная краска. Ксл. Купіла сабе чэрні ў Соркі. Лук’янова Сян. (Ксл.).
2. чернйло. Чаму (поэта) глуміў паперу, чэрняй мазаў? Салавей: Сіла, 83.
•чэрствы-вая-вае—чёрствый. Ар.; Шсл. Хлеб чэрствы, аж ня ўкусіць. Ст. Скажэ-це, дзе... хоць хлеба чэрствага скарынка. Салавей: Сіла, 82.
•чэсьць, сьці, тсьці, цьсьці, чсьці, ж. 1. честь. Абяцуем, каму бы шло а чэсьць, неадвалочную справядлівасьць учыніці. Стт. 93. На сойме з рассудку нашага, гдзе ся то пакажаць, чэсьць і горла траціць. Тм. 80. Учынак віну адсуджэньня чсьці й горла за сабою цягнуў. Тм. 74. Гдзе бы было а якую рэч, што ся чсьці датыка-ецца, тагды то аж на сойме... судзіць маем. Тм. Пей салават а сьці прарока. Кіт. І33а3. У ім няма ні чсьці, ні веры. Нсл. 698. 2. почтенйе, уваженйе. Нсл. 698. Ад дзяцей сваіх чсьці ня маем. Нсл.
3. почёт. Заслужыў на чэсьць і добрую славу. Нсл. 698.
4. целомудрне, непорочность, девствен-ность. Ксл. Дзе ўжо яе чэсьць? Ухлё Чаш. (Ксл.).
на чэсьць — в честь.
5. род. пад. ЧЭСЬЦІ—угоіценйе. Ст.; Нсл. 698; Касьцюковіцкі р. Калінінск. акругі(Наш Край, 1928, Но. 49), пйр, пйршество. Быць у каго на чэсьці. Нсл. Добрая ў іх была чэсьць. Ст. Ср. почастка( под пачэсьць)—угоіценйе, ласкавый прйём. Што з тае чэсьці, калі няма чаго есьці. Послов. Ст. Маці спрагла яму яечню, і Хомцы было надта сорам-на, што яму такая чэсьць. Гарэцкі: Песьні, 82.
быць на чэсьці—пйровать. справіць чэсьць—устронть пнр.
•чэўраць-аю-йеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—нстоіцаться от голодованйя(не-домагання, С.) Шсл. Якое іх жыцьцё; як прыдзе вясна, дык крошкі хлеба няма, дзеці так і чэўраюць. Ст.
чэчні
1287
чмут
•ЧЭЧНІ-НЯў, мн. ч.—шашнй, (Нсл. 698) проделка. Гсл. Яны чэчні водзяць мяж-собку. Нсл. Ён із чзрцямі мае чэчні. Нсл. •чханка-нкі-нцы, ж.—чнхота, Нсл. чнха-нне. Чханка ўспала. Нсл.
•чхаць, чхаю, чхаеш, чхае; повел. чхай-айма, несоверш. 1.—ЧЙХатЬ. МГсл.; Ар.; Нсл.; Ксл. Чхаць я на цябе хачу. Пустынкі Сня. (Ксл.). Што ты чхаеш на чалавека? Нсл. Отгл. ймя суір. чханьне-ня—чйханйе. Нсл. 703. Чханьне на цябе напала. Нсл. Однкр. чхнуць-ну-неш-нець-нем—чйхнуть. Ар.; Нсл. 703. Чхануў аж кроў пашла з носу. Нсл. 2. выходйть во множестве, выбрасывать-ся. Нсл. 703. Дым чхае з хаты. Нсл. Вада чхае, чханула. Нсл. Однкр. чхануць. Нсл. —хлынуть. Народ разам чхануў з цар-квы. Нсл. Полымя чханула зь печы. Нсл. Зь яго гарэлкаю чханула. Нсл.
начхаць, 1. наччхать. Ар.
2. нахлынуть. Нсл. 325. Вада начхала. Нсл. Начхала дыму поўную хату. Нсл.
•чмары-рая-рае—краснобурый, черно-ватый. Нсл. 699; Гсл. Чмары конь. Нсл.
•чмарыць-ру-рыш-ра, каго-што—боль-но до кровй сечь розгамй. Нсл. Чмар яго добра за гэту работу. Нсл. Соверш.
ачмарыць, каго-што—высечь розгамн до багровых знаков. Нсл. 387. Няміласэрна ачмарыў ты хлапца. Нсл.
начмарыць—наказать строго, вздуть. Нсл. Будзеш помнець, як начмараць сьпіну. Нсл. Прйч. начмараны—букв. йспеіцеренный, наказанный строго. Нсл. Глядзі, сьпіна будзе начмарана. Нсл. Соверш. прычмарыць—йзлйшне поджа-рнть. Троха прычмарыла сала на сква-радзе. Ст.
•чмель, чмяля; мн. ч„ чмялі-лёў, м.
—іцмель. Ар.; Ксл.; Шсл. Во чмель гудзе, лётае, каб дзе гняздо сабе зрабіць. Ст. Чмель на ўзьлеску па-над мядуніцай клопатна гудзе. Лойка; Л. песьня. Уменьш. чмялёк-лька. Ксл.; Шсл.; Ар. Знайшоў чмялькі пад мяжою. Ст.
•чмякаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—чавкать(нздавать прн жеванйй характерные прнчмокнваюіцне звукл йлй есть, чздавая такне звукй, С.) Шсл. Чмякае, як тая аеечка. Ст.
•чмур-ра, м. 1. мрак, туман, обман. Нсл. 700. Чмур пусьціў у ЙОЧЫ. Нсл.
2. хмель в голове, опьяненйе, одуренйе. Вост., Пск. (Даль).
3. пустомеля, балагур, обманіцйк. Нсл.700. Ня вер ты гэтаму чмуру; мала што ён чмура табе. Нсл.
• чмура-рь'/-рм, ж-—чаіца. Ксл. Каровы ўвайшлі ў такую чмуру, што далей нельга йсьці. Вейна Сян. (Ксл ).
•чмурэлы-лая-лае—одуревшйй, угорев-шнй. Нсл. 700. Сядзіць, як чмурэлы кот. Нсл.
•чмурэць-эю-эей/-эе—дуреть, угорать. Чмурэй ты із сваймі гаворкамі. Нсл. Соверш. ачмурэць—одуреть, (Дсл.) угореть, Нсл. 700. одуреть, ошалеть от чаду, угореть; пасть в обморок, Пск., Тв. (Даль) одуреть, помрачйться; делать недопус-тнльное, позволять себе поступкй сума-сшедшего. Гсл. Ачмурэў ты! што ты робіш? Нсл. Ачмурэла баба: спаліла патрэбныя паперы. Гсл. Ці ачмурэла ты? Дсл.
•чмурыла-лы, обш. 1. балагур, Нсл.; Гсл. шут, гаер йлй проказнлк. Даль. Чмурыла гэта начмурыла нам за вечар. Нсл.
2. обманіцйк, льстец(соблазннтель, С.) Нсл. Чмурыла гэты ачмурыў дзеўку. Нсл. •чмурыць-рў-рыш-ра, каго-што, 1.
дурачнть. Нсл.; Ксл. Ня чмуры ты галавы! Чырв. Слабада Сян. (Ксл.). ДосІЦЬ табё чмурыць нас. Нсл.
2. чмўрыць-ру-рыгп-ра—ловйть рыбу с помучнваннем ВОДЫ. Канатоп Нараўлянск., Даўляды(Крывіцкі; Полесье, 173).
ачмуріць-аю-аеш-ае, каго-што, нв. к чмурыць—плутовскн опутывать, дура-чнть. Нсл. 387. Гаворкамі сваймі пустымі толькі ачмураеш нас, а не аддаеш, што трэба. Нсл. He ачмурай яго. Нсл. Соверш. ачмурыць—одурачнть. Нсл. 700; Ксл.
Ачмурыў ты мяне. Пустынкі Сян. (Ксл.), Гаворкамі сваймі ачмурыў ты нас. Нсл.
ачмуроны, прйлаг.—одурелый, лйшйв-шнйся ума. Нсл. Ходзе, як ачмуроны. Нсл. Я жне ачмуроны, каб даў табе гэта! Нсл. Прйч. ачмўраны—обмороченный, обма-нутый, прнведенный в помраченне. Нсл. 387. Ачмураны таргачамі. Нсл. Ачмура-нага гарэлкаю чаму не ашукаць. Нсл. Соверш. зачмурыць, —обморочнть, затьмнть. Нсл. 193. Зачмурыў мяне ты сваймі гаворкамі. Нсл.
2. нестн, говорнть вздор, Нсл. 700. чудйть, говорнть й делать вздор; смешчть людей. Даль. Ня слухай яго, ён усё чмурыць. Нсл. Соверш. начмурыць. Нсл. 700. Начмурыў ты за цэлы вечар. Нсл.
3. дурачнться. Гсл.; Ксл. Кінь ты чмурыць! Пятніцкая Беш. (Ксл.). А Я буду чмурыці'. зайшоў нехта курыці. Сукрэмна Сян. (Ксл.). •чмурьіцца, возвр.—помрачаться, оше-ломляться, сбнваться с толка. Нсл.
ачмурацца. А не ачмурайся ты гарэл-каю! Соверш. ачмурыцца. Нсл. Ачмурыўся я, ня так палічыў, пераплаціў за тавар. Нсл.
•чмут, чмўту, 1. туман, ложь. Шсл. Ён такі чмут пусьціў, а ўсе думаюць, што праўда. Ст.
2. род. пад. чмута—надуватель, Вост.(Даль) пустомеля, обманіцйк. Нсл. Усё хлусе гэты чмут. Нсл. Ці можна верыць чмуту? Нсл.
3. проказнйк, Гсл. шутнйк. Ксл. Чмут вЯЛІКІ ён. Лужасна Куз. (Ксл.).
чмуціла
1288
Чухонец
•чмуціла-лы, обш,.—шутннк. Ксл. Ён у нас вялікі чмуціла: во паслухайце. Навікі Віц. (Ксл.).
•чмуці'ць-чў-фш-ue, несоверш., перех. 1. дурнть кого(дурачнть, МГсл., обманы-вать, С.) Шсл.; Гсл.; Навікі Віц. (Ксл.), врать, (Гсл.) обманывать, Нсл. 700. морочнть. пускать пыль, надувать. Вост. (Даль).
Чмуціць ён людзёў дый толькі. Ст. Што ён кажа, усё чмуціць. Нсл.
2. без доп.—шутать, Ксл. дурачнть, забав-лять кого-л. дурачеством, шуткамн. Пачаў ён ужо чмуціць! Навікі Віц. (Ксл.).
3. плохо делать что-н. Нсл. Ня шые, a чмуце. Нсл. Отгл. ймя суіц. чмучэньне-ня, 1. пусканне пылн в глаза, обман(надува-тельство, С.) Нсл. Ягоныя штукі ўсё чмучэньне. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
