Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. закрыть. Шсл.; Гсл.; Войш. Зачыні рот. Войш. Нашто ты зачыніў вока? Войш. Варота зачыніць кажу. Кіт. За8. Ты б усі раты зачыніў. НК: Бабы, або 14. Прйч. зачынены. Шсл.; Ар.; Войш. Печ зачынена засланкаю. Ст. Кніжка зачынена. Войш.
зачыніць лопнуўшы(акном, кнігаю)
—захлопнуть. мгсл.
зачыняцца, несоверш.—затворяться(за-крываться, С.) Нсл. 193. Дзьверы не зачыняюцца, не зачыніліся. Нсл. Соверш. зачышцца. Нсл. 193. А вочачкі мае яркія! зараненька вы зачыніліся Шэйн: М. І-П, 674. Пан Бог кажа вароты пекляныя паза-ЧЫНЯЦЬ. Кіт. 25а12.
прычыняць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, несоверш., nepex.-прнтворять(неплотно закрывать, затворять, С.) Нсл. 517. Пры-чыняй, прычыні дзьверы. Нсл. Соверш. прычыніць-ню-ніш-не. Растсл. — прнтво-рнть, неплотно закрыть, затворнть. Ар. Троха прычыні юшку; хай чад зыходзіць. Ст. Прычыніла вароты й пайшла далей. Кулакоўскі; Дабраселцы.
прычыняцца-яюся-яед/ся, несоверш. 1. страд. к прычыняць. Дзьверы ня прычы-няюцца, ня прычыніліся добра. Гсл. 517. 2. за кім—становнться заіцнтннком, ходатаем, проснтелем за кого-л., Нсл. 517. ходатайствовать. На судны дзень мае за мяне прычыняцца. Кіт. Піб. За кім ты (Магамэд) будзеш прычыняцца, Я(Бог) учыню ад пяклянага агню вольным. Тм. 12164. Прароча, прычыняйся за іх. Кіт.9іб8. За душу маю прычыняйся на дзень судны. Тм. 12563. Дзякуй, ты заўсёды прычы-няешся за нас пану. Нсл. См. учыняцца.
прычыні'цца-нюся-нгшся, соверш. к пры-чыняцца 1, 2, 3, 4. Паннабіў бы мяне, калі б ты ня прычыніўся. Нсл. 517.
раіпчыняць-л/о-яеш-яе, несоверш., nepex. 1. растворять что-л. затворенное. Шсл.; Ар. Рашчыняць дзьверы ня можна. Суднікі Куз. (Ксл ). Рашчынілі вароты, дык поўны двор сьвіней набегла. Ст.
2. растворять(заставлять образовать раствор в соеднненнн с какнм-л. веіцес-твом, Ар.) Шсл.
чынш
1295
чырыкаць
3. заквашнвать тесто, ставнть тесто, прнготовлять затор(”учыну”). Ар. См. рашчыніць, рашчыняць.
рашчыніць, 1. соверш. к рашчыняць 1,—растворнть(что-л. затворенное, С.) Ар.; Шсл.
2. соверш. к рашчыняць 2,—растворнть, заставнть растворнться, Ксл. растворнть.
3. закваснть тесто, поставнть, прнгото-внть "учыну”. Ар. Трэба рашчыніць хлеб сядні, а заўтра сьпячы. Капланы Сян. (Ксл.). Прйч. рашчынены. Акно ўсю ноч было рашчынена. Ст.
рашчыняцца, возвр. 1. растворяться (открываться, С.) Ар.; Шсл.
2. растворяться, образовывать в сое-днненнн с жндкостью однородную смесь.
рашчыні'цца, соверш. к рашчыняцца 1, 2. •чынш, чыншу—внд оброка, податн, Ксл. оброк, Гсл. оброк, плата за землю, которой плателыцнк наследственно пользуется. Чынш вялікі мы плацілі. Лазукі Чаш. (Ксл.).
• ЧЫНШавІК-wä, предл.-Ікў, зват.-іча; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—оброчный человек. Гсл.
• чынюшчы, -чая-чае—совершаюіцнй. Блуд чынюшчых людзей такі быт будзе. Кіт. 12966. Трэба грахом сваім чынюшчым каяціся. Кіт. 137а12.
•чыпак-дка, м.—чепец. Ар. Чыпак носяць толькі паверх галавы, а каптур траха аж на шыі. Ар.
•чыпёльнікі, -каў—губы(насмешлнво). Ксл. He складай ты свае чыпельнікі. Балдыкова Аз. (Ксл.).
• чырапок-wcä, м.—чнрок. Гсл.
•чырк у чырк, нареч.—аккурат, Смоленіц. точь в точь.
•чыркаць, соверш. пачыркаць, 1. черкать, чертнть. Нсл. Чыркаць па белай паперы. Тм. Ня чыркай ножыкам па стале; пачыркаеш, біць будуць. Тм.
2. пнть порядочно. Нсл. Хоць малы, a чыркае ладне. Тм.
3. хватнть(выпнть, С.) Нсл. Чыркнем яшчэ па аднэй. Нсл. Однкр. чыркнўць —ударнть. Нсл. Чыркні яго па мордзе, няхай ня меле сьвінства. Нсл.
адчыркнўць, однр. 1. отчеркнуть, отде-лнть чертой. Нсл. 384. Пакуль я адчыркнуў зямлі, патуль і сей. Нсл.
2. отрезать(быстро, С.) Нсл. Мала будзе таго палатна, што ты адчыркнула. Нсл. Прйч. адчыркнуты, 1. отчеркнутый, отделенный чертою. Нсл. 384.Што адчыр-кнута, таго тут ня пішы. Нсл.
2. отрезанный. Нсл. Адчыркнуты ліст. Нсл. Адчыркнуты кавалак палатна. Нсл. падчыркаваць—подчеркнвать. мгсл. ушчыркнўць, однкр.—черкнуть, зажечь.
Ксл. Ушчыркні сярнічку. Селядцова Беш. (Ксл.).
чыркнўць, чырканўць, 1. черкнуть. Гсл.
2. резнуть. Нсл. Чыркануў па палцу. Нсл.
3. отрезать. Нсл. Чырканулі вы безь мяне шмат хлеба. Нсл.
•чыркацца-аюся—касаться(? С.); Расуха Імгл.(Косіч 238); варьянт у Шейна, т. I, ч. П, 455. • чыркацца—дотрагнваться, касаться. Гсл.
•чырвоністы-ая-ае—алый. іг.
•чырвоны-ная-нае—красный. Растсл.; Ар.; Ксл.; Шсл.; МГсл. Масей зрабіўся чырвоны, як бурак. Ст. Купіла на спадніцу чырвонае хварбы. Ст. Map ’я ў чырвоным андараку. Ст. У гародзе мак чырвоны. Мамойкі Беш. (Ксл ). Нареч. чырвона. Ар. Неба аж чырвона стала! Ст.
•чырва-вы, дат., предл.-ве; мн. ч., род.-ваў, ж.
1. карточная масть — черва, Нсл. 699. кёр, червовая карта. Ксл.; Шсл. Чырва сьвеце. Нсл. Крый чырвамі! Чырвы першыя ходзяць. Ст. Хадзі з чырвы! Лужасна Куз. (Ксл.).
2. червец.
•чырванашчокі, -кая-кае—красноіцё-кнй. Чырванашчокі чалавек. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
•чырванёц-нца, предл.-нцў; мн. ч.-нцы-нцоў-нцом, мн. ч.. предл.-нцох, м.—черво-нец. Ар. Аплаціла чырванца. я. г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 11. Выкідала чырванца. Тм. •чырванёць, -нёю-нёеш-нёе, несоверш. —Краснеть. Ар.; Лужасна Куз. (Ксл.); Шсл. КалІ ты ня браў майго ножыка, дык чаго ж ты чырванееш? Ст. Соверш. зачырванёцца-еюся—покраснеть. Студэнт зачырва-неўся. Люціч(”Бацькаўшчына”, Но. 31-32, 1953, стр. 7). Аж зачырванеўся, ліха на яго, ад злосьці. Ст.
2. зардеться. мгсл.
начырванёцца—накраснеться, набрать-смя стыда. Нсл. Начырванеўся я за цябе. Нсл. Соверш. пачырванёць—несколько покраснеть. Ар.
рашчырванецца—раскраснеться. Шсл. Рашчырванелася яна, дык аж гарыць. Ст. •чырваніць-ню-ніш, несоверш.—делать красным; краснть красной краской. Месяц чырваніў усход. С. Музыка, 203.
•чырвань-ні, ж.—краснота. Ар.; мгсл. Чуў, як па відзе ягоным аж да чырвані ў ваччу хвастала хваёвае гальле. Адамчык: Арж. колас.
•чырвень-вгня, м. 1. шестой месяц года, нюнь.
2. карточная масть — червн. Ар.
•чырвяцовы-вая-вае—красный. Севершч. (Косіч 234). Дый спраў жа ты, мой родненькі, чырвяцовы паясочкі. Водзьвінка Імгл.(Косіч 234).
•чырык, отгл. частнца, 1. быстрый уход. Чырык за дзьверы. Нсл.
2. быстрое разорванне, схватыванне. Нсл. Кот чырык вераб’я. Нсл.
• чырыказуь-аю-аеш-ае—пнлнть, резать ножем. Нсл. Ня чырыкай нажом. Нсл.
чысельнік
1296
чыты
чырыкнуць, 1. однкр. к чырыкаць. Нсл. Ня чырыкай нажом, палец часам чырыкнеш. Нсл.
2. вылететь, вырваться(быстро, С.) Нсл. Чырыкнуў ад некрут. Нсл. Чырыкнуў на тый сьвет. Нсл. Соверш. адчырьікаць, каго-што, 1. отрезать.
2. перен— дать жестокнй выговор. Нсл. Адчырыкаў яго, аж нос завярнуў. Нсл. Однкр. адчырыкнуць—дать колкнй ответ. Я яму на гзта адчырыкнуў добра. Нсл. •чысельнік-ка, м.—чнслнтель(в дробах). Гсл.
•чыснок-нык.ў, м.—чеснок посевный( Allium Sativum L®). У булён укінула галоўку чысныку. Ст.
•чыстапі'с-су. м. 1.—чнстовнк. Гсл.
2. совершенный. Ар.
• чысты-тая-тае,1. чнстый.
2. совершенный. Ар. Ганьніна нявестка чыстая рында. Бікложа Беш. (Ксл.). Лясьніц-кі дык чысты дзівак. ЗСД. 304.
чысты чэцьвер—страстный четверг. Гсл. Нареч. чыста, 1. чнсто. Ар.
2. совершенно. Ар. Чыста ўся хата закурала ад дыму( Шсл. под закураць). Чыста ж бочка, толькі рогі, быццам трошка відаць з боку. Багушэвіч. Высах, змарнеў чыста чалавек за гэты час. Кавалёўшчына Н.(Демнд.: Веров, 106).
3. в смысле отрйцанйя—разве, да где там! Дзейкаюць, што Клімента будзе жа-ніцца з Паўлінаю. — Чыста! Ці ён яе браць будзе?
чысьцюсенькі, увелйч. к чысты 1, 2. •чысьлена-ны-не, ж.—трн ннткн в основе. •чысьлены, -ная-нае—многочнсленный. Падпісьнікі, спачатку даволі чысьленыя, пакрысе адходзІЛІ. К. Цьвікевіч(Полымя, 1927, Но. 8, стр. 119). Нареч. чысьлена—многочн-сленно.
•чысьленасьць, -ці, ж.—многочнслен-ность.
•чысьленьнік-ла, м.—календарь. Ксл.
Паглядзі ў чысьленьнік. Прусаўкі Аз. (Ксл.). •чысьлены, -ная-нае—многочнсленный. Падпісьнікі, спачатку даволі чысьленыя, пакрысе адходзілі. Цьвікевіч(Полымя, 1927, Но. 8, стр. 119)
• чысьцец, чысца, предл.-цу, м.—чнстн-МНГЦе. Ар. Быў у ЧЫСЦу. Багушэвіч.
• чысьцёц, чысца, предл.-цў , м„ раст. —ЛЬНЯНКа( Linaria vulgaris). 3. Верас.
•чысьцёха-хі, обйу. Сакуны, 89.1. опрятный-ная. Ксл.; Ар. Янаўнас чысьцёха — усюдых чыста. Лужасна Куз. (Ксл.). Бач, які чысь-цёха: не памыўшы рук, ня будзе есьці! Ст. Ср. прадзёха.
2. чнстяіцая что-л.
•чысьцядзь-дзі, мн. ч„ род.-дзяў, ж.—ро-іцнца средн леса, обрамленная луговн-намн. НК: Очеркн, 470.
•чысьці-цяў, мн. ч.—место расчнсток, гарей. Жучкевіч, 17.
•чысьцік-ік-а, предл.-іку, зват.-ІЧа, м. 1. крючковатая проволока, служаіцая для чнсткн курнтельной трубкн. НК: Очеркн, Но. 273.
2. кустарннк на месте вырубленного леса. Ксл. ЗавядзІ КОНІ ў ЧЫСЬЦІК. Дзямідавічы Чаш. (Ксл.).
3. дрок. Ксл. Чысьцік ео расьцець. Лужасна Куз. (Ксл.).
•чысьціня-нг-ж, ж.—чнстота. Ар. Адно ў ІХ — ЧЫСЬЦІНЯ, парадак. Рамановіч(Конадні, Но.2, 6). Цягне Агату гэтая чысьціня нябёсная. Дальны(Калосьсе, 2, стр. 86).
•ЧЬІСЬЦІЦЬ, чышчу—ЧНСТНТЬ. Соверш. абчысьціць—очнстнть. Ксл. Надабе ачы-СЬЦІЦЬ бульбу. Шарыпіна Беш. (Ксл.).
2. о елн. Елка абчысьціўшы—освободн-лась от ненужных веток. Дсл.
3. о пчелах. Пшчолы — вяснаўжо якая — абчысьціўшы. Дсл. Соверш. ачысьціць, ачышчу, ачысьціш-це—очнстнть.
вычышчэньне-ня—вычнстка. мгсл.
• чысьціцца, чышчуся, чысьцішся, несо-верш.—чнстнть себя, свою одежду, обувь, чнстнться. Соверш. абчьісьціцца—удалнть co своей одежды грязь, пыль, обчнстнть-ся. Несоверш. абчышчацца. Дсл.
•чытака-лкг, обіц.—чтец. Шсл. Чытака зь цябе ўжо: бэкае сабе пад нос! Ст. Пісаў пісака, што не разьбярэць чытака. Ст.(Шсл. под пісака).
•чытальна, нареч,—четко, отчетлнво, разборчнво. Гсл.
•чытінка-нкі-нцы, ж.—хрестоматня. Гсл. •чытань-нг'; мн. ч„ род.-няў, ж.—лекцня (публнчное чтенне).
• чытаНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, ср.. отгл. ймя суіц.—чнтанне. Ласкат. чытанейка-ка, предл.-ку; мн. ч.-кі-каў. НК.: Старцы, 78.
•чытаньнік-іга, предл.-ку, зват. чытаньні-ча, м., неол.—лектор.
•чытаньніца-цы, дат., предл.-цы, ж.—жен-іцнна лектор.
• чытаньнік-/кд, предл.-іку, зват.-іча, м. —тот, кто чнтает кому-л. вслух; чтец. Чытаньнік узьнімае галаву на асяродак хаты. Гарэцкі: Песьні, 56.
•чытаньніца-цьг-цьі, ж.—чнтательннца. Менш.
•чытар-ря, предл-рў, зват. чытару, мн. ч-ры-роў-ром-роў-рамі-рох, м.—чнтатель. Семярнікі Гальшанск. в., Аш. (ДзЯКІ) обяЗЫВа-лнсь быть прнходскнмн пнсарямн н чнтарямн. Голубннскнй, I, 163.
КНІГІ ОНЛАЙН
