Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
прыціснуць, соверш.—прнжать. Ар.; Ксл.; Шсл. Ну прыціснуў жа ты мяне! Бабінічы віц. (Ксл.). Прыціснуў палец дзьвярмі. Ст. Прйч. прыціснуты,(Шсл ), прыцісьнены, (Ар.)—прнжатый. Быў прыціснуты возам, дык і памер ад таго. Ст.
расьціскаць—раздавлнвать. Дз.; Ар.; Воў-сішча Сян. (Ксл.). Соверш. расьціснуць—раз-давнть. Дз.; Ар.; Ксл. Раеьцісьні блышчыка. Воўсішча Сян. (Ксл.). Коларасьціснула жабу. Дз.
сьціскаць—пожнмать. МГсл. Соверш. сьці'снуць—сжать. Грабовы дошкі сьці-снулі НОЖКІ. Рылавічы НЗ (ПНЗ. 41).
выціскаць, 1. вытеснять. Ар.; МГсл.
2. выдавлнвать. мгсл.
. уціскаць-шо-аеш-ае, каго-што, несоверш.
1.... Наклалі воз сена, цяпер яго
ўціскаюць. Ар.
2. угнетать, прнтеснять. мгсл. Соверш. уіцснуць-ну-неш-не каго-што. Добра ўцісьні воз. Ар. Соверш. уцІСНуЦЬ, 1. ТуГО связать. Гсл. Гсл.
2. вдавнть. Гсл. Прйч. уціснуты—угнетен-ный. МГсл.
ціснуцца, куды—жаться. Куды ты цісьнешся? Ар. Многократ. ціскацца—жать, толкать кого-н. Шсл. Ня ціскайся ты тут! Ст.
заціснуцца—зажаться дверью. Ст. Пы-лянё заціснулася дзьвярмі. Ст.
•цісканьне-ня, /р—давленне. МГсл.
• ціша-шы, ж.—велнкая ткшнна, тшш>. Гсл.
•ці'шаць-яю-яеш-яе—понемногу успо-канваться, Нсл. 689. становнться тнше, слабее, утнхать. Бура цішае. Нсл. См. цішаць. Соверш. пацішаць—немного успо-конться, Нсл. 689. стать несколько тнше, слабее. Вецер пацішаў. Нсл.
• цішаць-аю-гіеш-ае, несоверш.—утнхать. Шсл. Вецер стаў цішаць. Ст. мн. ч. цішаць.
•тшзць-эю-эеш-эе—становнться тнше, Ксл. утнхать. Нсл. 689. Цішэе ў Сымона — расходзяцца, мабыць, людзі. Лазукі Чаш. (Ксл.). Дождж цішэе. Нсл. Соверш. пацішэць —несколько утнхнуть. Дождж пацішэў. Нсл. 689. Соверш. прыцішыцца—немного утнхнуть, стать немного слабее. Вецер прыціхнуў. Нсл. 516.
•цішком^ареч. 1. тнхо, не громко, без шума.
2. незаметно, украдком, тайком.
• цішыня-ні-ні, ж.—тншнна. Стала мяк-кая цішыня. ЗСД 79. Агарнула сьветлая цішыня. ЗСД 173. Адкурылася шырокая ЦІШЫНЯ І смутак НОЧЫ. Адамчык: Арж. колас. Цішыню ірвалі стрэлы над Камароўкай на Зары. КамароўскЦДумка, Но. 12-13, стр. 32). Цішыня навокал. Лынькоў: Воўчылог(Калосьсе 2, 1935 г., стр. 95). I як сон 1’ цішыні... песьня коціцца ЦІХа... Трус(Калосьсе, Ho. 1, 1935 г.. стр. 21).
•цішыць-шу-шыш-ша, несоверш. к уці-ШЫЦЬ, перех.—утншать. Нсл. 689. Соверш. уцішыць, (Нсл. 689)—заставнть утнхнуть. Уціш дзеці, няхай ня дурэюць. Нсл. 689. Соверш. прыці'шыць—заставнть несколь-ко успоконться, утнхнуть. Хлапцанадабе прыцішыць, бо ён нікога не баіцца. Нсл. 689. Прыціш дзеці, каб ня дурэлі, ня крычэлі. Нсл. 516. Прйч. прыці'шаны. Нсл.516. Дзеці прыцішаныя пазаснулі. Нсл.
•цівўн, (Ар.), цівун, (НК)-ня, предл.-ну, зват.~ ■не, м. 1. заведывавшнй(во время крепост-ннчества) всемн местамн хлебохранення, как н хозяйственнымн строеннямн. НК: Под. пос. 58.
2. помоіцннк эконома в нменнн. Аюн. 190. Баяцца ня цівуна, а яго бізуна. Птлов. Рапан., Прык. 12.
•ціў, ціў!, междомет.—зву коподражанне пнсклнвому іцебету птенцев. Шсл.: Ар. Маленькія верабейчыкі ціўкаюцы Ціў, ціў! Ст.
•ціўкала-ла, н.—ребенок, нздаюшяй подражательные говору звукн. Шсл. Ах ты маленькае ціўкала, ужо нешта гаворыш! Ст.
•цГўкаць-аю—пнсклнво шебетать. Шсл.; Ар. Пыляняткі ўжо вывяліся, ды ціў-каюць. Ст. Верабейчыкі ў гнязьдзе ціў-каюць. Ст. Ціўкалі вераб’І. Гарун: Пан Шаб.
ціўканьне-ня, отгл. ймя cyuf.—пнсклнвое іцебетанне. Ар. Жвавае ціўканьне на страсе вераб’ёў. ЗСД 115,—чнрнканне. МГсл.
• ціцеперся—столько временн. Ужо ціцеперся ў дарозе. Дудзіцкі(Бацьк„ Но. 435-436).
•цкаваць, цкую, цкуёш-ёць-ём, цкуіцё, несоверш. каго кім—уськать, улюлюкать, травнть. Гсл. Ты мяне не чапай і ня цкуй сабакам. Колас(”Каласкі”, Но. 60-61). Отгл. ймя сут. цкаваньне-ня—травля собакамн. Ар.,—травля. Гсл.,—уськанне(травленне, С.) Нсл. Цкаваньне сабакі, сабакамі. Нсл.
цмок
1273
цуп
Соверш. зацкаваць, каго кім—затравнть собакамн. Ар.; Дсл. 259. Яшчэ сабакаммі зацкуюць. ЗСД 86. Прйч. зацкаваны—за-травленный. Ар. Соверш. нацкаваць, на каго—натравнть, науськать. Гсл.; Ар.
•цмок, м.—радуга. Гсл.; Нсл. См. вясёлка, смок.
• цмок-ка(паганы цмок, мгсл.)—сказоч-ное жнвотное в внде крылатого, огнеды-шаіцего змея, пожнраюшего людей, дракон. мгсл.
•цмокаць—чмокать. Гсл.
•цмокаць-аю-аег^-ар, 1. чмокать губамн Н ЯЗЫКОМ. Шсл.; Ар.
2. целовать. Ар.; Ксл.; Шсл. Цмокае яму ў руку. Ст. Однкр. цмокнуць, 1. чмокнуть губамн н языком. Шсл.; Ар. Цмокні на каня! Ст.
2. поцеловать. Ар.; Ксл.; Шсл. Цмокнуў у вадну руку ды ў другую! Ст. Як цмокнуў Ганну, дык яна згарэла ад сораму. Кана-валава Куз. (Ксл.).
нацмокацца, 1. насосаться(начмокать-ся, С.) Нсл. Нацмокаўся досіць вашае крыві. Нсл.
2. нацеловаться. Нсл. Ці нацмокаецеся вы сядні? Нсл.
• цмыга-гг, обіц.—проныра, Гсл. человек, везде шныряюшнй. Нсл. 690. Цмыгу гэтага пашлі, то ён усё праведае. Нсл. Ад гэтае цмыгі нійдзе нічога не схаваеш. Нсл. •цмьіганьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к цмыгаць., беганне везде, шнырянне. Нсл. 690. За цмыганьням сваім полуднік страціла. Нсл.
•цмыгаць-аю-аеш-ае; пове.і-ай-айма, несо-верш.. nepex. 1. ШНЫрятьДГсл.; Ксл.) бегать ПО чужнм домам. Нсл. 690. Цмыгае па кутох, каб што злавіць. Слабодка Куз. (Ксл.). He пасядзіш удварэ, а ўсё цмыгаеш: то туды, то сюды цмыгнеш. Нсл. Однкр. цмыгчуць-ну-неш-не, а) шмыгнуть, быс-тро пробежать.
б) тнхонько уйтн, улнзнуть. Нсл. 690. Хлапец тут быў, і ня угледзілі, як цмыгнуў за дзьверы. Нсл. Соверш. адцмьіг-нуць—отбежать тнхонько от занятня. Цмыгуха наша ўжо адцмыгнула некуды ад кудзелі. Нсл. Соверш. ацмыгаць—оббе-жать. Нсл. 387. Усі двары ацмыгала, ішчучы яго. Нсл. Соверш. нацмыгаць —набегать. Нсл. Нацмыгала сабехваробу. Нсл. Совурш нацмыгацца—набегаться вдоволь. Нсл. Ненацмыгаўся яшчэ за дзень, і ўвечары цмыгнуў. Нсл. Соверш. пацмыгаць—шнырять некоторое время, побежать. Пацмыгаеш, як ня стане хлеба. Нсл. 690. Соверш. прыцмыгнуць, (быстро, С.), прнбежать нздалека. Нсл.516. Адкуль і куды прыцмыгнула, распустка гэта. Нсл.
2. вытаскнвать(что-л. тонкое, С.), соло-мянкн нз целого пучка. Гсл.
3. цмыгаць каня—таскать, гонять ло-шадь в работе. Шсл. Цмыгае дзень пры дні сваю каняку, то ў лес, то ў Менск. Ст. Соверш. зацмыгаць—затаскать работой лошадь, человека. Шсл. Зацмыгаў ён свайго каня. Ст. Зацмыгаў бабу работаю. Ст. Прйч. зацмыганы—затасканный(о рабочем скоте, человеке) Шсл. Купіў нейкую зацмыганую кабылу. Ст.
выцмыгаць, 1. бегом обойтн, Нсл. 101 вышнырять, выбегать. (Гсл.). Ты ўсё сяло выцмыгала, пайшоўшы на часок. Нсл.
2. выбегать, вынюхать. Гсл.
3. выдергать, повыдернуть. Гсл. Карова выцмыгала салому. Гсл.
выцмыгнуць, (Нсл. 101) однкр. к цмыгаць 1, выцмыгаць 1. 1. вдруг выбежать. He дарма дзеўка выцмыгнула вон; ці няма там каго? Нсл.
2. однкр. к цмыгаць 2, 3.—выдернуть. Ідзе мае аборкі — хто іх выцмыгнуў? Дараг. п.(Дсл.).
•цнота-ты-^е, ж.—добродетель. Гсл.
•цвол[ U3 русск. ствол]—СТВОЛ (ружья). НК: Очеркн, 520. Ср. стваліна, рулька.
•ЦВЫЛІК-wa, предл.-іку, зват.-іча, м.—четы-рехугольный кусок матернн, вншваемый в рубашку под мышкой. Ксл. Дай ты імне гэты скуматок на цвылікі. Спаская Сір. (Ксл.).
• цвыркаць-ае, несоверш.—сверчать, свой-ственно сверчку. Нсл. 586. Соверш. зацвыр-каць—засверчать, затреіцать(о сверчке). БНсл.
•цвыркўн-Hfl, м.—сверчок. Шсл.; Ксл.; Нсл. 686. У хаце ў пячуры завёўся цвыркун. Роўнапольле Сьміл. (Шсл ). Цвыркун забраў’СЯ V хату. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). Цвыркун залез V хату. Кузьміно Сян. (Ксл.).
•Цубўля-л/-л4 ж., област. — цыбуля. Смл., Тв., Ржэўск. (Даль).
•цўдзіць-джу-дзі-дзе, несоверш.. област. 1. достаточно пнть, но только постепенно. Нсл. 690. Ты тыкі добра цудзіш. Нсл. Соверш. абцўдзіць, област.— обмоЧНТЬ. Дсл., Дождж абцудзіў — ні воднае сухое ніткі. Дсл.
2 . перех.—ЛНТЬ ВДОВОЛЬ, Цедя. Нсл. 690. Досіць табе цудзіць гарэлку; нацудзіў болей чымся паў вядра. Нсл. Соверш. нацўдзіць. Нсл. 690.
•цукраваны гарох, боб—сахарный, го-рох, боб. НК: Очеркн. Но. 824.
• цукраварня-нг-нг', ж.—сахарный завод. Гсл.
• цукрысты-лпая-т<ге—курчавый. Ксл. У хлапца цукрыстыя валасы. Старына Выс. (Ксл.).
• цуп, отгл. частйца. значйт. 1. быстрое хватанне, хват. Нсл. Цуп за абаранку, а я яго цуп за руку і злавіла. Нсл.
2. мгновенное паденне, бац. Нсл. Цуп і сеў. Нсл.
цўпаць
1274 выцьмець
•цўпаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. быстро н отрывйсто шупать, йскать чего-н. такйм образом. Ня цупай тут, тут нічога няма твайго. Нсл. Однкр. цўпнуць-ну-неш-не, 1. быстро схватать, оіцупать. Нсл. Ён тут цупнуў нешта. Нсл.
2. быстро сесть. Табе тут ня месца, што ты цупнуў на ложак. Нсл. Соверш. нацў-паць—наіцупать что-н. "цупая”. Гсл.
Нацупаў грошыкі ў насатцы. Нсл. Нацу-паў, неійта тут ляжыць. Нсл. Прйч. нацўпаны—наіцупанный(такйм обра-зом). Нсл. Нацупаныя грошыкі нехта перахаваў. Нсл.
•цўпнуцца, возвр., однкр. 1. нечаянно ударйться, стукнуться. Нсл. Цупнуцца лобам аб вушак. Нсл.
2. упасть, ударйться, падая. Дзяцё цупнулася азадкам. Нсл.
•цупў-лупу, междомет.—цап-царап. Нсл. Цупу-лупу й пахапалі ўсё. Нсл.
■цурок-рга, уменьш. цурочак-wa—ручеек, струйка, Гсл. струя, ручеек, струйка. Ар. Гэты недавер уліваўся сьцюдзёным цурочкам у вагонь іхнае блізіні. ЗСД. 194. Точыцца срэбным цурочкам жаль. ЗСД 368. Цурком сплываў па відзе пот. Акула: Птушка. 158. Вада сьцякала цурочкамі. Гарэцкі: Песьні, 82.
•цураньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў —отреченйе с клятвой. Нсл. 691. Без усякага цураньня гэта твая справа. Нсл.
• цураваць, (НК), цыраваць, (Ар.)-рўю-рўеш-рўе; повел.-руй-руйма, несоверш., перех. —штопать. Ар.; НК: Очеркн, Но. 411. Отгл. ймя суш. цураваньне, (НК), цыраваньне, (Ар.) —гШТОПанне. НК: Очеркн, Но. 411; Ар.
•цурацца-аюся-аешся—отрекаться. Нсл. 691. Цурайся ты іх. Нсл. 691. Сваей радні цураешся. Нсл. 691.
чурацца-аюся-аешся—чуждаться, от-рекаться. Нсл. 702; Ар. Ніхто сваіх дзяцей ня чураецца, а ты чураешся. Нсл. Соверш. адцурацца—отречься. Нсл. 691. Свае радні адцураўся. Нсл. 691. Соверш. адчурацца —отречься. Нсл. 702. I свайго добрага адчураўся. Нсл. 702. Соверш. зацурацца —отречься с клятвой, заклясться, Нсл. 192. начать чуждаться, отрекаться. I заба-жыліся і зацураліся. Нсл.
• цурбоніць-ню-ніш-не, каго-што—на-лнвать йзлйшком. Нсл. Дужа шмат ты цурбоніш піва. Нсл. Соверш. нацурбоніць —налйть с йзлйшком. Нсл. Нацурбоніў гарэлкі. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
