• Газеты, часопісы і г.д.
  • Вялікалітоўска - расійскі слоўнік  Ян Станкевіч

    Вялікалітоўска - расійскі слоўнік

    Ян Станкевіч

    Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
    Памер: 1329с.
    Нью Йорк
    626.59 МБ
    •будзіць, буджў, бўдзіш, бўдзе, несоверш.. перех.—буднть. Ар. Соверш. абуд3і"ць—ВОЗ-буднть, пробудлть. Гэты паглядраптам абудзіў у Л. цёплую даверлівасьць. ЗСД. Соверш. пабудзіць—разбуднть. Ар.; Нсл.423. Яны пабудзілі дурня. Н. АфанасьевІ, 1913,209. Рана ты пабудзіў нас. Нсл. 423. Братоў пабудзіў. Росуха Імгл.(Косіч, 56). Прйч.
    пабуджаны—разбуженный. Нсл. 423. He пабуджаны праспаў бы пару. Нсл. Много-крат. пабуджаць, -аю-аеш-ае—будлть (многйх йлй многократно, С.)от сна. Нсл. 423. Хто ж будзе салавейку пабуджаці? Есьць у яго зязюлечка, тая пабудзе. Водзьвінка Імгл.(Косіч, 57). Будзе МЯНе маладую пабуджаці. Бародзінка Імгл.(Косіч, 236). Ня муж яе пабуджае, ні люта сьвякруха, пабуджаюць удоўку дробныя дзеткі. Косіч, 232. Рана ты пабуджаеш нас. Нсл.
    пабуджаньне-ня, предл.-ню—буженйе (многократное, С.) от сна. Нсл. 423. Сам без пабуджаньня ніколі ня ўстанеш. Нсл. Соверш. збудзіць, 1. (быстро, энергйчно, С.) разбудйть. Ксл. Заўтры ранюхна ўзбудзі мяне. Нсл. 555(лод ранюхнау Наперш узбудзі рана. Чараўкі Сян. (Ксл.).
    2.	возбудйть, вызвать, пробудйть(мысль, чувство, состоянйе й пр.).
    •будДцй,а-джўся-дзішся, несоверш.—про-буждаться. Ар.
    дабудзіцца-джўся-дзг'шся, соверш.—с трудом разбуднть. Нсл. 136.
    дабуджацца-аюся-аешся—с трудом разбуждать, Нсл. будчть до пробуду, поднймать co сна заспавшегося. Кажны раз дабуджайся яго, пакуль дабудзішся. Нсл.
    •бўдзька-кг-ку, предл.-ку, м.—(тот, кто будйт, Гсл.), будйЛЫЦйК. Гсл.; Нсл. 37. 3 нашым будзькам не засьпішся. Нсл.
    Будзька набудзіцца, а хвалько нахва-ліцца. Нсл.
    2.	будйльнйк.
    •буз, бузу, предл.-зе, м.—порча до невоз-можностй употребленйя. Ар. См. глум 1.
    •бузаваць-ўю,—бнть, сечь. Дсл. 43. / давай мяне бузаваць. Смол. у. (Дсл.).
    •буза-ЗЫ, ж. 1. ПОДОНКЙ. МГсл.; Ар.; Нсл. 37. На дне засталася адна буза. Нсл. Бузы напіўся. Нсл. У вядру на дне буза. Ар.
    2.	йл. НК: Старцы, Но. 60. Дно нашага возера пакрыта буЗОЮ. Заронава Куз. (Ксл.).
    3.	сорнякй в зерне. Шсл. У семі шмат бузы. Ст. Авес чысты, няма бузы. Ст.
    •бузан, спч. несклон., употребляется только спредлог. "за”ввыраженшп заганяць, загнаць за бузан — бузаніць, забузаніць. Нсл. 37. •бузаніць-ню-нгш-не; повел.-нь-ньма, несо-верш.. перех. 1. гонять, йстязать. Нсл. 37. За што ты яго так бузаніш, забузаніў? Нсл. 2. жестоко бйть, тузйть. Нсл. 37. Ня бузань яго так. Нсл.
    3.	конфузйть. Нсл. 37. Ср. зсбузаніць 2.
    4.	мутйть.
    5.	пачкать, марать чнстый предмет. нк,-Старцы, Но. 60.
    забузаніць, 1. "бузаніць" 1.2. Нсл. 37.
    2.	соверш. к бузаніць 3—прнвестй в замешательство, сбйть с толка взыска-нйямй. Нсл. 161. Забузанілі дзяцюка. Нсл. Прйч. забузанены, 1. загнанный. Нсл. 161. Забузанены й слова не сказаў. Нсл.
    2.	сконфуженный.
    •бузаваць-зўю-зўеш-зўе; несоверш.. трех. — 1. портнть(дурно нспользовать, С.) Шсл.; Ар. Нашто бузуеш адзежу? Ст. Соверш. збузаваць—йспортнть что-л. по небрежностй, Ар. попортйть что, занй-маясь шалостямн, Шсл. грязннть. Ксл. Ня ўсьпеў надзець, як ужо збузаваў новую шапку. Ст. Ня бузуй імне адзежыны. Мазалава Куз. (Ксл.). Соверш. ВЫбуЗаваЦЬ —йспортнть небрежным обрашеннем. Ар.
    2.	шалнть. Нсл. 37; Шсл. Бузуеце па хаце малЫЯ. Слопішча Шацк. (Шсл.).
    • бузавацца, (Растсл.) 1. портнтьсяўот небрежного обраіценйя, С.] Шсл.; Ар. Валяецца, бузуецца новая шапка. Ст. Соверш. збузавацца—йспортнться от небрежного обраіценйя. Ар.
    2.	ВОЗЙТЬСЯ. Растсл.
    3.	сердйться, Шсл. шалчть, шуметь. Чаго ты там крычыш, чаго бузуешся? Слопішча Шацк. (Шсл.).
    •буЗЯНІЦЬ-НЮ-HZW-He, неюверш., перех.—му-ТйТЬ. Ксл. Ня бузянь вады. Даўгое Беш.(Ксл. под бузаваць.) Соверш. набузяніць—загряз-НЙТЬ, Церахоўка(Наш Край. 1928, Но. 11, стр. 48) нагрязннть.
    •бузяшл-ная-нае, 1. йлйстый. НК: Очеркн, Но. 920; НК: Старцы, Но. 60; Ксл. Бузянае ÖHO. НК: Очеркн, Но. 920. Нашыя азёры бузяныя. Машчоны Сян. (Ксл.).
    2.	мутный. Ксл.; Пск.(йеропольскнй). Ня ПІ бузянае еады. Селядцова Беш. (Ксл.).
    3.	засоренный. Ксл. Нейкае бузянае малако сядні. Гравы Сян. (Ксл.).
    • бузнык-ык’а, предл.-ыку, л.—салазкй. Апрача саначак ("бузнык"—салазкв), дзеці гатуюць "маразянку”. НК: Нгры, 30. •буй, буя, На бую, зват. бўю, мн. ч. буі, буёў, буём, мн. ч„ предл. буёх, м. 1. (неуступччвый, Нсл.), буян. Гсл.; Нсл. 37. Ніхто ня ўскроміць гэтага буя. Нсл.
    2.	быстрый, острый, Нсл. 37. сйльный(о ветре). Дсл. 43. Буй вецер. Нсл. Дзеўка буй, дзяржы вуха войстра. Нсл.
    бўйла
    158
    бўкацца
    3.	высокое, открытое место, (Гсл.) под-верженное бушеванню ветра. Войстама Вял.; Нсл. 37; Дсл. Хата стаіць на самым буі. Ст. Паставіў двор на бую. Нсл. He стаі на буі, зараз зьмерзьнеш. Юрсл. Селі на буі. Уменьш. буёк, буйкд предл. буйкў, зват. бўйку; мн.ч.,'дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ.
    буёчак-чка, уменьш. к буёк. Двор на буёчку — з аднаго боку лес абгараджае ад ветру. Дсл.
    •бўйла-лы, .м. 1. буйвол. Гсл.
    2.	большой(толстый, Гсл.), здоровый. Гсл.; Дсл. Ён такі буйла. Дсл.
    •бойміна-ны-не, ж„ бот.—сердечннк. НТ6. •буйносьць-ір', ж. 1. свойство крупных веіцей, крупность(относнтельно плодов, зёрен, ягод, дождя, града, С.) Нсл. 38. Буйносьць зярнят. Нсл.
    2.	бушеванне, (Нсл. 38) буйный нрав, веселое настроенне духа. Дсл. 43. Мала-досьць — буйносьць. Нсл. Маладосьць — буйносьць, пад старасьць кайнасьць. Дсл. •бўйна, нареч.(к буйны)—крупно. Ксл.; Ар.; Нсл. 38; мгсл. Буйна сёлета меле наш млын. Баравыя Куз. (Ксл.). Буйна парэзаў, пакры-шыў. Нсл.
    *бумнёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш. 1. крупнеть (о плодах, ягодах, дожде, граде, растеннях, С.) Гсл.; Нсл. 38; Ксл. Грэччына буйнее. Нсл. Яблыкі ўжо буйнеюць. Куз. (Ксл.). Цьвці ж, расьці, буйней (колас) на дзіва. Гарун (ст. "Коласу”). 2. подрастать. Нсл. 38; Дсл. 43. Дзеці патроху буйнеюць. Нсл. Бульба пачала буйнейь. Дсл.
    пабуйнёць, 1. покрупнеть. Нсл. 424. Яблыкі пабуйнелі. Нсл.
    2.	подрастн. Нсл. 38. Ты троху пабуйнеў. Нсл.
    •буЙНІЦЬ-НЮ-нгш, несоверш.. перех. —укруп-нять. He драбні дый ня буйні, буракоў, клёцак. Нсл. 38. Соверш. пабуйніць—укреп-ннть. Пабуйніла кавалкі рыбы, не дас-мажацца добра. Нсл. 423. Соверш. убуйніць —сделать что-л. крупнее надлежаіцего. Нсл. 45. Клёцкі, латйу ўбуйнілі. Нсл.
    перабўйневаць-нюю-нюеі«-н»е; повел.-нюй-нюйма, несоверш.—делать что-л. (могуіцее быть "буйным", С.) крупнее надлежаіцего. Нсл. 398. He перабуйнюй круп. Нсл. Соверш. перабуйнГць-ню-н/ш —сделать крупнее надлежаіцего. Нсл. 398. Перабуйніла клёцкі. Нсл.
    •буйны-ная-ное, 1. (о плодах, ягодах, дожде, граде, монетах)—крупный. Ар.; Нсл. 38, ПНЗ; Ксл. На тым шнюру жыта было буйное. Сухарукава Аз. (Ксл.). Буйны гарох, боб. Ар. Буйныя зярняты. Нсл. Буйны дождж. Нсл. Пашоў буйны град. Ар. Буйныя грошы. Нсл. Буйны статак. Нсл.
    2.	снльный, бушуюіцнй(о ветре, С.) Нсл. 38. Супроці буйнога йсьці ветру. Нсл.
    •бук, бука, предл. буку, м.. бот. 1. бук.
    2. (род. буку)—древеснна бука.
    •буконка, (Расзсл.ункі-нцы, ж. 1. отверстне в потолку курнойхаты. Ксл.;Дсл. 43. Зачыні буконку. Чарнасаў Беш. (Ксл.).
    2.	задвнжка окна в черных нзбах. Дсл. 43. Засунь буконку. Дсл.
    3.	задвнжная деревянная дверца, которой закрывают окошко без стекла в амбаре, а нногда н co стеклом в нзбах, Нсл. 35. форточка. Адсунь буконку. Нсл.
    4.	ставня. Ксл.; гіолсл. Ідзі й зачыні буконкі. Вяжышча Беш. (Ксл.).
    5.	узкое горнзонтальное отверстне в стене, задвнгаемое доской. Ксл. Ён пераз буконку паглядаў. Азярэцк Сян. (Ксл.). Ср. баконка.
    6.	деревянная доска в окне вместо стекла. Зямковічы Сян. (Ксл.).
    7.	област.—стекло в окне. Нсл. Ня дурэй, буконку разаб’еш. Нсл.
    •	буконьніца-цы-і{ы, ж.—ставень без петель, передвнгаемый в пазах, прнде-ланных к окну. Нсл. 38. Засунь буконьніцу на нач. Нсл.
    •буковы-вая-вде—буковый.
    •	бўка, букі, буццы, ж.—указка, употреб-ляемая прн обученнн грамоте. Нсл. 38. Вазьмі ў рукў буку. Нсл. См. дасьціпулка. •букотка-ткі-тцы, ж.—каравай(хлеб). НК: Очеркн, 246, 41.
    •буката-аты-аце, ж.—булка(каравай, С.) Ксл.; Вост. (Даль); Гсл. Пазыч імне букату хлеба. Мерзьлякі Сян. (Ксл.). См. букотка. Уменьш. бўкатка, (НК), букатка, (Нсл.)-тнкг, дат.. предл. букатцы, ж. Прыношаны на стол хлеб мае гэткія назовы: букатка, букотка, бохан. нк:Очеркн,4і. Талачанеў палудзень ізьелі букатку хлеба. Нсл. 38. •букахапца-аюся-аешся, взаймн. — бў-кацца. Нсл. 38.
    •	букахы-тая-тае, 1. крупный, Растсл. выпуклый. Хата буката, акон багата, a няма кудой вылезьцЦневад). Вост. (Даль).
    2.	толстый, чреватый. Дсл.43. Карованаша буката дужа. Дсл.
    •букавіца-ды-цы, ж.—взварь ея употреб-ляется в грудных болезнях. Ельн.(Дсл. 43). •бўкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. nepex., dem.—ударять лбом ПОДобно молодым жнвотным нз рогатого скота. Букай, пабукай яго. Нсл. Однкр. бўкнуць-ну-неш-не—ударнть лбом. Нсл. 38. Букні мяне. Нсл. Соверш. пабўкаць—постучать лбом. Нсл. 38.
    •бўкацра-аюся-аешся, несоверш.. езаймн. 1. бнться лбамн(о баранах, козлах, Шсл.). Гсл.; Шсл.; Нсл. 38; Дсл. 43. Козы букаюцца. Нсл. Бараньчыкі букаюцца. Ст. Давай букацца., dem. слово. Дсл. Однкр. бўкнуцца-уся-нешся—стукнуться лбамн. Гсл.; Нсл. 38. Соверш. пабўкацца, (Нсл. 38)—побнться лбамн. Шсл. Хай пабукаюцца бараны. Ст. Казельчыкі пабукаліся. Ст.
    2.	нметь склонность бнть лбом. Нсл. 38. Ня лезь, цялё букаецца. Нсл.
    бўкі	159	бўльма
    •бўкі, мн. ч., dem.—означает желанне "букацца”. Шсл. Ну, зрабі букі-букі! Ст.
    •бўкіш-ша, предл.-шу; мн. ч.-шы-шоў-шом, мн. ч.. предл.-ШОХ, м.—удар лбом. Нсл. 38. Бычок даў букіша. Нсл.
    •буклан-ана, предл.-нў, зват.-ане; мн.ч., дат,-ном, мн. ч.. предл.-нох, м.—человек с полным лнцом. Ар.
    •бўкнуць I, однкр..—см. под бўкаць.
    •бўкнуць(бўкці) \\-ну-неш-не, несоверш. —болеть, толстеть, Нсл. 38. размокать. Лыкі ў вадзе букнуць. Нсл. Соверш. разбўк-нуць(разбукці). Нсл. 38. Лыкі ў вадзе разбуклі. Нсл.
    •бўкнуцца, однкр.,—см. под бўкацца.
    «бўкса-сы-се, ж.—втулка(машйнная де-таль йлй деталь какого-л. устройства, нмеюіцая осевое отверстйе, в которое входйт другая деталь, С.) Шсл. Моцна скрыгаталі буксы, рэжучы на няроўнай дарозе зялезныя загваздкі ў калёсах незнаёмых. ДудзіцкЦБацьк. Но. 1-2/437-438). Выкінулася з кола букса. Ст.
    •бўквІЦЯ-ЦЫ-ЦЫ, ж„ раст..—арннка. Верас. лекарственная трава. Ксл. Ламота ў касьцёх — напар буквіцы. Жэрына Чаш. (Ксл.).
    •бўквіца белая—первоцвет. Ксл.; Гсл.; Ксл. Зазябіўся, дык п’ю буквіцу белую, а не гарбату. Астроўна віц. (Ксл.).