Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
5. маловозрастный, малосмышленный. Шсл. Куды табе жаніцца — ты яшчэ горкае дзяцё. Ст.
•горклы-лая-лве—прогорьклый. Нсл. 119. Горклы хлеб. Нсл.
•горкшы-шая-шае, ср. cm. к горкі, гаркі —горьче. Нсл. 732. Люблю горкшую рэдзьку. Нсл.
• горкш-кну-кнеш-кне, несоверш..о еде
—становлться горьклм на вкус, горьк-нуть. Соверш.. перен. агоркЦІ, прошл. вр. агорк-кла-клі, 1. чрезвычайно дочаднть. Ар. Агорк ты імне сваім крыкам! Ар. Агоркла чытаючы. Войш.
2. сйльно надоесть, опротйветь. Шсл.; Ар. Агоркла мне жыцьцё такое. Ст. Соверш. згоркці-кнр—прогорькнуть. См. згар-чэць.
прыгаркарь-аю-аеш-ае, несоверш., о еде —становнться несколько горькам. Co-верш. прыгоркці(прыгоркнуць, Шсл.)
—прогорькнуть несколько. Вось пры-горклі яблыкі, дык сусім ня той смак. Ст. •горла-ла, р горле; мн. ч.-лы-лаў, ср. 1. горло, Шсл. часть шен у человека й жйвотных, заключаюіцая в себе начало пніцевода й дыхательных путей. Ар. У pom і нос вады ўзяць, штоб тая вада ў горла заходзіла. Кіт. 71а8. Усё ўсадзіў бы ў сваё горла. Ст.
горла спаласнуць—выпйть рюмку-две ВОДКЙ, НК.: Пнт. 74. промочнть ГОрЛО. Увелйч. горлішча. Нсл. 119. Горлішча сваё распусьціў. Нсл.
2. перен.—жйзнь. Стт.; Нсл. 119. Горла сваё трачу, калі гэта ня праўда. Нсл. Нікому ня жаль чужога горла. Тм.
3. крнкун. Нсл. 119. Перастань, дурное горла! Нсл. См. гарлапан.
•горна, нареч.—грустно, печально. Янк. п. Адна, дык і горна. Янк. II. Бо як на сэрцу горна... такайней у хаце зорнай, чымсяў куце гаспадарскім. Броўка: Збор твораў, II, 1957.
•горшае, соверш. пагоршала, безлйч.—ста-новйться (стало, С.) хуже. Нсл. 119. Я ж думала, што палепшае, ажно ж пагор-шала. Дсл' Было ліха, дый пагоршала. Нсл. 437. Надварэ горшае, пагоршала. Тм. Нашаму хвораму яшчэ пагоршала. Ст. См. горае, пагорала.
• горшаць-аю-аеш-ае, несоверш.—ухуд-шаться. Ксл. Мая дачка ўсё горшае — як відаць, памрэць. Амілянова Лёз. (Ксл.). Соверш. пагоршаць—прнттн в хужшее поло-женне. Нсл. 437. Жыцьцё нам пагоршала. Нсл. Тата не ачуняў, а пагоршаў. Нсл.
гаршэць-эе, несоверш.—становнться сй-льнее (о морозе, дожде й т.п., С.) Нсл. 119. Мароз гаршэе. Нсл. Соверш. пагаршэць, 1. стать сйльнее. Нсл. 119. Дождж пагаршэў. Нсл.
2. сделаться горьче, печальнее. Дсл.
пагаршэла—жйзнь сделалась печаль-нее. Дсл.
•горшчык,—cm. nod гаршчок. • горшы, -< « под благі.
•гортаць, гартаць,—см. под гарнуць.
•горы ляжаць—лежать навзнйчь. Глыбо-кае Красьн. (Дсл.). См. к гору.
•госьця-ці-і<г, ж.: мн. ч„ род. госьцяў, мн. ч.. вйн. госьці—гостья. Ар. Уменьш. госьціца-цы-цы; мн. ч„ вйн. госьціцы. Ар. А мая ж ты госьціца! Ар. Пачаставала свае госьціцы. Ар. Ласкат. ГОСЬЦеЙКа-йкІ-йцы, мн. ч.. вйн. госьцейкі. Гсл.; Нсл. 120. Ужо твая госьцейка ў дарозе. Косіч 248. Госьцейку дарагую і прыняць няма чым. Нсл. Я госьцейкі свае частаваць буду.
• госьць, госьця, госьцю, твор. госьцям, предл. й зват. госьцю; мн. ч. госьці, госьцяў, м.—гость. Ар. Пячы яечню госьцю. Ст. Кажнаму госьцю сваю пасьцель. Рапан.: Прык. 339. Ёсьць на сьвеце станца такая, што мяне, як госьця сустракаел. Калясь-нію Смак хлеба. Ярэмка 3 КосьЦЯМ быў першым госьцям. Старавялікал. калядка (Божым Шляхам). У родзічаў сваіх ты будзеш госьцям. Н. Тарас (Ускалось. Но. 7.13). Трэба дома <бываць ня госьцям. Брыль (Літаратура й мастацтва, 3. 1. 1969). Жыд стаў першым г хаце госьцям. Багушэвіч. Потым г вочы ўсе засьмяюць: "Панна ночы ды госьцяў прыймае! ручкай гусара з кален надымае”. Гарун: Варажба. Ласкат. ГОСЬ-цейка. Ох вы, госьцейкі мае, вы любоў-неньккія! Жукова Імгл. (Косіч. 34). Уменый. ГОСЬЦІК-Z«^, пред-і.-іку. НК.: Нгры, 61. Очеркн, Но. 315; Ар.; Нсл. 120. Каток мыецца, госьціка вяшчуе. Гсл. Любыя госьцікі мядок П ’ЮЦЬ. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акр. (Наш Край, 1928. Но. 6-7). Дзякуем вам, госьцікі. НК.: Пособ. 116. Уменьш. госьцічак-ЧКО, предл. й Зват.-чку. Нсл. 120. Ты ў МЯНС дарагі госьцік, госьцічак. Нсл.
бываць у госьці—посеіцать кого-л. Дсл. Чаму к імне, татулька, г госьці ня бываеш? Дсл.
у госьці пайсьці [паехаць]—в гостй пойтй (поехать).. Ар. Уменьш. у госьцікі. Войш. мамачцы ў госьцікі захацелася. йэ песнн, Войш.
• гоўтацца-а/ося-аеа/ся, несоверш.—рас-качйваться. Недалужна гоўтаўся човен. зсд. 221. Соверш. агоўтацца—прйвыкнуть к чему-л., сроднйться с чем-л., Дсл. осво-йться, Ксл.; Шсл. пряйтй в нормальное состоянйе, успокойться, Гсл. прнйтн в себя. Растсл. Зразу яму здалося дзікім, a потым агоўтаўся, і нічога. Сьвярдлы Беш. (Ксл.). Агоўтайся ды жыві памалёньку. Ст.
174
габлёнка
гоц
Нават агоўтацца ей не дае, рупіць зьбірацца, капотку ўзьдзяе. Гарун:Варажба.
агоўтацца каля рук—прдвыкнуть к человеку. Дсл. Вуткі агоўталіся каля рук і сталі як свойскія. Дсл.
• гоц, междомет. 1. восклйцанйе прн подпрыгйванйй, прй танцах, Шсл. гоп, скок, прыг. Вост. (Даль). Гоц -гацаца! Ст. Скажаш гоц, як пераскочыш. Вост. (Даль). 2. глаг. частчца—ОЗНачает удар. Нсл. 119. ГоЦ яго кулаком. Нсл.
3. глаг. частйца—означает пестованне дйтятй, Нсл. 119. подбрасыванйе вверх ребёнка.
гоцанькі-кяу, едйнств. ч. нет.—пестованне на руках (подбрасыванйем, С.) Нсл. 120. Гоцанькамі сваімі пабіў дзяцё. Нсл.
гоцанькі-гоц!, междомет. употребл. прй пестованйй(подбрасыванйем дйтятй вверх, С.) Нсл. 120. Як падкідаюць дзяцё, то кажуць: "Гоцанькі-гоц, гоцаца!" Лхл. •гоцаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, отгл. ймя тц. к гоцаць, 1. пестованйе (подбр.а-сываннем, С.) Нсл. 120. Гоцаньне дзяцяці на руках. Нсл.
2. удары чем-л. по доске йлй по чем-л. другому, йздаюіцему звук. Нсл. 120.
Чутно гоцаньне г вароты. Нсл.
3. подпрыгдванйе. Ад гоцаньня па лаўцы ў вушшу шуміць. Нсл. 120.
4. (на смех, С.) пляска. Нсл. 120. Гоцаньне паднялі дзеўкі. Нсл.
5. беганде, особенно без дела. Нсл. 120. За гоцаньням тваім дзень страціла. Нсл.
• гоцаць-аю-аеш-ае, несоверш.. перех. 1. подбрасывать вверх ребёнка. Асьця-рожна гоцай дзяцё, каб ня ўпусьціў. Нсл.
120.
2. подпрыгйвать по чему-лйбо нздаю-вдему гул. Нсл.212, подпрыгйвать йссйлой опускаться. Гсл. Давай ён па пасьцелі гоцаць. Дсл. Ня гоцай па лаўцы, гаршкі зваліш. Нсл. Дзеці гоцаюць па сене. Ст.(Шсл nod гацаць ). Соверш. абгоцаць, каго-што—оббегать. Нсл. 345; Дсл. Як пабегла. дык усі двары абгоцала. Нсл. Дзеўка абгоцала ўсіх суседак. Дсл.
3. перех.—бнть чем-лнбо. Нсл. 120. За што ты гоцаеш яго, гоцнуў кулаком? Нсл. Соверш. адгоцаць—оттопать, отплясать. Дсл. Адгоцала ўсю ноч наша Гапка; як гоц, так гоц, да белага сьвету. Дсл. Адгоцаць ногі—от6йть(ногй пляской, Дсл.), пляша, оттоптать. Нсл.372. Адгоцала сабе Гапка, скачучы, ногі. Дсл. Адгоцала сабе ногі. Нсл. Чаравікі адгоцаеш, ска-чучы. Тм. Соверш. разгоцаць—разбмть (опрокннуть, Дсл.), сломать, шаля й особенно роняя(прыгая, скача, Дсл.)Нсл. 120, 547; Дсл. Дзеўкі, дзяцюкі ўсі копы разгоцалі. Дсл. Разгоцаць гаршчок. Нсл. Чаму ты не разгоцала сабе галавы, як разгоцала міску. Нсл.
4^ што) стучать. Нсл. 120. Нехта гоцае г вароты. Нсл.
гоцнуць-нг-негд-не, однократ. (к го-цаць ) а. ударнть чем-лнбо. Нсл. 120. б.—стукнуть чем-лнбо. Гоцнуў калмы-гаю ў вакно. Нсл. 121.
згоцаць, соверйДк гоцаць ). перех. а) ушй-бдть, уроннть йз рук, пестуя(подбрасы-вая, С.). Нсл. 203. Згоцалі дзяцё. Нсл. б) быстро куда сходйть йлй сьездйть. Шсл. Як бачыш, згоцаў г той канец. Ст.
пагоцаць, соверш. а) "гоцаць" некоторое время. Нсл. 120. Пагоцай троху малёнь-кага. Нсл. б) прыгать некоторое время.
прагоцаць, а) провестн время в пры-ганьд йлй беганьй. Нсл. 521. Прагоцалі цэлы дзеньбез работы. Нсл.б) йстратнть на забавы, нгры йлй шалоста. Нсл.521. Да капейкі ўсі прагоцаў грошыкі. Нсл. Прагоцаў усі свае грошыкі. Ст.
• гоцацца-аюся-аешся; повел.-айся-айма-ся, несоверш. 1.—падать. Нсл. 121. Нешта ты сядні гоцаешся, другі раз гойнуўся воб зямлю. Нсл. Соверш. гоцнуцца-ніся-нешся—упасть. Нсл. 121. Гоцнуўся на каўзялю, аж ледзь устаў. Нсл.
2.— шалйть, подпрыгнвая. Ты гоцаешся, разгоцаўся на лаўцы, пакуль гоцнешся воб зямлю. Нсл. 121. Соверш. адгоцацца —отпляскаться, прекратнть пляску. Дсл. Паскачы, Дарачка! — Адгоцалася я, кумачка — няхай маладыя скачуць. Дсл. Соверш. дагоцацца—допрыгаться, дойтй до беды, до непрнятностй. Шсл. А што, дагоцаўся да ліха? Ст. Соверш. нагоцацца —напрыгаться, Нсл. 303, наплясаться. Дсл. Ці не пара вам, дзеўкі, за работу брацца? Гоц, гоц, нагоцаліся досыць. Дсл. Ці ты яшчэ не нагоцалася за дзень? Нсл. Соверш. разгоцацца, а) расшалнться, распры-гаться(по чем-лйбо нздаюіцем звук йлй гул). Нсл. 547; Дсл. Дзеці разгоцаліся па лаўцы — спаць не даюць. Нсл. До вам — бач як разгоцаліся. Дсл. б. разбнться (упав, С.) Нсл. 547. Гаршчок разгоцаўся, зваліўшыся з паліцы ад дроганьня. Нсл. Соверш. узгоцацца—начать шалнть, раз-бегаться, шаля. Нсл. 52. Нешта ты сядні рана ўзгоцаўся. Нсл.
• гоцкаць-дю-аеш-ае, несоверш.—трястй. Шсл. Наш конь вельма гоцкае, як едзеш КОННа. Раўнапольле Сьміл.(Шсл.).
•га, частйца, 1. вопросйте.іьна.ч а.—а, ВОПрО-сйтельный отклвк на обрашенне йлй прн переспросе не расслышанного. Га? што ты кажаш? Ст. Га! Я тут. Нсл. 106. Га! чаго ты? Тм. б,—а, после предложенйй, требуюіцйх ответа, подтвержденйя й т. п., выражает побужденве к ответу йлй действйю. Ці чуеш ты, га? хадзі сюды. Нсл. 106.
2. выражает брезглйвость, эх, фу. Нсл. 106. Га, ты паганы! Нсл.
•габёлак—<•.«. под гэбаль.
• габлёпка-нкі-нцы, ж.—стружка. Шсл. Зьбяры ўсе габлёнкі г печ. Ст.
габляваць
175
гадаванка
•габляваць-люю-юеш-юе; повел.-люй-люйма, несоверш., перех.—строгать ”гэб-лям”, "габёлкам”. Ар., рубанком выгла-жнвать. Нсл. 111. Мой брат зьбіраецца габляваць дошкі на лаўку. Воўашча Сян. (Ксл.). Габлюй дошку на стол. Нсл. Прйч. габляваны. Отгл. ймя суш. габляваньне-«я, предл.-ню—выглажнванне рубанком. Нсл. 111. Габляваньне столу, дашчок. Нсл. Соверш. абгабляваць—обстрогать доску нлнкусок дерева. Шсл. Добра абгаблюй гэту дошку, каб была гладкая. Ст. Соверш. згабляваць—(несколько, С.) обстрогать. Шсл. Троха згабляваў дошку — будзе гладшая. Ст. Соверш. нагабляваць—наго-товйть выструганных рубанком досок. Нсл. 302. Соверш. пагабляваць, 1. окончйть строганне столярным ннструментом, рубанком. Нсл. 435. Пагабляваў дошкі на стол. Нсл.
2.—построгать рубанком. Шсл. Пятрок пагабляваў свае лаўкі. Ст.
перагаблёваваць-вг-віеш-ві’е; повел.-вуй-вуйма, несоверш.—вновь острогать. Нсл.401. Дошкі ня чыста габляваны, надабе ўсі перагаблёваваць, перагабляваць. Нсл. Со-верш. перагабляваць. Нсл. 401. Прйч. пера-габлёваны, перагабляваны—перестро-ганный, вновь выглаженный стругом. Нсл. 401. Дошкі ўсі перагаблёваны. Нсл. •габлюшок-шга, м.—габлюшка. Ксл. Пазыч габлюшка пачысьціць дошку. Воўсішча Сян. (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
