Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
прабівацца, несоверш. к прабіцца. Соверш. прабіцца—пробнться, преодолевая пре-пятствня, пройтн, прорваться сквозь что-Л. Ар.
прыбівацца, несоверш. к прыбіцца. Соверш. прыбі'цца—(прйсоедйнйться, С.) прй-стать К дому НЛй стаду. Ар.;Шсл.; МГсл.;Дсл. Чужое ягнё прыбілася да нашых авец. Ар. Нейчая авечка прыбілася к нашым. Ст. Што імне (табе, яму і г.д.) за прыбілася (што рабіць)—не моё (твоё, его й т.д.) дело; это меня (тебя, его й т.д.) не касается, Ар. я не нмею нйкакого отно-шення(чтобы что-л. делать — вмешй-ваться, ходатайствовать й т. п.). Што імне за прыбілася ўмаўляць? Ар.
ВЫбІваЦЦа, несоверш. к ВЬібІЦЦа 1, 2. Соверш. выбіцца, 1. вылезть с трудом йз гразй йлй др. места(выбнться, С.). післ. Ледзь выбіўся з балота. Ст. Ну, й наблудзіліся мы ў лесе, ледзь на бераг выбіліся. Ст.(Шсл. под наблудзіць).
2. пршіагая усйлня, выбраться, прор-ваться откуда-л., куда-л., с трудом освободйться от чего-л., преодолеть что-л. •
выбіцца ў людзі—выблться в людн. Ар. Во дзяцюк выбіўся ў людзі — будзе ЖЫЦЬ. Ст.
убівацца, несоверш. па кім-чым, 1. преда-ваться плачу, снльной печалн. Нсл. 647. Убіваецца па сыну. Убіваецца з гора. Дсл. 926,
2. класть много труда на что, доводлть себя до взнеможенйя, трудясь над чем-л. Дсл. 926.
3. насйльно втйраться во владенне чем, Нсл. 647. влезать, насйльно входнть куда. Дарма ўбіваешся, убіўся да мянеў дзель. Нсл.
убівацца ў ласку, (Гсл.)—домогаться (втнраться, Ар.) в расположенйе. Нсл. 647; Ар. Убіваецца, убіўся ў панскую ласку. Нсл. Соверш. убіцца, уб’юся, уб’ешся, уб’ецца, уб’емся, уб’іцёся, уб’юцца, а) влезть, наснльно войтн куда-л., Шсл.; Ар. насйльно втнраться во владенйе чем. Нсл. 647. Чаго ты ўбіўся сюды, каб замінаць тут? Ст. б) попасть в безвыходное
узьбівацца
135
блазен
положенйе, Ксл. попасть куда-л. Дсл. 926. Убіўся — ні ўзад ні ўперад. Стралкі Беш. (Ксл.).
убіцца ў ласку—втереться в располо-женйе. Ар.
узьбівацца, несоверш. на што—стара-ннем прнобретать что-л. Нсл. 50. Узьбі-вацца на каня, на каровы. Нсл. Соверш. узьбіцца, узаб ’юся-б ’ешся-б ’ецца-б’емся-б’іцеся, 1. взобраться на верх чего-л. Шсл.; Ксл. Чаго ты ўзьбіўся на печку? Вейна Сян. (Ксл.). Узьбіўся на печ ды сядзіць. Ст.
2. взбрестй на что-л. Наблудзілі мы тую ноч, пакуль на дарогу ўзьбіліся. Ст. (Шсл. под наблудзіць).
3. старанйем прйобрестя что. Нсл. 50; Ар. Цяжка толькі ўзьбіцца на грошы, куплю каня. Нсл. Як ня ўзьбівайся не ўзаб’ешся на харошую адзежынку. Нсл. Каб як узьбіцца на другую кароўку. Ст. Каб узьбіцца на сваю гаспадарку. Ст.
•біцюк-юкд, предл.-юкў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. часть цепа, палка, каторой бьют по снопам. Ксл. Адарваўся біцюк і ледзь ня ўдырыў Сьцепана. Русінава Сян. (Ксл.).
2. (мн.ч.. вйн.-коў): неуклюжйй. Ксл. Павер-нецца, ЯК бІЦЮК. Шуміліна Сір. (Ксл.).
•біч, біча, предл. бічў; мн. ч„ род. бічоў, м.—часть цепа, которой бьют по колось-ям, Меж. раён; Вк. круглое полено цепа, которым бьют по снопам. Шсл. Адарваўся біч ад цэпа. Ст. См. біяк, біцюк.
•бічай-ая, предл.-аю; мн. ч.-äai, м. 1. круглая дырка в верхнем ручном жернове, куда сыплются зёрна. Ксл. Бічай вузкі ў маіх жорнах. Беліца Сян. (Ксл.).
2. берег лужка. Юрсл. На бічаю касіць цяжэй, чымся пасярод. Юрсл.
*бічамка-йкі-йцы, ж. 1. узкая незасеянная полоска около полевой дорогй. Юрсл. Сядзелі на бічайцы й гаманілі. Юрсл.
2. обод решета. Ксл.; Дсл. 28. Новую бічайку зрабіў. Мікалаева Куз. (Ксл.).
•бічўк-ука, предл.-укў; мн.ч., дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. бнло цепа, то, чем ударяют. Гсл.; Дсл. 28. См. бІЯК, біч.
2. неловкнй, неповоротлйвый. Дсл. Ходзе, як бічук. Дсл.
•блоньне-ня, предл.-ню, ср.—ннзкое место, луг, залйваемый водой. Дсл. 30. Па блоньню вада разьліваецца, Лаўрэн дачкою набіваецца. Дсл.
•благоткі, нареч.—плоховато. Шсл. Гэта ж не благоткі. Ст. Уменьш. благотачкі. Шсл. Благотачкі яму жыць тут, ці што? Ст.
•благоцьце-ірг, предл.-цю; мн. ч.-ці-цяў, ср. — благата в 2-ом зн. Ар.
•блага, нареч. 1. дурно, скверно, Гсл.; Ар. плохо(худо, Ар.) Шсл.; Ар. Каму добра, a каму й блага жывецца. Ст. Ср. cm. горай, Ар.; Нсл. 119. горш, Гсл.; Ксл. ГОршы, Віцебск; Дсл.; Нсл. 119. горы. Нсл. 118; гарэй. Вял; МГсл.—Хуже. Ар.; Гсл.; Вял.; Віц.; Нсл. 118, 119. Цяпер блага жыць, а кажуць, што будзе горы. Нсл. Чужая хата гарэй ката. Послов. НК: Очеркн, 206. Чым далей, тым горай. Гсл. Горш стала хвораму. Ст. Блага, каля Віцёбска, а каля Воршы яшчэ горшы. Послов. Навікі Віц. (Ксл.). Тату горшы стала. Нсл. 119. Прев .cm. найгарэй. Вял.; найгорай. Ар.; найгоршы, найгоры.
2. тошно(о СОСТОЯНЙЙ ТОШНОСТЙ, С.) Mix. Як Антон скурыў папяросу моцнай самасейкі, дык яму зрабілася блага, і ён варацаў. Mix. Ці ня блага табе стала? Рыбчына Сір. (Ксл.).
•благата-тдьг, ж. 1. ннчтожество. Гсл.
2. обіц.—плохой, нехорошнй, сварлйвый. Шсл. Вось, дзе благата! Добраму чала-вечку добра і ў запечку, а благой благаце не ўнаравіць і на куце. Поговор. Ст.
3. жалкнй с внду. Гсл.
•благі-гая-гое, 1. дурной, Гсл.; Нсл. 26; Ар.; Пск.(Неропольскнй) ПЛОХОЙ, Ар.; Ксл. худой. Благога ваўка цяляты ліжуць. Послов. Копцевічы Чаш. (Ксл.). У яго благое вока. Ст. Маці нябожчыца не благая была. Ст. (Шсл. под нябожчыца). Добры стралец — благі гаспадар. Послов. Рапан. 94. Благія вочы, благія й рукі. Послов. Нсл. 26. Што нам за зьнявага! Чым наша сястра блага? Наша сястра гожа, як чырвоная рожа. Нсл. (Вятры) на жах благім і добрым, усім тужлівы сьпеў вядуць. Гарун(ст ’’Навокал”).
не ўспамінайце благім словам—не помннайте лнхом. Ар. Да вас мой гэты верш і словы ўсе благія. Гарун(ст. "Юдаш”).
2. нездоровый, нехорошнй на внд, Шсл. жалкнй. Гсл. Хлапец нешта сусім стаў благ. Ст. Благі зь віду. Гсл.
3. ннчтожный. Гсл.
4. малоснльный. Гсл.
5. худосочный. Гсл.( под благенькі). Благёнькі зь віду. Гсл. Увелйч. благўсенькі. Ар. Ср. cm. горшы—хуже. Шсл.; Ар.; Шсл.; Ксл. Наша хата ня горшая за чужыя. Ст. Прев. cm. найгоршы—самый плохой, Ар. худ-шнй.
благі бок—нзнанка. Ар.
•благўшкі( одйн благушка)—шак, 1. все несьедобные грнбы. НК: Очеркн, 476; Дсл. 29. 2. грнб горькушка. Нсл. 26.
•блазаваць-зўю-зўеш-зўе, несоверш.—кн-чнться, заноснться, обнаружнвая тем свою глупость. Гсл.
•блазен, (Нсл.; Шсл.; Дсл.)(блазень, Гсл.)-зна, предл.-зну, зват.-зьне, м.—1. малолетнлй, Нсл. 26. мальчншка(мальчнк, С.) БНсл. Куды табе? Ты яшчэ блазен. Нсл. Адны блазьні ў хаце. Дсл. 29.
блазёнскі
136
блёды
2. молокосос. Шсл.; БНсл.; Ксл. Сам блазен, а бярэцца другога вучыць. Ст. Блазен ты, яшчэ жаніцца. Ст. Ты яшчэ блазен сьперачацца із старымі. МазалеваКуз.(Ксл.).
3. (о недостаточно зрелом, неопытном, несерьезном человеке, С.),—мальчншка. Гсл.; МГсл.
4. шут, Гсл. шутннк. Нсл. 26. Блазен блазенскае й паганяе. Нсл.
•блазёнскі-кля-кае—свойственный "бла-зну”. Блазенскі век, блазенская гульня. Нсл. 26.
•блазёнства-вй, ср. 1. детское состоянне, детство. Нсл. 26. Яшчэ з блазенства ня вышаў. Нсл.
2. мальчншество. Гсл.; БНсл.
3. дурачество, шалость. Нсл. 26; БНсл. За блазенствам паганяеш. Нсл.
4. собйр.—мальчншкн. Нсл. 26. Выгань вон гэта блазенства. Нсл.
•блазёнстваваць-вую-в.геій-вуе, несоверш. —дурачнться, шалнть, подобно несмыс-ляіцнм детям, ребячнться. Нсл. 26. Сорам табе блазенстваваць, ты не малёнькі. Нсл.
•блазён-ёня, предл.-ёну, зват.-ёне, м.—ма-лолетннй. Нсл'. 26. Табе блазёну не пара яшчэ гэтага ведаць. Нсл. См. блазен 1.
•блазнота-оты, предл-оце, собйр.—мало-летнне детн, Нсл. 27; Дсл. 29. детвора, Гсл.; БНсл; Ксл. малопоннмаюіцая детвора. Шсл. Блазнота зьберлася. Нсл. Блазнота ты яшчэ малая. Ст. Усьціш гэту блазноту. Сянно (Ксл.).
•блазНОТКа-77гк7-»71{Ы, ж. НК: Очеркн, 240 —малолетняя девочка.
• блазноўка-ўкг-ўцы, ж.—малолетняя девочка. Нсл. 27. См. блазьніца, блазнотка. •блазноцтва-вы-ве,ж.—состоянне де-вушкн, когда она начннает формнро-ваться н подступает к возрасту невесты. НК: Бабы, Но. 47.
•блазнаваньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к блазнаваць 1,2. Насьмяшыў нас сваім блазнаваньням. Нсл. 26.
•блазнаваць-нўю-нўеш-нўе; повел.-нўй-нўйма, несоверш. 1. дурачнться, шалнть, подобно несмысляіцнм детям, Нсл. 27; БНсл. мальчншствовать. Гсл.; Шсл. Няма чаго блазнаваць: не малы. Ст. Соеерш. зблазнаваць—по ветренностн сделать глупость. Нсл. 196. Як жа ты зблазнаваў. Нсл. Соверш. зблазнавацца—нзбаловаться. Нсл. 196. Хлапец зблазнаваўся сусім; ні за што не бярэцца. Нсл.
2. шутнть непрнлнчно. Нсл. 27. He блазнуй, бо па руках заробіш. Нсл.
•блазьніца-цы-цы, ж.—малолетняя де-вочка, Нсл. 26. малопоннмаюіцая, нанвная девочка. Шсл. Ня слухай ты гэту блазь-ніцу. Нсл. Блазьніца ты, дзеўка, праўду табе кажу. Ст. См. блазнотка, блазноўка.
•блазьнюк, м. (НК: Очеркн, 240) 1. несовер-шенолетннй, Нсл. 27. молокосос. Ксл. He давай гэтаму блазьнюку. Шыпы Сян. (Ксл.). Яшчэ ты з блазьнюкоў ня вышаў. Нсл. Уменый. блаЗБНЮЧОК-ЧКЙ, предл.-ЧКу, team, блазьнючку; мн.ч., дат.-ЧКОМ, мн. ч„ предл-ЧКОХ. Нсл. 27.
2. бранное, (Нсл. 27), мальчншка, моло-косос. БНсл. He табе блазызюку гэта зрабіць. Нсл.
• блазьнючка-чкі-чды; мн. ч.. род.-чак, ж.—несмысляіцая девочка. Нсл. 27. He мяшайся, блазьнючка, у нашы рэчы. Нсл. См. блазнотка, блазноўка, блазьніца. •блажзць-эю-эеш-ее, несоверш.—дурнеть, (Гсл.) худеть. Шсл. Нешта начала блажэць наша дзеўка. Ст. Соверш. зблажэць—стать худым, болезненным. Шсл. Сусім збла-жэла дзеўка. Ст. Соверш. паблажець, а) похудеть(подурнеть, С.) Шсл. Бачыў, што яна не паблажэла ані-ані, можа нават і папрыгажэла. ЗСД 147. Абачыў, як яна паблажэла і замяшаўся. Тм. 367. Пабла-жэла наша дзеўка просьле хваробы. Ст. б) нспортнться(несколько, С.) Шсл. Hemma ён паблажэў, уперад быў лепшы. Ст. •блакуняць-яю-яггй-яе, несоверш.—укло-няться от дела. Дсл. 29. Будзе сядзець, шчапіўшы рукі, а блакуняць. Дсл. •блакуняцца, -яюся-яешся, несоверш. —шляться без дела. Ксл. Хвядот блаку-няецца ў лесе. Задарожжа Куз. (Ксл.). Блыку-няецца мая дзяўчына цэлую ноч. Даргейкі Сян. (Ксл.). Ср. блуканяцца.
•блашчыца-чы-^ы, ж.—клоп. Янк. 1; Вк. У нас і даўней казалі блашчыца. "Клоп”не па нашаму. Янк. I.
•блаіПЧЫЧНІК, -Іка, предл.-Іку, м, раст. —льнянка. Верас. См. чысьцец.
•блех, блеху, предл-блесе, — луг на речке, где белят холсты, Нсл. 27. место, на котором пронзводнтся отбелка. Нясі скуты на блех. Вяжышча Беш. (Ксл.). Матка на блесе. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
