Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•бўрыцца-руся-рышся, несоверш.—мо-ЧНТЬСЯ. Дсл. 45. Ср. бурыць.
•бурыцца, -рўся-рышся—обрушнться, Нсл. 39. разрушаться. Ксл. Наша хата ўжо бўрыцца. Сянно (Ксл.). Будоўля старая бўрыцца, забурылася. Нсл. Я пляту лапаць а ён бўрыцца. Ст.
абурацца-аюся-аешся, несоверш. на каго —возмуіцаться, негодовать. Соверш. абу-рыцца. 1. обрушнться, обвалнться. Шсл.; Ксл. Наша павець абурылася. Воўсішча Сян. (Ксл.).
2. (нй каго, на што)—обрушнться(наб-роснться на кого-что, с упрекамн, обвнненнямн й т.п., С.). Гсл. Як абурыўся на мяне дзядзька ды давай лаяцца. Ст.
3. возмутйться, прййтй в негодованйе. Шсл.
забуравацца, (Нсл ), забурацца-йецдй, несоверш.—подвергаться разрушенню. Нсл. 733. Ток наш забўраваецца хоча: шулы й сохі сусім падгнілі й скрывіліся на адзін бок; трэба да восені паправіць, каб не забурыўся, пакуль новы пастановім. Нсл. Соверш. забурыцца—подвергнуться раз-рушенйю, Нсл. обрушйться. Ксл. Трысьцен згніў І Забурыўся. Завараньне Сян. (Ксл.)
збўравацца, збурацца, збўруюся(збу-раюся)-руешся(-раешся), несоверш.—воо-ружаться, восставать. Нсл. 197. Усі збўру-юцца, збўрыліся на аднаго мяне. Нсл. Соверш. збўрыцца. Нсл. 197. Збўрылася сяло ды не пашло ў двор на работу. Варсл.
разбурацца
164
бутуром
разбурацца, -аецца, несоверш.—разру-шаться, разбрасываться. Шсл. Соверш. разбурьіцца—разрушнться, Шсл. разва-лнться. Ксл. У печкі комін разбурыўся. Сянно (Ксл.). Разбурыўся наш стог. Ст.
узбўравацца, (Нсл ), узбурацца-аюся-аешся, несоверш.—взволновываться, воз-муіцаться. Нсл. 653. Соверш. узбурыцца-рўся-рышся—взволноваться, возмутн-ться. Нсл. 653. Рака ўзбўруецца, узбуры-лася ад ветру. Нсл. Усі супроць мяне ўзбўруюцца, узбурыліся. Нсл.
•бусайла-ла-лу-лу-лам-лу, м. 1. дерзкнй шалун, Гсл. возрастный шалун, буян, развратннк. Нсл. 39. Нічым ня уймеш гэтага бусайлу. Нсл. Бусайла перацягнуў Пятрыка па плячох папірашкаю. Гарецкі; Песьні, 76.
2. гуляка, (Гсл.) пьяннца. Нсл. 39. Ср. бусаць. • бусак-ака, npeäл.-aкў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—барон. Ксл. Бусаком цягалі лён із вады. Сьвеча Беш. (Ксл.) •бусаваць-сўю-сўеш-сўе; повел.-сўй-сўйма, несоверш. 1. пьянствовать, шутнть пьян-ствуя. Нсл. 39. Нашы бусуюць у карчме. Нсл.
2. бушевать, повесннчать. Нсл. 39. Ня бусуй, сорамна. Нсл.
•бусаць-аю-ж’ш-ж', несоверш.—пьянство-вать. Нсл. 39. Зьбяруцца ў карчме дый бусаюць. Нсл.
•бўсел-СЛД, предл. й зват.-сьле, м.—анст. Гсл.; ПНЗ; Ст.; Ксл.; Вост. (Даль); НК: Очеркн, 370; Нсл. 39. Бусел прыляцеў-. ужо будзе цёпла. Ст. Ходзе, як бусел па балоце. Ст. Замоўкне бусел-клекатун. Купала: Тая незаб. вясна. На балоне бусла клёкат. Кавыль: Ростань 7.
• бусьлянё-няф, meop.-нём; мн. ч.-няты, ср.—птенчнк анста. Шсл. У гнязьдзе няма аднаго бусьляняці. Ст. Зараз вывядуцца бусьляняты. Ст.
•бўсенькі,—см. nod бусі.
•бўсець-ею-ееш-ее; повел.-ей-ейма, несо-верш.. каго ў што, dem.—целовать. Гсл.; Нсл. 39; Ксл. Даволі яго табе бусець! Вулянавічы Сян. (Ксл.). Бусей у рукў тату. Нсл. Соверш. пабўсець—поцеловать. Гсл.; Нсл. 39. Пабу-сей мяне. Гсл. З5.(под буся.) /Іабусею табе ў рукў, толькі купі. Нсл. Прйч. пабўсены, dem.—поцелованный. Нсл.
•бўсеіта-еюся-еешся, dem.—целоваться. Нсл. 39. Глядзі, як дзеці бусеюцца. Нсл. Соеерш. пабўсецца—поцеловаться. Нсл. 39. Пабусейцеся мяжсобку. Нсл. Деепр. прошл. вр. пабусеўшыся. Ар. Яны ўжо пабусеў-шыся—онн уже поцеловалнсь. Ар.
•бўся-«, ж.. dem.—поцелуй, МГсл.; Ар.; Нсл. 39. поцелуйчнк. Гсл. Дайжаімнебусю. Гсл. Якая харошая буся! Нсл.
•бўсі, dem., несклон.—поцелуй. Нсл. 39. Дай мнебусі. Нсл. Уменьш. буські. Войш.; Ксл. Дай імне буські. Ст. Уменьш. бўсенькі-каў, едйнств. ч. нет., dem.—целованне, ПОЦелуЙ. Нсл. 39. Бусенькаў не пад’ясі. Нсл.
*буслай-ая, предл.-аю, зват.-аю; мн. ч.-аі-аёў-аём, мн. ч„ npedл.-aёx, м. —■ бусайла. Нсл. 39.
•бўслаў-ава-ава—анстовый. Шсл. Ськінулі зь бярэзы буслава гняздо. Ст. Дзеці пабралі буславы яйцы. Тм.
•бусўха-ўхі-ў’се, ж„ област.—бранное слово; бранлнвая, сварлнвая. Мамошкі Пар. (Дсл.)
• буські,—CM. nod бусі.
•бусьлянка-нкі-нцы,ж.—анстово гнездо. БНсл.
•бўсю, вместо повел.—ПОЦелун. Нсл. 40. Бусю мяне, тату. Нсл.
•бушаваць-шўю-шўеш-шўе, несоверш. 1. бушевать(дурно проявлять какое-л. двнженне, снлу, С.). Шсл. Вол бушуе, вясну чуе. йз нар. песнн. Пачаў нешта вецер бушаваць. Ст. Бычок бушуе. Ст.
2. буяннть, Ксл. буйствовать. Соверш. забушаваць—начать "бушаваць. ” Забу-шавала кіпучая весялосьць. ЗСД. 285.
•бўшма-МЫ-ме, ж.. област.—брюква. Пабі-тае Юхн.(Дсл. 45.)
•бутараж-жу, предл.-жу, м.—скандал. Ксл. Паднялі вялікі бутараж. Дрыкольле Куз. (Ксл.)
• бутарысіца-цы-^ь/, ж.. област.—вьюга. Ксл. Сядні на вуліцы бутарысіца. Вяжышча Беш. (Ксл.)
•бутаваньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц.(к бутавацца)—тяжёлый труд. Юрсл. Хапіла бутаваньня над шулам. Юрсл.
• бутавацца, бутўюся, бутўешся, несо-верш.—тяжело до нзнеможення работать. Юрсл. Бутаваліся ўдваіх цэлы дзень, ледзь выкапалі, — гэткі вялізарны пень быў. Юрсл. Ср. батавацца.
•бутэл-ечка-лькд,— cm. nod бутля.
•бутэлькавы-вая-вае—разлнваемый нлн разлнтый по бутылкам. Нсл. 40. Бутэль-кавае піва. Нсл.
•бутлёць-ёе — буцьвёць. Ср. бутлы. Со-верш. збутлёць—нстлеть, сгннть. Ксл. См. збуцьвёць(под буцьвець). Крыж на могіл-цы збутлеў і рассыпаўся. ВядрэньЧаш.(Ксл.) •бўтля-л/, дат., предл.~ЛІ, ж.—бутЫЛЬ. Бутля з малаком пабілася. Чашнікі (Ксл.). Купілі бутлю газы. Дукора Сьміл. (Шсл.). Гарэлачная бутля. Нсл. Уменьш. бутэлька-ЛЬКІ-ЛЬЦЫ, ж.-бутылка. Ар.; НК: Очеркн, 91; мГсл.; Шсл. 40; Ксл. Бутэлька гарэлкі. См. пляшка.
•бутэлечка-чкі-чцы, уменьш.(к бутэлька, Ар.)—стекляный пузырек. Нсл. 40. Шкіпі-нару бутэлечку купі. Нсл.
•бўхлы-лая-лае—подгннвшнй от сырос-тн, от воды. Шсл. А гэта, здыхата, сена ўжо бутлае. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•бутуром, нареч.—кверху ногамн. Дсл. 45. Сваё дзяцё хоць тырчма, хоць бутуром, ён не пажаліцца. Дсл.
бутураць
165
было
•бутураць, -аю-аеш-ае, несоверш., перех. —гонять, беспоконть. Дсл. 45. Іпачаў воўк па кустох бутураць барана. Дсл. Дзеці бутураць — спакою за імі нетуці. Дсл. •бутурнўцца-нўся-нёшся, соверш., област. —перекннуться( С.). Дсл. 45. Дзьве цурачкі з пад пня бутурнуліся, яны ўсьміхнуліся. Ельн. (Дсл.).
•бувальні'ца-цы-цы, ж.—полотно с прн-месью нлн целнком нз хлопчатобумаж-ных ннток. Ксл. Mae бувальніцы ўдалыя. Веляшковічы Лёз. (Ксл.).
•буўдыр-ок,— см. под баўдыр.
•буўдырнік,—см. под баўдырнік.
®буўДЫўЫЦЬ-ру-рыш-ра, несоверш., перех.. звукоподр. 1. лнть(много, СНЛЬНО С.) Нсл. 38. Досіць табе буўдырыць. Нсл. Ср. буўдыр (под баўдыр). Соверш. набуўдырыць—на-лйть(такйм образом, С.) Нсл. 38. Набуў-дырыў пуза. Тм.
2. возмуіцать(жндкость, С.) Нсл. 38. Ня буўдыр квасу. Нсл. Соверш. узбуўдырыць —возмутнть. Нсл. 38. Нашто ты ўзбуў-дырыў гарэлку? Нсл.
3. (от баўдыр, буўдыр 2)—стронть на скорую руку, Нсл. 38. стронть в роде лачугн ("буўдыра”). Буўдырыць, збуўды-рыць хату. Нсл. Соверш. збуўдырыць —постронть наскоро. Нсл. 38.
•буўцян, буЦЯН, Красьн. (Дсл)-яна, предл-янё; мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, об-ласт., м.—айСТ. Гсл.
•буўцяновы ножкі—пятнлнстннк болот-НЫЙ, раст. Гсл.
•бўцар-ры, ж., област.—дурь. Дсл. 45. У яго ў галаве шмат такі буцары. Дсл.
•буцэнькі-коў, едйнств. ч. нет.—салазкл. НК: Очеркн, 377.
•буцян,—CM. под буўцян.
•бўцьвець, -ёе; повел.-ёй-ёйма, несоверш. —гннть от большой сыростн. Шсл. Бярві-но ляжыць ды буцьвее на дварэ. Ст. Соверш. збўцьвець—сгннть от сыростн. Шсл. Бярвіно збуцьвела пад карою. Матарова Сьміл. (Шсл.).
пабўцьвёць, соверш.—подгннть от сырос-тн. Шсл. Пабуцьвеў зруб у студні. Ст. Пабуцьвела бярвеньне, лежачы на даж-джу. Ст.
•бўццам, област. — быццам. Растсл.
•буч, буча, (Ар.), буча-чы, (Вк.; нк.)—зас-тавной рыболовный снаряд — коннчес-кая плетёнка нз прутьев, с открытым устьем. Ар.; Вк.; НК: Очеркн, 505. См. прутня. • бўчна, нареч.—крупно, ботело. Ср. cm. бучнёй. Ідзе часта пасаджана цыбуля, там радзі, парадзі, вырываючы, каб бучней расла. Нсл. 74б.(под радзіць).
»бучнёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш.—толстеть от лучшего пнтання. Соверш. пабучнёць—потолстеть. Як пача-лі ляпей карове даваць, дык адразу паправілася, пабучнела. Ст. Ср. бучны.
•бўчяы-ная-нае—крупный, ботелый. Нсл. 40. Бучны ячмень. Нсл. Бучная пшонка. Нсл.
•бўчыць-чу-чыш-ча, несоверш., перех., об-ласт.—бнть. Дсл. 45. Як пачалі старасту бўчыЦЬ. Бельск. у. (Дсл.).
•бы, союз сравненйя—-СЛОВНО, Вят., Вост.
(Даль),—как, как бы. Ідзець, бы шклянку вады на галаве нясець. Послов. Рапан. 145. Чыстая вада, бы шкло. Сцк. Бярэць голымі рукамі еугальле і сыпе ягоў крысы свае адзежыны, бы якія арэхі або яблыкі. "Божым шляхам”, Но. 3, стр. 13. Так працуе, бы кот плача. Послов. Рапан. 103. Перастаў музыка граць, а ваўкі, бы сонныя, пасунулі ў лес. Слц. Bid, бы ральля, увесь зморшчыўся. Слц. (Серж. 87). Абну (думку), бы пшчолы матку, я кунежу. Кавыль: Думы.з. Зьбегліся людзі, пачалі званіць, бы на пажар. Жгунь Гом. (Сержп: Отчет, 15). Пад ступой рыпяць пяскі, бы сьнег аб полаз. Салавей. I голас у любай, бы ў лесе зьвінючай, бліскучай крынічанькі. Гарун (ст. ”Мая люба”.) Гады ідуць, бы карагод бясконца. Тм.(ст. ’’ідуць гады”). I войстры пах травы і цьвілі, івоўчых ягад горкі сок паветра вогкае паілі, бы ў навальніцу дождж пясок. Крушына: Лебедаь 10. Стала дзіўна: — гады гэтак шпарка прашумелі, бы ўвосень лісты. Жылка, 49. "
•быб, союз, в начале желательных предложенйй: только бы. Нсл. 40. Быб дзень прайшоў. Нсл.
•бык, быка, предл. быкў; Сл.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—бык. Ар. Сялом купілі заволнага быка. Ст. Уменьш. бычок-чка; мн. ч., дат.-ЧКОМ, мн. ч., вйн.-ЧКІ, мн. ч., предл-кох—бычёк. Ар. Карова прывяла бычка. Ст.
бычэчак, уменьш. к бычок. Было ў іх пяць авечачак, шосты бычэчак. 3 байкі, Мгсл.
• быкаў-ава-ава—бычачнй. Шсл. Быкаў хвост. Ст. Быкавы рогі. Ст.
• было, в знач. наречйя. Употребляется с дательным пад. лнчного местонмення н с ннфнннтнвом.
1. —надо было, следовало, когда выка-зывается мненне, чтоследовало что-лнбо совершнть, что, однако, небыло сделано. Така было й вам абіды не стварыці. Ліст рыскае рады 1271-80 г. Княжа, табебыло тае абіды пасьцярэчы. Ум.. строчка!2. Дагнала я свае леты ў калінавым мосьце-. — Зьвярніцеся, мае леты, хоць да мяне ,ў госьці. — Хацелі б зьвярнуцца, ня маем да кога, было табе шанаваці здароўейка свога. Нз песнн. Войш. Табе было, княжа, сядзеці ў Пскове на княжэньні, а намесь-нікі табе Пскова не дзяржаці(так казалі Псковічы князю Андрэю Алігірдавічу 16-га стг.). А ня чорт цябе нёс на дзіравы мост, было табе дзяржаціся за сабачы хвост. Кліх. 51. Нашто табе было браць
КНІГІ ОНЛАЙН
