Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Отгл. ймя суіц. загадаваньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1.—затеванйе(задумыванйе, С.) Нсл. 163. Лішняе загадаваньне. Нсл.
2. заведыванне. МГсл.
Соверш. загадаць, 1. што—затеять(за-думать, Дсл.; Бяльсл.)Нсл. 163. Новую загадаў работу. Нсл. Што задумаў ты, загадаў? Пск., Пушк. (Черн. 91). Што я бедная ўдава загадаю з малымі дзецьмі. Варсл.
2. каму—распоряднться, Нсл. 163; Ар.; Вост. (Даль) задать работу. Дсл. Загадаў імне mama работу. Ст. Попелаў загадаў бацьку зрабІЦЬ булаву. Погар(Афанасьев I, 153). Ель мая зялёная! Сьвякроў мая шалёная загадала імне тры дзелы рабіць. Мз песнн, Нсл. 704.
3. прйказать. Дык што ты мне загадаеш — дзякаваць табе за такую ласку? Макаёнак: Каб людзі ня журыліся.
4. загадать. Ар.
Прйч. 1.—затеянный. Нсл. 163.
2. назначенный по распоряженню. Зага-даная на заўтра работа. Нсл. 163.
3. —загаданный, данный к разрешенйю. Нсл. 163. Загаданая загадка. Нсл.
загадавацца-дуюся-дуешся-дуецца; по-ee.i.-дуйся-дуймася, несоверш.—задумы-ваться(предаваться размышленйю, С.) МГсл.
згадаваць-ді’/о-дуб’ш-дг«’; повел.-дуй-дуйма, несоверш., перех.—угадывать. Ар.; Нсл. 201. Згадавай, якхочаш, што рабіцьі чымжывіцца. Нсл. Соверш.згацаць-аюаеш-ае; повел.-ай-айма—угадать. Ар.; Нсл.201. He згадае матуля, што выйдзе з Алесі. Купала.
нагадаваць-дую-дуеш-дуе; повел.-дуй-дуйма, неіоверш.. перех.—затевать. Нсл. 301. Пустое дзела нагадуеш. Нсл. Соверш. нагададь-аю-аеш-ае; пове.і.-дай-дайма, перех.—затеять. Нсл. 301. Нагадаў канечне ехаць. Нсл. Мама як нагадае чытаць, дык я чытаю, чытаю і гублю шапку. Войш.
прагадаваць-дгю-<)і’еі«-дге, несоверш. —промышлять, Нсл. 520. добывать, пред-варнтельно стараясь. Прагадаваць, пра-гадаць загадзя надабе сена коням на зіму. См. абгадаваць. Соверш. прагадаць, Нсл. 520.—отыскать что-лнбо, раздо-быть(добыть, достать с трудом, С.) Дсл. Прагадаў еабе сенажаці. Прйч. прагаданы —добытый, сннсканный промыслом, Нсл. 520 снйсканный, прйобретенный пред-варйтельнымн старанйямй. Прагаданым хлебам жывімся зіму. Нсл. С.ч. абгадаць, агадаць.
прыіадавапь-гД/о-Дгеш-дге; пове.і.-дуй-дуйма; несоверш. 1.—прйдумывать. Нсл.498; Дсл. Прыгадуй, прыгадай, што сядні абедаць. Нсл.
2. (несоверш. к прыгадаць 2 )—прййскй-вать(способы, Дсл.). Зараз пачаў прыга-даваць, якое б згатаваць. Дсл. I стаў ён горачку прыгадаваць. Дсл. Соверш. прыга-даць-аю-аеш-ае, 1.—прндумать. Нсл. 498.; Шсл.; Дсл. Ня прычуе, дык прыгадае. Ст. прыгадаць горачку—найтн способ облегчйть rope йлй йзбавнться от него. Дсл. Парадзьце, прыгадайце, кумачкі, майму горачку. Тм.
прыгаданы
178
гадзіньнік
2 .—прййскать. Нсл. 498. Прыгадай бар-джэй вяроўку, каб узьлезьці. Нсл. Прйч. прыгаданы, І.—прйдуманный. Нсл. 498. Добра прыгаданы сяродак.
2 .—прййсканный.
разгадаваць-дую-дуеш-дуе што, — оставлять предпрйнятое без йсполненйя. Нсл. 546. Учора загадаў работу, а сядні разгадуеш, разгадаў яе. Нсл. Соверш.
разгадаць што, 1.— оставйть пред-прннятое без йсполненйя, Нсл. 546. разду-мать, перерешдть, отменйть. Вят., Вост., Кал., Орл. (Даль). Пан разгадаў ехаць. Нсл.
2. (Henepex.)—определнть, вынестй реше-нне. Нсл. 546. Люд разгадаў, каб твайго сына ў некруты здаць канечне. Нсл. Прйч. разгаданы—оставленный без йспол-нення, Нсл. 546. раздуманный, отме-ненный. Дарога нашаўжо разгадана. Нсл. выгадаваць-дгю-ді'егд-дге; пове.і.-дуй-дуйма, несоверш.. nepex. 1.—затевать, выдумывать. Нсл. 79. Лішняе выгадуеш. Нсл. Отг.і. ймя суіц. выгадаваньне-ня, пред.і-ню~затеванне. Нашто гэта лішняе выгадаваньне? Нсл. 79.
2.—(стараясь заблаговременно, С.) нз-влекать пользу; промышлять(добывать, прйобретать разнымй старанйямй, С.) Нсл. 79. дзобретать, йзмышлять средства. Дсл. Выгадуе чалавек сабе, як ляпей. Нсл. Выгадуем мы то з кліньня, то з даўбень. Дсл. Соверш. выгадаць, 1.—затеять (Дсл.) —выдумать. Нсл. 79. Выгадаў ліхатню, чаго у нас спрадвеку ня было. Нсл.
2. предварйтельно стараясь, првобрестй кого-лйбо, что-лнбо. Выгадаў сабе каня. Нсл. 79. См. агадаць.
3. выдумать(нзобрестй, С.) Косіч37. Казак Емялян выгадаі' песьню. Росуха Імгл. (Косіч 37).
4. —нзвлечь пользу. Дсл. Во выгадаў — дык выгадаў! (йронйческй}—ошнбся в рассчете: вместо полученйя пользы потерпел убыток. Дсл. Прйч. выгаданы —йзвлеченный йз чего-лйбо с пользою, Нсл. 79 прнобретенный, полученный благодаря предварйтельным старанйям. Выгаданы прыбытак. Нсл. 179. Выгаданая падмога. Нсл.
угадаваць-дую-дуеш-дуе, несоверш. 1.
—угадывать. Афетваю піша:’’Хто бы меў таемныя рэчы угадаваць, казаць, чаго яму Бог ня даў ведаць... Кіт. І38а17.
2. помогать, уноровлять. Нсл. 649. Кажны свайму гору ўгадуе. Нсл. Соверш. угадаць, 1.—угадать. Нсл. 649.
2. (к угадаваць 2 ). Угадай, як жыць на сьвеце. Нсл.
у згадаваць-d ую-дуеш-дуе, несоверш., nepex.—затевать, выдумывать. Нсл. 52.
Узгадуе ліхатню ночы ехаць. Нсл. Отг.і. ймя суіц. узгадаваньне-ня, предл.-ню—за-тейлнвые выдумкн. Пустое ўзгада-ваньне. Нсл. Соверш. узгадаць, 1.—за-теять, выдумать. Нсл. 52. Ліха ведае, што
ўзгадаў. Нсл.
2. —вздумать что-лнбо, капрйзндчая. Шсл. Чаго столькі не ўзгадае — дай ёй. Ст. Прйч. узгаданы—затеянный, задулан-ный. Нсл. 52. Ліха ведае, што ўзга-дана. •гадўн-гна, пред.і.-унё; мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, ч.—годовалый. Янк. II.
Уменый. гадунок-МКЯ, предл.-НКуі мн.ч., дат.-НКОМ, мн.ч.. вйн.-НКІ, мн. ч.. пред.і.-НКОХ. Янк. II. Меншага(кабана)прадайма, агадунка карміцьму на сала. Янк. II. Уменый. гадунёц-НЦа, предл.-НЦу; мн. ч., дат.-НКОМ, мн. ч.. вйн.-нцы, мн. ч.. пред.і.-нцох—молодое жнвот-ное, вскормленное матернным молоком. Нсл. 116. Прадаў бычка гадунца. Нсл. Прадаў жарабка гадунца. Ст.
•гадунёц-ддд, пред.і.-нцў, зват. гадўнча; мн. ч., дат.-НЦОМ, мн. ч., пред.і-НЦОХ, м. 1.—МО-лочный сын. Нсл. 116. Гадунец усё не сваё дзяцё. Нсл. Паніч мой гадунец. Нсл.
2. (.чн. ч.. вйн.-нцоў )—воспнтаннйк, Нсл. 116; Гсл.; Шсл.; МГсл.; БНсл. ПЙТОМец. МГсл. Гэта твой гадунец гэтак нарабіў. Ст. Гадунца ажаніў. Нсл. Няма сваіх дзяцей, дык гадунца ўзяў. Нсл. Мусіць блага няньчаць дзеці, бо не пяюць іхныя гадунцы аб долі-няволі туташняга краю. Гарэцкі: Песьні,9. 3.—с.ч. под гадун.
•гады ў радьі—очень редко. Ар.; Гсл.; Нсл. 116. Гады ўрады бывае ў нас. Нсл. Ср.рады г гады.
•гауузячы-чая-чае—годный к употреб-ленню, Гсл.; Нсл. Пб.годный, прнгодный. Рэмень яшчэ гадзячы папсаваў. Нсл. Гэта яшчэ гадзячая сьвітка. Нсл.
•гадзіна-ны-не, ж. 1.—змея. Шсл.; Ар.; Нсл. 107; мгсл. Гадзіна ўкусіла. Нсл. Паўзець нейкая гадзіна. Ст. Кажная гадзіна, як хамуціна. Кіт. іЗОаі.
2. в бранном смысле: мерзкая злая жешцйна, Шсл. злая, неугомонная женіцй-на. Нсл. 107. Вось дзе жанчына — гадзіна нейкая! Ст. Няма на сьвеце такое гадзіны, як яна. Нсл.
•гадзіна-ны, дат.. nped.i.-не, ж.— час. МГсл.; Нсл. 1 15; Шсл.; ПНЗ; Ар.; Войш.; Гсл.; Дсл. Гадзіна прыбудзець. Скарына: Малая Пада-рожная Кніжыца(400-лецьце блр. друку, стр. 237). Пры Пасхалі знайдзеш таго ж году, месяц, дзень і гадзіну. Тм. Пры мусуль-манскіх магілах гадзіну сядзеў. кіт. 35аі7. Якая гадзіна? Смл. у.(Дсл.). Гадзіны няма свабоднага часу. Ст. У.ченый. гадзінка-нкі-нцы—часок. Ар.; Нсл. 115; Дсл. Пазабаўся ў нас гадзінку. Нсл. У.ченый. гадзі’начка-кі~часочек. Ар.; Нсл. 115. Добрая гадзі-начка з усёю радзіначкай. Косіч 241.
Дажджэм тае гадзіначкі. Красновічы Сур.(Сержп.: Отчет 14).
• гадзінны-ная-нае, прй.шг. к гадзіна—ча-СОВОЙ. МГсл.; Ар.; БНсл.
•гадзіньнік-кй', предл.-ку, м.—часы. МГсл.; Бараўляны Куз. (Ксл.); Шсл.; Гсл, Глянь на гадзіньнік, колькі часу. Ст.
гадзі'ць
179
адгаджацца
•гадзіць-джў, годзіш-дзн, несоверш. каму, 1. угождать. НК.: Старцы 82; Ар.; Шсл.; Гсл.; Ксл.; Нсл. 11; Дсл. Сумон толькі гадзіў сваім заказьнікам. НК.: Старцы 82. Цяжка ўсім гадзіць — ня ўгодзіш. Курына Віц.(Ксл.). Яна табе годзе. Мамойкі Беш. (Ксл.). Годзіш яму, як ліхой скуле; г вадным не дагадзі і ўсё прапала. Нсл. Соверш. дагадзіць,— угоднть, сделать угодное. Нсл. 137; Шсл.; Дсл.
Дагадзіў матцы. Дсл. Добра дагадзіў мне, сынку! Ст. Табе ніколі не дагодзіш. Нсл. Бог нам ніколі не дагодзе. Нсл. Тыя ж, што жывуць подле цела, Богу дагадзіць НЯ МОгуЦЬ. Луцк.: Ліст Паўлаў да Рым. 8:8. Соверш. загацзіць-джў-дзіш, а) задобрнть, Шсл. расположнть в свою пользу. Варсл. б) помнрнть, удовлетворнть. Нсл. Прйч. загоджаны, а) задобренный. Лякай, каторы выносіў грошы бабе, быў ад яе загоджаны і падняўся уткнуць шпільку, каторую баба дала. н. (Афанасьев, ill, 1914, 105).
б) удовлетворенный. Нсл. 165. Загоджаны за крыўду. Нсл. Соверш. падгадзіць—под-ладнть что-л. кстатн, ко временн, в удобный час, Дсл. прнноровнть. Ну, браце, падгадзіў ты к абеду. Дсл. Во яна імне падгадзіла — зьбіраюся йсьці на абед, а яна імне абед цягне. Тм. Соверш. угадзі'ць—угодять, удовлетворнть кого-л. Цяжка ўсім гадзіць — ня ўгодзіш. Курына Віц. (Ксл.).
2. кагось—наннмать. уславлнвать, БНсл. договарнвать. Ар. М ужчыны пашлі гадзіць пастуха. Ст. Гадзіць, згадзіць на год работніка. Нсл. 115.
3. кагось зь кімсь—мнрнть две протнв-ные стороны. Ар.; Шсл.; Нсл. 115. Ты ІХ годзіш, а яны г вір глядзяць. Нсл. 1115. Соверш. пагадзіць, перех. —помнрнть. Ар.; Нсл. 436; Ксл. Я ІХ пагадзІЛО. Градкі Сур. (Ксл.). Я вас бізуном пагаджу. Нсл. Прйч. паго-джаны—прнмнрённый(помнрённый, С.) Нсл. 436. Пагоджаны нёпрыяцель ня можа быць шчырым прыяцелям. Нсл.
4. годзе, гадзіла, безлйч.—способствует, благопрнятствует (относнтельно пого-ды, С.) Нсл. 115. Годзе сёлета сена касіць, a летась не гадзіла. Нсл.
адгадзі'ць, соверш. каму—отблагодарнть кого. Янк. I; Шсл. За гэтае адгаджу вам калісь. Янк. I. Пазыч грошы, ня бойся, некалі адгаджу. Ст. Ня ведаю, як і адгадзіць вам за ласку. Ст. Несоеерш. адгаджаць-аю-аеш-ае. Ср. адгаджацца.
згадзі'ць, згаджў, згодзіш-дзе, соверш.. nepex. 1. условнть, Шсл. ДОГОВОрйТЬ. Ар. Сяло згадзіла сабе каваля. Ст. См. змовіць.
2. согласовать одно с другнм (прнвестн в нужное соотношенне, в соответствне с чем-л., С.) Нсл. 202.
3. прнмнрнть, помнрнть. Ніяк не згадзіў іх мяжсобку. Нсл. 202. Прйч. згоджаны,— условленный, договоренный. Ар.; Нсл, 202. Найміт на год згоджаны. Нсл.
згаджэньне, отгл. ймя суіц. к згадзіць 1. 1. договоренне.
2. согласованне. Многократ. згаджаць-аю-аеш-ае, 1. договарнвать. Нсл. 202. Згадзіць, згаджаць работнікаў. Нсл.
2. согласовывать одно сдругнм. Нсл. 202. Згаджаць трэба, каб воўк быў сыты і козы цэлыя. Пос.юв. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
