Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. почувствовать. Гсл.
прачувацца
недачуваць, -аю-аеш-ае—недослышн-вать. Нсл. Як дай кажны недачувае. Нсл. Отгл. ймя суір. недачуваньне-ня—недос-лышка, глухота. Нсл. 330. Калі ў цябе сталася гэта недачуваньне, што ты не дачуеш, калі гукаюць на работу? Нсл. Соверш. недачуць—недослышать. Нсл. Як дай, усякі недачуе. Нсл. Глухі чаго не дачуе, дык прыложа. Нсл. Прйч. недачўтны —недослышанный. Нсл. 331. Слова твае недачутна. Нсл. Отгл. ймя суіц. недачўцьце-ця—недослышка. Нсл. 331. Незразумеў, што ён сказаў, цёразь недачуцьце. Нсл.
прачуваць-о/о-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш., nepex.—узнавать по слухам, по молве. Нсл. 533. Я каня свайго прачуваю, прачуў. Нсл. Соверш. прачўць-ую-уеш-уе. Нсл. 533. См. прачуваць. Прйч. прачўты —прослышанный. Нсл. 533. Прачутыя коні надабе спагнаць. Нсл.
•чуцьцё-дя, предл.-цю; мн. ч. чўцьці-цяў, ср.
1. чувство. Гсл.
2. чутьё.
3. предчувствне. Ксл. У яго было чуцьцё, што ён зьгіне. Мішкава Куз. (Ксл.).
•чуцца, чўюся-чўешся—чувствовать себя.
дачуцца—услышать о чем-л. важном, ннтересном, Дсл. прослышать. Шсл. Дачу-лася я, што мужа ў некруты аддаюць. Ельн. (Дсл.). Дачулася я, дачушка, якая пра цябе слава пашла. Тм. Потым дачуліся паны. Тм. Дачуўся, што ў другім сяле можна дастаць сена. Ст. Наш сусед дачуўся, куды ягонага сына завезьлі. Варсл.
чувацца, -аюся—чувствовать себя, слыть, жнть. Нсл. 701. Як ты маешся, ці добра чуваешся? — Am! чуваемся па-троху. Тата яшчэ чуваецца,—зн. жнвет, здравствует. Нсл; Соеерш. начўцца—нас-лышаться. Нсл. 739. Начуўся я досіць ад цябе гэтакае гаворкі, сваркі. Нсл.
дачувацца, не. 1.—узнавать по доносам нлн слухам(нз доходнвшнх слухов, рассказов, С.) Нсл. 144. Мы ня ведаем, a людзі дачуваюцца, што нас на волю пусьцяць. Нсл.
2. доходнть(слухом). Ня добрыя весьці дачуваюцца аб табе. Нсл. Соверш. дачуцца —прослышать(узнать нз дошедшнх слухов, рассказов, С.) Шсл., узнать по доносам нлн слухам, Нсл. 144. прослы-шать, узнать по слухам. Гсл. Дачуецца пан, будзе нам ліха. Нсл. Дачуўся, што ў другім сяле можна дастаць сена. Ст. Дачулася пра гэта ўдава. мікольск м.(Де-мнд.: Веров, 96). Дачуўся пан, што недалёка ЖЫве знахарка. Мікольск М.(Демнд.: Веров. II, 1896, 108.). Як дачулася аб гэтым, горка плакала царыца. Крушына: Лебедзь, 61. Соверш. пр'лчушіа-ўецца. Нсл. 533. См. прачувацца.
прачувацца-аецца, несоверш.—узнаваться по слухам, по молве. Нсл. 533. Пакража мая прачуваецца, прачулася. Нсл.
чыгўн
1293
чышць
прычувацца-аецца—слышаться. Нсл. 517. Голас ягоны імне прычуваецца, прычуў-ся. Нсл. Глухому ўсё прычуваецца. Тм. Соверш. прычўцца-іеода—послышаться. Нсл. 517. Імне прычулася гэта. Нсл.
•чыгўн-нў, м. 1. чугун. Ар.
2. род. пад.-на—чугуННЫЙ КОтел. НК: Очеркн, 77; Горадна Стол.(Полесье, 183). Волава кладуць у чыгун і паляць на прыпеку ў печы. Горадна Стол.(Полесье). Зьеў чыгун парася-чага булёну. Заставін(Бацьк., Но. 435-436). Уменьш. чыгунок-нкд. Гэта быў чыгунок кадзе зваранае бульбы. Кулакоўскі: Дабра-селцы. Паставіла на стол чыгун із бульбаю. Капыловіч: Хлеб(”Беларус”, Но. 157). Жанкі мітусіліся каля із із скварадамі й чыгункамі, варачы й смажачы. Цялеш: Ярылаў агонь. Уменьш. ЧЫгўнчыК-Rß, предл-ку. НК: Очеркн, 78.
•чыгўнка-нкі-нцы, ж.—железная дорога. Ксл.; Ар. У нас ніколі ня бачылі чыгункі. Вярхоўе Беш. (Ксл.). 3 Багушоўкі да Віцебска йдзе чыгунка. ГарывецкСян. (Ксл.). Чыгунка, як бы ўбегла да тунэлі. Рунь, 52.
•чыгучны-ная-нае—чугунный. Ар.
•чый, чыя, чыё(чыё); мн. ч. чые, чыіх, местойм.—чей. МГсл.; Ар.; Гсл. ЧыйёО ШЫ народу? Кіт. 37613. Пад лістотаю шумлі-вай чыясь заснула маладосьць. Е. Лосы Дома.
•чыйся, чыйсь, чы-гось—чей-то. Севершч. (Раст.: Северск. 100).
•чыкаць-ае, несоверш.—тнкать(о часах). Гсл. Гадзіньнік чыкае. Отгл. ймя суц. чыканьне-дя, предл.-ню—тнканне.
•чыкільгаць, -аю-аеш-ае—нттн(ковы-лять, С.) хромая. Шсл. Антон чыкільгае да нас. Ст. Соверш. зачьікілы аць—зако-вылять. Шсл. Як зачыкільгаў, толькі й бачылі яго. Ст.
•чыкрыжый,ь-жу-жыш-жа, nepex. 1. то-члть свойственно мышам, Нсл. 699. точнть, как мышн. Гсл. Мышы так і чыкрыжаць жыта. Нсл.
2. часто(тонко, С.) резать н есть(послед-нее не обязательно, С.) Нсл., мелко нзрезывать. Гсл. Дзеці чыкрыжаць хлеб. Нсл.
адчыкрыжыць, 1. высечь. Дсл. Адчык-рыжвлі розкамі. Дсл.
2. отсечь что-л., отрезать, Дсл. отьесть, режа н кроша. Нсл. 384. Паглядзі, мама, колькі дзеці адчыкрыжылі хлеба. Нсл.
3. отстрнчь. Дсл. Адчыкрыж нажніцамі. Дсл. Соверш. начыкрыжыць—нарезать тонко, накрошнть. Нсл. 325. Начыкры-жылі дзеці хлеба. Нсл. Прйч. начыкры-жаны—(нарезанный тонко, С.), накро-шенный. Нсл. Ня годзіцца зьмяшаць пад стол начыкрыжанага хлеба. Нсл.
ачыкрыжаваць-ж)>ю-жуег«-жуе, несо-еерш. 1, обрезывать, обстрнгать(блнзко к телу, Нсл.), до гола, Дсл.; Нсл. 387.I давай ён сакалу крылы ачыкрыжаваць. Дсл.
2. кругом обгрызать. Нсл. 387. Соверій. ачыкрыжыпь, 1. обрезать, острнчь волосы блнзко к телу. Нсл. 387. Наштоты мне яго так ачыкрыжыў, як маскалёнка? Нсл.
2. кругом огрызть. Нсл. 387. Мышы ачыкрыжылі букатку хлеба. Нсл. Прйч. ачыкрьіжаны, 1. кругом обстрнженный(н особенно, Нсл.) блнзко к телу. Нсл. 387. Ачыкрыжаная галава. Нсл.
2. кругом обгрызенный.
пачыкрыжыць, соверш. к чыкрыжыць 1,2. Мышы пачыкрыжылі салому. Нсл.
ШЧЫКрЬІЖЫЦЬ, соверш. к чыкрыжыць, 1,2,
1. (совершенно, С.) нсточнть, свойст-венно мышам. Нсл. 699.
2. порезать на мелкне кускн все колн-чество чего-л. Дзеці чыкрыжаць хлеб, паў букаткі шчыкрыжылі. Нсл.
•чымся, союз,—нежелн, Гсл. чем. Раст.: Северск., 134. Чымся рабіць за такія грошы, дык валей на печы пралежаць. Раст.: Северск., 134. Чымся толькі ўзяць, дык валей дарма аддаць. Гарывецк Сян. (Ксл.). Выразьлівей, чымся ўперад. ЗСД238. Няма чым хваліцца, калі забілі болей нявінных. Дзьве Душы. Ды няхай валей яна па маладчанках ідзець, а ня чымся тое! НК: Сбягн, 9. Бязбожнік ты! табе, значыцца, сьвятшы птушыны віск, чымся набож-ныя песьні, чымся Божае слова, што татулька чытае? Рэч.(Пет. П, 265). Справа разыгралася баржджэй, чымся можна было Чакаць. Заставін(Бацьк., Но. 435-436). Канвой падганяе тых, што астаюцца, змушаючы іх бегчы, што куды больш еычэрпуе чалавека, чымся калі ён ідзець увесь час аднолькавым тэмпам. Карань-дзей(Бацьк., Но. 437^138). Падвязі, памай к нам ласку, чымся лаяць папаганску. Гарун: Кан. Паўлючонка. Прыхадней табе мала-дому ўступіць імне, чымсі, каб я старыў ступіў табе. Нсл. 516( под прыхаднейу •чыноўкі-овак—планкн, доіцечкн, кото-рымн перекладывается основа в ткацком станке. Макеенкі Аз. (Ксл.). Ср. UMHOVKi.
• чынарка, -ркі-рцы, ж.—бекеша, внд пальто. Ксл. Куды яму да мужыкоў, калі ён чынарку надзеў. Машчоны Сян. (Ксл.).
*ЧЫНІЦЬ-НЮ-НІШ-ке, несоверш., nepex. 1. делать(творнть, С.) Нсл. 699, прочзводнть, совершать. Ня чыні таго другім, што табе ня люба. Послов. Нсл. Што я маю чыніць із табою? Нсл.
2. заключать(мнр, союз). чыніць ласку,—см. под ласка. чыніць павагу,—<■.«. под павага. чыніць дастамэнт,—см. под дастамэнт. чыніць няславу,—см. под няслава. чыніць аброкі,—см. под аброк.
чыніць паважнасьць,—см. под паваж-насьць.
чыніць сьпевы—петь. Чыняць сьпевы на кантычках. НК: Старцы. 86.
чыніць чэсьць
1294
рашчыняць
чыніць чэсьць каму—оказывать ува-женне, почтенне.
чыніць прырачэньне,—см. под прыра-чэнье.
чыніць малітву,—см. под малітва.
чыніць паклоны—творнть поклоны. Ты на сьвеце што дзень посьнікаў, а пераз ноч Пану Богу паклоны чыніў. Кіт. 19а.
чыніць прыкрасьць—прнчннять досаду, непрнятность. Ня раз ты імне чыніш прыкрасьць. Нсл. 502( под прыкрасьць).
чыніць размову—говорнть, разгова-рнвать. У кажнам нэмазе(араб., маліт-ве), кланяючыся, Пану Богу размову чыніш. Кіт. 5а2.
чыніць справядлівасьць—оказывать справедлнвость. Той пан чыніў вонаму справядлівасьць. Стт. 227.
чыніць усьцівасьць—оказывать поч-тенне. / Джабраілу, што табе цяпер усьцівасьць чыняць, а мне перад тым лепшую ўсьцівасьць чынілі і ляпей за цябе важылі мяне. Кіт. 62a.
чыніць дзівы—творнть(делать, совер-шать) чудеса. Гэтыя, што за дзівы чынілі, што так веле церпяць мукі(у пекле). кіт. ізоа4.
чынёны, прйлаг. йз прйч.—совершаемый. Пан Бог унівэч аберне ўчынкі яго, сорак год чынёныя. кіт. 3064.
чынячы-чая-чае, прйч. наст. вр.—пронз-водяіцнй. Хіба ў паклонах Богу чынячым смаку ня знаеш. Кіт. 5а7. На судны дзень усім прарокам коні будуць, а маім умэтам(араб., вернікам), хіба курбан чынячым, коні з раю прывядуць. Тыя людзі, курбан чынячыя, на судны дзень, на тыя коні ўсеўшы, пякельны мост, як маланьня блісьнець, так пярэйдзе. Кіт.
ЧЫНЯЧЫ, деепр. наст. вр.—ПОСТупая. Нсл. 699. Чынячы так, нас сарамоціш. Нсл.
адчыняць, -яю-яеш-яе што, нееоверш. —отворять, Дсл. (дверь, окно, яіцнк, глаза, рот, КНЙГу, С.) МГсл.; Ар.; Нсл. 384. Уставай з пасьцелі, адчыняй дзьверы. Старадуб(Жнв. Старнна, 1909, I, 81). АдчыНЯЦЬ вароты, акно. Нсл. Ну, браце, твой pad вароты адчыняць. Красьн. (Дсл.). Соверш. ядчыніць-ню-ніш-не, што—открыть (дверь, окно, шкаф, глаза, рот, кннгу, С.) МГсл.; Ар.; ПНЗ; Растсл.; Ксл.—ОТВОрйТЬ. Растсл.; Нсл. Райскіе варота адчыню. Кіт. 114а8. Варота адчыні — увайду. Кіт. 115а8. Ён то зачыняў, то адчыняў вочы. Ю. Жывійд(„Прыйсьце”, Но. 1). Вы — адчынілі мае вОЧЫ. Машара(Калосьсе, Ho. 1, 1935 г., стр. 10). Адчыні вОЧЫ. Хмара(Калосьсе, Но. 18. 1939, стр. 9). Адчыні, мамухна, аконца, вязем нявестку, ЯК сонца. йз свад. песнн, Нсл. Прт. адчынены,— отворенный, открытый. Ар. Адчыненае акно. Ар. Узноў адчыніла вОЧЫ. Бярозка(Калосьсе, Но. 18, 1939г., стр. 5). Сызюн шырака адчыненымі вачыма пазіраў на Натальлю. Ю. Жывіца(”Прыйсь-це”. Ho. 1).
адчыняцца, несоверш.—отворяться. Ар.; Нсл. У яго вароты ніколі не адчыняюцца. Нсл. Соверш. адчыніцца. 1. отворнться. Ар.; Нсл. Варота адчыніліся. Кіт. 129а1. Самі вароты адчыніліся ад ветру. Нсл.
2. (находясь внутрн), отворнть дверь. Дсл. Адчыніся Паволка! Дсл.
зачыняць-яю-яеш-яе, повел.-яй-яйма, несоверш., nepex. 1. затворять. МГсл.; Ар.; Нсл. 193; Шсл. Бацька краў — хлявы зачыняў, a ты хаты не зачыняеш. Послов. Дукора Сьміл. (Шсл.). Ен то зачыняў, то адчыняў вочы. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1).
2. закрывать. Шсл.; Гсл.; Войш. Зачыняць кнігу, рот, вочы. Войш. Соверш. зачыніць-ню-ніш-не, nepex. 1. затворнть. Ар.; Нсл. 193; Гсл.; Шсл. ЗачынІ дзьверы. Дукора Сьміл. (Шсл.)
КНІГІ ОНЛАЙН
