Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• брахаў-ава-ава, род. братаеага, дат,-таваму—братннн. Братаў сын. Нсл. 33. На братавым каню прыехаў. Тм. Жонка братава, дзеці братавы.
•братаўбіўства-ва, ср.—братоубнйство. •братаўбіўца-цьг-цу, м.—братоубнйца.
•братаць-аю-аеш-ае, несоверш., перех.—на-девать недоуздок. Соверш. забратаць-аю-аеш-äe каго,—одеть уздечку, Ксл. надеть недоуздок. Афанасьев 1,1897, 182; Смол. г. (Дсл.). Забратай каня й прывяжы. Дужчына Куз. (Ксл.). Узяў яго гэтай аброцьцю, забра-таў І дамоў павёў. Ржевскнй у.(Афанасьев 1, 1897, 182). А ці чуў, браток, якога каня забратаў сабе Масей? НК: Бабы, 23. Соверш. абрагаць-аю-аеш-ае, каго-што—зауз-дать, мгсл. надеть недоуздок (узду, Раст.: Смоленск. 151).
•братка й сястрыца—браткі. Шсл. Трэба назьбіраць а насушыць браткі й сяст-рыцы. Ст.
браткі 146 бруд
•браткі-джаў, едйнств. ч. нет.—АНЮТННЫ глазкн, (МГсл.) фналка трехцветная. Шсл.; Ксл. На траве сохлі браткі. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Ад залатухі трэ' парыць браткі дый ПІЦЬ. Клятное Пух. (Шсл.). Уменый.
братачкі-чкоў—Анютнны глазкн. Верас. •братні-няя-няе—свойственный брату, братскнй.
•братчыкі, (одйн братчык)—члены ”бра-тчыны". Дсл. 40.
•братчына-ны-не, ж.—округ, с которого все деревнн органнзуют "сыячу "во время весенннх нлн осенннх праздннков. Сяб-рове братчыны зьвязаны мяжсобку або суседзтвам, або свайнёю, або гаспадар-СКІМІ патрэбамі. Барада Пар. (Дсл.).
•браварка, (Шсл), бравэрка, (Шсл.; Аш.)-/?^г-рцы, ж.—более короткая "сьвітка”; обыкновенно надевается на полушубок. Шсл. Уськінь на плечы браварку. Ст.
Пашыў новую браеэрку. Ст. Вазьмі сваю бравэрку. Купіна Віц. (Ксл.).
•бравэрка,—см. под браварка.
• брацёнік, (Шсл.), брацёньнік, (Нсл.)-гка, предл.-ІКу, зват.-іча, м. 1. двоюродный брат. НК: Пособ., Но. 28; Косіч, 241; Растсл.; Смаргоні Аш; НК; Бабы, Но. 2; Янк. I; Шсл.; ЗСД. 236; М. Туд(Грннкова, ІУ, 324); Дсл. Яшчэ й браценік, а гэткую дурніну робе! Ст. Браценьнік прыходзіў, дзядзькаў. Янк. I. Панас, мой збратдзены браценьнік, ЗЯМЛЮ запісаў. Пшчолка(Бацьк. Но. 51-52, 333-334).
2. не родной брат. Гсл.; Нсл. 33. Яны браценьнікі мяжсобку. Нсл.
3. брат — человек вообіце. Гсл.
•брайўха-'іхі-ісе, ж.—жена брата. Янк. 1; н. Рудня; Вял.; Шсл.; Яз. Пушча; Рэч. А браціха яшчэ лепшая, як брат. Ст.
•браціш-іг&а, предл.-Ішў, зват.-ішу; мн. ч-шы-шоў-шом, мн. ч„ предл.-шох, —бра-тец — ласковое обраіценне. Дсл. 39.
•брацкі-кая-каг—прннадлежаіцнй об-іцеству, "брацтву", (3 С.); Нсл. 32. Брацкая царква, царква сьвяча. Нсл. Закупіў брацкі малебен. Тм.
•брацтва-ea, ср. 1. братство(содружество, еднненне, С.). Гсл.
2. обіцество нз прнхожан, составнвшееся на какой-л. богоугодный предмет, во нмя какого-л. праздннка нлн св. угодннка. Нсл. 32. Брацтва Мікольскае, Варварын-скае, Прачысьценскае, Нсл. вообіце обіцество людей, составнвшнх союз для какой-л. целн.
3. ремесленннческнй цех. Брацтва шапа-чнікаў.
4. брацтва-вы-ве, ж.—церковь, устроен-ная брацтвом, как в Могнлеве. Нсл. 32. Пойдзем на абедню да брацтвы. Нсл. На Ердань заўсёды ходзяць із брацтвы. Тм. •браць, брацьцё,—см. под берці.
•брацца,—см. под б'ерціся.
•брэх, брэху, предл. брэсе, м. 1. собачнй лай, Нсл. 34; Ар. лай. Гсл.; Ксл.; Дсл. Што тваё слова, што сабачы брэх, то ўсе роўна. Нсл. Брэх сабачы яшчэ доўга ня сьціхаў. Навасёлкі Сян. (Ксл.). См. браха.
2. (перен.)—сплетнн. Дсл. Па сяле пашоў брэх. Дсл.
•брэд 1-да, мн. ч.-дзе, м., област.—острне ножа. Ксл. He вадзі па брэдзе рукою, бо парэжаш. Хмары Куз. (Ксл.). См. лязо.
•брЭД П-ду, предл.-дзе, м., област.—лоза. Солава Пар.(Дсл. 40).
•брадзіна-ны-не, ж.—одно дерево нва, верба, ветла, ракнта, лоза, малокнтннк, тал, тальннк. Вост., Пск., Кал.(Даль, под бреднна). Одна брадзініна—нва. Ксл.
Брадзініна расьцець пасярод поля. Горкава Куз. (Ксл.).
•брэк, брэку, предл. брэку, м„ област. —спокойствне. Шсл. Няма сягодня табе брэку. Сінча Пух. (Шсл).
•брэкаць-аю-аеш-ае, несоверш,—пренеб-регать. Дсл. 40. Жонкі брэкаюць мужмі (мужоў, С.). Хоцькава Сыч. (Дсл.).
• брэндаць-аю-аеш-ае, несоверш., област. —броднть, таскаться, Шсл. брындаць 2,3. Вечна ён брэндае па грыбох. Крамяні Пух. (Шсл.).
•брЭЧКІ-ЧКаў, едйнств. ч. нет. — узкне кружева. Адзельск.
•бруха-ха; мн. ч.-хі-хаў, ср.—брюхо. Ар.
•брухатць-НЮ-НІШ-не, несоверш.,ять брюхо. Нсл. 35. набнвать брюхо, жрать, обжн-раться, есть много, уплетать. Твер. (Даль). Соверш. забруханіць(кажуць кусьліва, на сьмех)—забеременеть. Нсл. 160. Ня даўна забруханіла. Нсл.
•бруханіцца-нюся-нішся, несоверш., возвр. 1. наедаться, наполнять свой желудок. Нсл. 35. Досіць табе бруханіцца. Нсл. Соверш. набруханіцца. Нсл. 35.—наесться, набнть брюхо. Твер.(Даль). Набруханіўся, як бубён. Нсл.
2. выставлять брюхо нз чванства. Нсл. 35. Ня бруханься, мы цябе знаем. Нсл.
• брухахы-тая-тае—с большнм брю-хом. Ар.
•брухацёрь-ёю-ёеш-ёе несоверш., грубо. 1. становнться беременной, Нсл. 35. чрева-теть, беременеть. Баба мая што году брухацее. Нск. Соверш. забрухацёць, грубо —забеременеть. Нсл. 35. Ужо забруха-цела. Нсл.
2. толстеть от жнра. Нсл. 35. Што далей, то брухацее. Нсл.
•брухёль-хяля, предл.-ХЯЛЮ, зват.-хёлю; мн. ч.-хялі-лёў-лём, мн. ч„ предл-лёх, м.—обла-датель болыпого брюха. Ар. См. пузач.
•бруд-ду, предл.-дзе, м. 1. област.—грязь, Шсл. нечнстота. Нсл. 35. Усюдых завёўся бруд. Ст. Студня запала брудам. Нсл. Поўна хата бруду. Тм. См. бруда.
бруда
147
бружмёлевы
2. област.—гной(йз раны н т.п. С.). Шсл. 3 болькі цячэць бруд. Ст.
3. роднльная нечнстота. НК: Бабы, Но. 16.
4. кровь, сукровйца. Нсл. 35. Бруд із рукі пусьціць. Нсл. ,
5. человек дурного поведення. Нсл. 35. He аддам я дочкі за гэтага бруда. Нсл.
6. собйр.—дурное обідество. Нсл. 35. Гэта бруд, а ня людзі. Нсл.
•бруда-ды, дат., предл.-дзё, ж. 1. грязь, нечнстота. Ксл. Вада бруды не дзяржыць. НК: Очеркн, 66. Памост аж коўзкі ад бруды. Гравы Сян. (Ксл.).
2. болото. Дсл. 41. А я ў тую ваду-бруду па калені ўвязну. Дсл.
•брўдась-сг, ж.—отмель,( С.). Дсл. 41. грязь, нл. Наша возера ўсё ў брудасі. Лук’янова Бельск. у. (Дсл.).
•брўдна, нареч. 1. грязно, НК: Бабы, Но. 16; Шсл. грязно, нечнсто. Нсл. 35; Ксл. У яго дужа брудна ў хаце. Пустынкі Сян. (Ксл.). Як няма гаспадыні, дык і ў хаце брудна. Ст.
2. (перен.)—дурно, ПОДЛО. Нсл. 35. Брудна робіш, аж людзі сьмяюцца. Нсл.
3. непрнятно, горько. Дсл. 41. Цяперака ім будзе брудна. Дсл. Ад дыму ў хаце брудна. Тм.
•брўднасьць-ці', ж.—нечдстота. Нсл. 35. 3 бруднасьцю далі есьці. Нсл. Бруднасьці поўна хата. Тм.
•брудната-тмы, ж.—нечнстота, сор. Нсл. 35. Брудната пад сталом. Нсл.
•бруднёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш.—грязнеть, Гсл. чернеть, грязнеть. Нсл. 35. Соверш. збруднёць—почернеть от нечнстоты, Нсл. 197. совершенно загряз-ннться. Сарочка збруднела за тыдзень. Нсл. Соверш. пабруднёць—стать более грязным. Нсл. 35. Рукі ад работы бруд-неюць, пабруднелі. Нсл.
• брудніць-ню-ніш-не, несоверш.—гряз-ннть, марать, пачкать. Соверш. збрудніць —нзмарать. За адзін дзень збрудніў сарочку. Нсл. 197.
•брудніцца, -нюся-нішся—грязнмться, мараться. Соверш. збрудніцца—нзмарать-ся. Нсл. Сарочка твая ад копату збруд-нілася. Нсл. 197.
•брўдны-ндя-нае, І.грязный. НК.:Бабы,Но. 16; ПНЗ; МГсл.; Шсл.; Ксл.; Дсл. Затры стол, бо брудны. Ст. Брудны мост у хаце. Ст. Брудная спадніца. Сукрэмна Сян. (Ксл.). Ср. cm. брудшы—более грязный. Нсл. 729. Брудшы падвяжы запон, каб не пакры-вяніць белага. Нсл. 729.
2. дурной по поведенню. Нсл. 35. Брудны чалавек. Нсл.
•брўдшы, ср. cm. к брудны. Нсл. 729,—см. под брудны.
•брўды-дая-лае—темнорусый.Тсл.; Нсл. 35. Брудая барада. Нсл.
• бруя, бруі, ж.—струя. Веру. смагу праганю бруёю Случы. Кавыль(Прыйсьце, Но. 1). Уськіпае кроў бруёй напеву. Кавыль: Думы, 61. У вачох — крынічная бруя. Крушына: Творы, 139. Сны й ластаўкі лётаюць нізенька над стаўком, над пеністай бруёй. Крушына: Творы, 44.
•бруяк-яка, предл.-якў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч., предл.-кох, м.—отмель. Ксл. Як пачысьціў у гэтай раццэ бруяк, дык і пашоў без пары натой сьвет. Касьцюкі Куз. (Ксл.).
•брудзёць, (НК: Бабы, Но. 16)—пачкаться, грязннться. Соверш. забрудзёць, (НК: Бабы, Но. 16)—запачкачься, загрязннться.
•брудЗЯНІЦЬ-НЮ-НІШ-не, несоверш.. перех. —грязннть. Нсл. 35: Ксл. Чаго брудзяніш лаву? Дубнікі Сян. (Ксл.). Сарочку крывёй брудзяніш. Нсл. Cosepw. забрудзяніць —загрязннть. Нсл. 35. Чысты настольнік брудзяніш, забрудзяніў. Нсл. Соверш.
збрудзяніць—(сплошь, С.) покрыть нечнстотой, марать кровью. Нсл. 196. Прйч. збрудзянены—(сплошь, С.) запачканный в нечнстоту, особенно запачканный кровью(”брудал4”). Нсл. 196. Збрудзяненую сарочку не кладзі разам із хусьцям. Нсл. Соверш.перабрудзяніць —перемарать, особенно кровью. Нсл. 398. Усё хусьце перабрудзянілі крывёй. Нсл.
убрудзяніць, соверш,—загрязннть, зама-рать. Нсл. 648. Сарочку ўбрудзяніш; закасай рукавы. Нсл.
•брудзяніцца-нюся-нг'шся, несоверш.—гря-зннться, покрываться нечнстотой. Нсл. 35. Белая сарочка брудзяніцца. Нсл. Соверш. забрудзяніцца—загрязннться. Нсл. 35; Ксл. Гарлач сусім забрудзяніўся. ЧашнікЦКсл.). Соверш. збрудзяніцца—(совершенно, С.) загрязннться. За адзін дзень збрудзяні-лася сарочка. Нсл. 197.
•брудзяны-ная-нае—нечнстый(грязный, С.) Нсл. 35. Брудзяны ручнік. Нсл.
Брудзяная міса. Нсл. Брудзянымі рукамі за хлеб бярэшся. Нсл.
•брудзь-дзі, ж.—пробнваюіцййся на усах н бороде пушок волос, Нсл. 35. растн-тельность на лнце; поросль волос у бреюіцегося. Гсл. Брудзь чорная, сьеет-лая. Нсл.
•брузьдзіць-джў'—врать(С.). Дунаева Бель-ск.(Дсл. 41), говорнть вздор, нарушать порядок. См. бурузьдзіць.
• бружджавы, -вая-вое'. бружджавая жанка—женідяна, могуіцая за всех работать(С-). Дсл. 42. Яжне бружджавая, што буду за ўсіх рабіць. Мамошкі Пар. (Дсл.).
•бружлёт-еота, предл.-еце, м.—браелет. Ксл. На руццэ бружлет. Быкоўшчына Беш. (Ксл.). •бружмёлевы, -вая-вае—жнмолостный. Нсл. 35. Бружмелевы цьвет. Нсл.
бружмёль
148
брусянёцца
• бружмёль-л/ялю, предл.-мялю; мн. ч.-лі-лёў-лём, мн. ч., предл.-лёх, м.—ЖЙМОЛОСТЬ.
Ксл.; Гсл.; Нсл. 35; Верас. БружМвЛЬ разросся там так, што прайсьці ані няма як. Новае Сяло (Ксл.).
•бружмёнь-ёню, предл.-ёню; мн. ч.-ні-нёў-нём, мн. ч., предл.-нёх, м„ бот.—бересклет.
Гсл.; Верас.
•брўіць, брўю, брўІШ, брўе, несоверш. 1. струнться, журчать, струясь(жужжать, МГсл.). Пад домам тым бруяць крыніцы. Салавей.
КНІГІ ОНЛАЙН
