Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
словно. Яна стаіць, быццам таябылінка ў полю. Стрэлкі Беш. (Ксл.). Думкі, быццам іскры прыску, узьлятаюць да нябёс. Крушына: Лебедаь 28. А ў ІХ ШйЛІКІ ЗЬвЯЗаНЫ,
хто іх знае — ня вузлом: нейкай шпількай прышпіляны, быццам накрыж казялком. Тапчэўскі: Пан. ігрышча. Наталя моўчыкам, быццам застыглая, усё рукамі коўдру абірае. Бацьк., Но. 11-12/447-448. (Вецер) прыпаў да зямліцы, быццам дзесь загінуў. Гарун( ст. "Вецер”). Тады прайшоўся яшчэ разы з два па пляцфор-ме, быццам баяўся, каб чаго не забыцца, быццам што ўспамінаў. ЗСД 177. Маці ўсплакала, быццам буры б’юць, а сяс-трычанька — ручаі цякуць, маладая жонухна, бы раса Пала. М. Багд.: Сон-трава. Ты жыцьцём, быццам жытняй мяжою, паступаеш свабодна і пэўна. Жылка 62. Быццам сонцам зямля пасьля буры, я асьвечан маім пачуцьцём. Жылка 50.
Нейкія трызьні плятуцца дзяўчыне — быццам яна не ў двары ахмістрыня, быццам яна ня жыве ў вахвіцыне, быццам яна няма ведама хто, хочацца сэрцу ня ведама што. Гарун: Варажба. Hy й пракля-ты ж сядні мароз! Новы кажух прабі-рае, быццам кажух — не кажух, a nanepa. Гарун: Варажба.
2. частйца.—будто, как будто. Чалавек сядзіць высокі, але быццам з тога сьвету. Гарун: Шчасьце М. Рукавічкі маляваны, толькі боты быццам клін. Тапчэўскі: Пан. ігрышча. Навокал людзі быццам скамянелі. Крушына: Лебедзь 48.
•бычок-чк-а-чкў, м. 1. велнколнтовскнй (белорусскнй) танец, танцуется с темн же фнгурамн, что н кадрыль, за нсключе-ннем 1, 2, н 3-ей фнгур. Шсл.
2. —см. под бык.
• бюрократ-amo, предл.-ату, зват.-аце, м.—бюрократ.
• бюрократка-ткч-тцы, ж.—женіцнна бюрократ.
• бюрократызма-37мы-зь.ме, ж.—бюро-кратнзм; бюрократы, чнновннчество.
го-о-о
169
годны
• го-о-о!—воскляцанне для остановкн лошадей прй молотнлке. Шсл. Го-о-о!... стой. Ст.
•гогаль-ля, предл. й зват.-лю; мн. ч., род.-лёў, вйн. гогалі, м. 1.—гоголь.
2. перен. мн. ч„ вйн.-лёў—смелый, отважный человек, молодец. Нсл. 115. Гогаль твой мужык, на ўсе адважны. Нсл. Гогалям ходзе, нікому ня спусьце. Нсл. Жонка твая гогаль баба. Тм.
3. франт, Растсл. іцеголь. у.ченьш. гагалёк-лька; -мн. ч., дат.-ЛЬКОМ, мн. ч.. предл,-лькох—іцеголь. Нсл. 115. Паніч гагалёк. Нсл.
гагалёчак-ч/ся, уменьш.—голубчнк. Нсл. 115. Гагалёчак мой малёнькі. Нсл. Твае дзеці як гагалёчкі.
•гогяі-ату, nped.i.-аце, м. 1. тнхое ржанне, Гсл. ржанне лошадн на прнзыв нлн прн прнходе человека, которого она знает. Нсл. 115.
2. хохот на все горло, Нсл. 115 неуме-ренный хохот. Ксл.; Гсл. Во! паднялі гогат на ўсю хату. Нсл. Гогат паднялі зь яго за гэта. Замшына Лёз. (Ксл.).
• гогяць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. перех.—бйть одно о другое, особенно йздаюіцее гул. Нсл. 115. Гогаць гарлячы. Нсл. Отгл ймя тц. ГОГЭНЬНе-НЯ, предл.-НЮ: мн. ч.-ні-няў—толчок одного звонкого предмета о другой. Нсл. 115. Гоганьне гаршкоў. Нсл. Соверш. гогнуць-ну-неш-не—стукнуть(особенно о что-лнбо йзда-юіцее гул, С.) Нсл. 115. Гогнуць па гаршку. Нсл. Гогнуць кулаком у сьпіну. Тм. Гогні яго па галаве! Тм.
разгогаць—разбйть(особенно что-лнбо нздаюіцее гул, С.) Нсл. 115. Разгогаць гаршчок. Нсл. Коўзаючыся, галаву сабе разгогаў аб лёд. Нсл.
• гогнуцця-нуся-нешся, несоверш., возвр. —ударйться. Нсл. 115. Гогнўся галавою аб стол. Нсл. Соверш. разгогацца—раз-бнться(чему-лнбо йздаюіцему гул, С.) Нсл. 547. Міска разгогалася, зьляцеўшы з паліцы. Нсл.
•год-dv, зеат годзе: мн. ч. гады, год—год. Ар.; МГсл. Пяць год яму служыці меў. Горда. Ак„ ХУП. 4. Шасьцьдзясят год Богу маліўся. Кіт. 1361. Кукавала зязюля людзём даўгіх-даўгіх год. Лойка; л. песьня. Гады йдуць. Гарун(ст. "Ідуць гады”). Мінула І’ЖО КОЛЬКІ год. Сяднёў(Бацьк„ Но. 4647/ 530-531). А ты ведаеш, колькі год расьцець дзерва? Сто год! Гамолка.
пераступны год—внсокосный год.
гады ў рады—очень редко. НК: Очеркн. 530; Нсл. 116. Гады г рады бывае ў нас. Нсл. Да цёткі прыяжджала гады ў рады, як
кажуць, і то на які дзень-два. ю. Жыві-йаС’Прыйсьце”. Но. 1).
Уменый. ГЯДОК-дка, преді.-дкў;мн. ч.. дат,-дком, мн. ч., предл.-дкох—ГОДНК. Нсл. 116; Шсл.; БНсл. Ня чуць сына год, ня чуць і другі, на трэйці гадок едзе сынок. Бара-дзінка Імгл (Косіч 49). Дзяў’ЧЫНЦЫ Пйшоў шосты гадок. Ст. Трэйцім гадком зас-таўся сіратою.
гадочак-чка, предл.-чку, уменьш. к гадок. Хоць бы яна яшчэ гадочак пакрасавалася ў дзеўках. Косіч, 233. / гадочку разам не пажылі. Ст.
•годна, нареч. І.хорошо, выгодно, Нсл. 116. надлежаіцйм образом. Годна зроблена. Нсл.
2. достойно, подобаюіднм образом; так, как следует.
3. в знач. безлйчн. глаг.—СТОЙТ. Нсл. 116. Годна цябе выбіць за гэта.
• годнасьць-ф'; мн. ч.. род.-цяў, ж. 1. достоннство. Нсл. 116; Ксл. To ё міласьць, то ё і годнасьць. Кіт. 11169. Чым узьвялі-чаць тваю годнасьць? Нсл. He вялікая годнасьць вашага брата. Нсл.
людзкая годнасьць—человеческое дос-ТОЙНСТВО.
2. стонмость. Нсл. 116. Годнасьць каня твайго не аднолькавая з маім. Нсл.
3. способность, выгодность. Нсл. 116. Подле годнасьці твае работы ты й хлеба кавалка ня варт. Нсл.
•годні-няя-няе—годовой. Нсл. 116. Годні работнік. Нсл. Годняя сл\жба, плата. Нсл. Как частйца, годні сочнняет слова, как: двугодні, трыгодні й т.п. Мелі за сабой тысячагоднія гісторы. "Бацьк.”. Но. 3(439).
•годны-няд-нде, 1. достойный. Нсл. 116; Ксл.; Стт. 1529. Годны сьці чалавек. Нсл. Хіба пакаецца, то да ласкі Божай і да маей прычыны годны будуць, а не пакаецца, то ня будзе годны. Кіт. 29аіі, 12. Чатыры рэчы чалавеку добрыя, за каторымі ласкі Божай годзен будзе. Кіт. Збаі 1, Калі хто таго пытаньня ня ўмее пытаць і адказаць, той чалавек імамам быць ня годзен. Кіт. 4аіо. Ласкі Божай годзен будзе. Кіт. 8561. Ты Пан Бог адзіны, Ўсемагучы й годзен ад усёга стварэньня кланеньня. Кіт. 13569. Суннэт то ест: хто чыніць ... ласкі Божай годзен будзе. Кіт. 4ба8,9. Вёдама, яна годна яго. Жукаўка Лёз. (Ксл.).
2. достойный (заслуженный, справед-лйвый. С.) Нсл. 116. Ты годны, каб цябе ў маскалі здаць за твае штукі. Нсл.
годны павагі—достойный уваження.
годзе
170
голад
годны спадкаемца—достойный преем-ннк.
годны веры—заслужйваюіцйй доверйя. Стт. 1529.
гаднёйшы, 1. ср. cm. кгодны,—достойнее. Нсл. 116. Ен гаднейшы за цябе. Нсл.
2. способнее, выгоднее. Выбер гаднейшы серп. Нсл. 116. Прев. cm. найгаднейшы —самый достойный; самый выгодный. •годзе, нареч. 1. довольно, будет, полно, Гсл. полно, довольно, Нсл. 115. довольно, Ксл.; мгсл. довольно, перестань. Растсл. Годзе песьні пець. Росл. Ой лізўне, годзе табе ўжо лізацца: пазнаюць. Ст. Годзе табе ўжо бегаць. Летцы Куз. (Ксл.). Годзе табе ўжо брахаць! Ст. He пакуль годзе, пакуль усё. Ск. Устань, устань, салаве-ечка, годзе табе спаці. Водзьвінка Імгл. (Косіч, 57).
2. довольно, вдоволь. Нсл. 115. Насьмія-ліся годзе. Нсл.
дый годзе—да й только. Гсл. Насланьне нейкае, дый годзе! Васілёнак ("Полымя” 1967, Но. 12, стр. 194). Яму кажы, а ён ня слухае дый годзе. Ст. Нейкае дзіва дый годзе. Гарун (ст. "Іванку”).
•годзе, гадзіла, безлйч..—см. под гадзіць.
•гожа, нареч. к гожы, 1. надлежаіднм образом. Гожа зроблена, пашыта. Нсл. 116.
2. в знач. безлйчн. глаг.—следует, СТОНТ. Нсл. 116. Гожа цябе за гэта абсьцёбаць розкамі. Нсл. За гэтакую ашуку іў турму пасадзіць гожа. Нсл. 388.
2. уместно. Сэдэку (араб. убожніну) хоць бы па байрам у колька дзён аддаў — гожа; а фітрэ калі перад байрам нэма-зам (араб. перад малітваю на Байрам) аддасі, то гожа. Кіт. 20610.
• гожшы-шая-шае, ср. cm. к гожы. Дай гожшую сякіру. Нсл. 116.
•гожы-жая-жае, 1. способный к упот-реблендю, годный, Ксл.; Нсл. 116. упот-ребнтельный. Католін Росл. (Дсл.). Калі маеш, дай гожую касу, гожую сякіру. Нсл. Куды ты гожа! Купіна віц. (Ксл.). Чатыры рэчы шайтанў гожыя ест. Кіт. Іаб. Гэтыя словы няхай будуць у азану (араб., гуканызе пяцьцём на малітву): да нэмазы (араб.. малітвы) гожыя ест. Тм. 90а2. Сядзіць на рагожы, а кажа, што ў паны гожы. Послов. Рапан. 155. Ср. cm.
гожшы. Дай гожшую сякіру. Нсл. 116.
2. достойный (заслуженный, справед-лйвый, С.) Нсл. 116; Гсл. Гож бізуна за такую работу. Нсл.
3. почтенный, заслужнваюшнй уваженйя. Нсл. Ен чалаеек гожы й пасьцівы. Нсл.
4. красйвый. Ксл. Гожая дзеўка Пятру-сёва. Мянюцева Сян. (Ксл.).
•гой I, гоя, обіц. 1. храбрец, герой. Нсл. 116; Гсл. Ой! ты гой у нас на ўсё. Нсл. Гой маладзец! Гоя сына маеш. Нсл.
2. гой-баба—бой-баба. Ксл. Да жонкі ягонай патыкайся-. гой-баба! Азярышча
Лёз. (Ксл.). Твая жонка гой-баб Нсл. 116.
•гой II, междомет. 1. ах! ОЙ! Нсл. 116. Гой бяда! Нсл.
2. означает насмешку, Нсл. 116. Гой баюся цябе дужа. Нсл.
• гойда-ды-дзе, ж.—высокая, тонкая женіднна. Ксл. Ідзець, як гойда. Гарадок (Ксл.).
•гойдалка-лкі'-лцы, ж.—качелн. Ср. гой-даць.
• гойдаць-аю-дрш-ае, несоверш.—качать (качелй, колыбель). Вост. (Даль). См.
гайдаць. Соверш. прагойдаць—прогулять. Mix. Дзядзька прагойдаў кабылку. Mix.
• гойдяцця-аюся-аешся, несоверш.—рйт-мнческн колебаться йз сторону в сторону йлй сверху внйз; качаться. Гойдаюцца сосны над аднаселяй, шумяць, гамоняць. Цялеш: Дзесяць 18. См. гайдацца.
•гойканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к гойкаць.—гйк (гнканне, С.) мгсл.
•гойкаць-аю-аегй-ае, несоверш. 1. выкрн-кнвать, Ксл. гнкать. Свацьціпачаліпяяцьі гойкаць. Асінаўка Беш. (Ксл.).
2. аукать. мгсл.
•ГОЙНІК-ІКР, предл.-іку, м.. бот.—крестннк.
3. Верас.
• гойсяць-аю-аеш-ае, несоверш.—бегать, скакать, резвйться. См. гайсаць. Соверш. адгойсаць—прожнть такнм образом. Прйч. адгойсаны—проведённый такнм образом. Гукаю дух адгойсаных вякоў. Кавыль: Думы 13.
• гоілшяць-аю-аеш-ае, несоверш.—неуме-ренно обраіцаться с чем-л. Цяпер жыта гойшае, а просьле будзе пухці бяз хлеба. Ст.
•ГОЙЧЫЦЬ-ЧІ’-ЧЫШ-ЧЛ, несоверш.— колы-хать, убаюкнвать, пестовать кого-л. Гсл. •ГОК, отглаг. частйца, значтй. 1. быстрый удар. Нсл. 116. Гок гаршком аб стол. Нсл. Гок гаршчок аб гаршчок. Тм.
2. нечаянное паденне. Дзяцё гок воб зямлю. Нсл.
•гоканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к гокаць—стучанне. Нсл. 116. Гоканьне ў дзьверы, па стале. Нсл.
•гокяць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. стучать. Нсл. 116. Галавой гокай воб сьцяну. Нсл. Соверш. загокаць—начать стучать. Нехта ў вароты гокае, загокаў. Нсл.
2. перех.—бнть. Нсл. 116. За што ты яго так гокаеш? Нсл. Соверш. адгокаць—от-бнть, Нсл. 342. отколотнть чем-л, нанося звучные удары. Соверш. згокаць—раз-бнть. Нсл. 202. Згокала гаршчок. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
