Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
галашчокам замёрзла—без снега за-мерзла. Янк. I.
2. мороз без снега. Нясьвеж. У дровы езьдзілі самым галашчокам. Белае Пух. (Шсл.).
• галатва-вы, ж.. еобйр.—голытьба, Гсл. голь, бедные людн. Нсл. 117. Увашага пана ўсё галатва. Нсл.
• галава-вы-вё-вў; чн. ч.-вы, галоеаў й галоў-вам-вы-вамі-вах, ж. 1. голова. Ар. За дурной галавой і нагам неспакой. Пое.юв. Ар. Галавою муру не праб’еш. Пос.юв. Вк.(ЛБ 2566). Што галава, то розум. Пос.юв. Ар.
галава круціцца, закруцілася—голова кружнтся, закружнлась. Ар.
закруціла(ся) ў галаве—закружшюсь в голове. Ар. Выпіў чарку, выпіў дзьве, закруціла ў галаве. Нз песнн.
галавою налажыць
184
галётнік
галавою налажыць—погнбнуть, добн-ваясь чего нлн благодаря чему, Гсл. сложнть голову.
з галавы схадзіць—бесноваться. мгсл. пакапаць у галаве—подумать. Дсл. жыць аднэй галавой—жнть холостым.
На што ўжо яму гэта(жаніцца)? жыў бы аднэй галавой, калі Бог жыцьцё паслаў. НК: Старцы, 98.
у галавах—в нзголовье, в головах. У галавах стаіць сьмерць. Крамушоўка Н. (Демнд: Веров. 93).
за маей галавой—прн моей жнзнн ■ (когда сам распоряжаешься, С.) Варсл.
Едйн. ч. галавіна-ны-не—головшце. Нсл. 117. Галавіна ты, галавіна! нашто табе лішняе выдумляць? Нсл. Ласкат. гало-ванька-нькі-ньцы—головушка. Нсл. 117. Галованька мая бедная. Нсл. Шчашу, змыю да буйну галованьку. Кажамякі імгл. (Косіч 43). Увелйч., бранное. галавюга—0Г-ромная голова, головшце. Ельн. (Дсл.).
галава цукру—сахарная голова. Ар. Купіў на вясельле галаву цукру. Ар.
галава вульля—вершнна(улья). Ром.
2. старшнй. Шсл. Ён галава, дык і няхай робе, як хоча. Ст.
галоўка-ўк7-ўцы, 1.—головка. Ар.;Шсл. У хлопчыка вялікая галоўка. Ст. 2.—луко-внца. Шсл. Пакрышыла галоўку цыбулі. Ст. Укінула ў булён галоўку чысныку. Ст.
3. плод льна нлн мака. Ксл. Дай імне галоўку маку. Спаская Сір. Ксл.). Пойдзем узьдзяваць галоўкі ў вастроўкі. Тм.
4. качан капусты. Ар. У капусты вялікія галоўкі. Ар.
•Галаварэзы-зоў—праздннк 29 августа в честь Іоанна Крестнтеля.
•галавашка-шкг-шг^ы, ж. — галавашнік. НК: Очеркн, Но. 515.
• галавашнік-гка, предл.-іку, м.—многне предметы, подкладываемые под голову лежаіцего человека: маленькая "падуш-чонка", скомканная одежда в нзголовке, на "палу", палатях, — небольшой, наклонный помост нз досок там-же. НК: Очеркн, Но. 515.
•галаваты-тая-тае—с умной головой. Во табе маці галавата'. апусьцее твая хата, Дуньку мы возьмем і песьню запяем. Нз свад. песнн. Горц. (Кот 211).
•галавёнь, галаўня, предл.-ню; мн. ч.-ўні-ўнёў-ўнё м-ўні-ўнямі-ўнёх, м.—головль (рыба бычёк). Шсл.; НК: Очеркн, 493. Злавіў галаўнёў штук пяць. Жораўкі Сьміл. (Пух.). Уменьш. галавёнчык-ыка, предл.~ыку, мн. ч., вйн.-ыкі. Памеж іх праходжуюцца поў-ныя напышлівае грацы, ялцы й гала-венчыкі. ЗСД 53.
• галавёнька-нькг-ньцы, ж„ бот.—чнстец. Верас. См. ЖЫвІЧКа.
•галавёшка-кі, дат.. предл. галавешцы, ж. 1.—головешка. Ар.
2 .—головня(тлеюіцее нлн оюгорелое ПОЛено, бревно, Ар.) Ар.; Гсл.; Шсл.; Замошша
Сян. (Ксл.). Залі вадою галавешку. Ст.
• галавізна-ны-не, ж.—сьедобные частн головы жнвотного. Ар.; Шсл. Галавізна ад сьвіньні будзе на квашаніну. Ст.
• галаўнік-гка, предл.-ікў, зват.-іча; мн.ч .. дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ, м. 1.—уголов-ный преступннк, убнйца, уголовннк, уголовный(в знач. нм. суіц.). (Калі) вязень на горла сказаны, тады што намацней вязеньням асмотран быці маець у той вежы, каторая ёсьць на галаўнікі. Стт. 206. Прасіў у нас ісправы галаўніка, і мы галаўніка выдалі. Лнст псковского кн. йвана Александровнча 1463-65(ЙОРЯС ХУІІ, 3-4, 1912 г, стр. 350).
2 . плытогон у переднего плотового весла — "аночыны”. Калупайла.
• галаўны-ная-ное—головной. БНсл. галаўныя мазгі—головной мозг. НТ 2.
• галаўшчына-ны-не, ж.—штраф за у-бнйство. Стт. Раннаму навязка або забітага галаўшчына маець быці пла-чана. Стт. 243. Муляру, шаўцу, ганчару — тым усім галаўшчыны па трыццаці коп. Стт. 448.
•галачка-чкі-чцы, ж.—пнлюля. мгсл.
•галэп-да, предл.-ne, м.—птенец без опе-рення. Янк. I. Галэпаў знашоў. Янк. I.
• галган-ну, предл.-не, м.—нмбнрь. НК: Очеркн, Но. 153.
•галгаты-ная-нае—нмбнрный. НК: Очер-кн71, Но. 153.
•галгатаць, галгочаш-ча, несоверш.—го-ворнть по-еврейскн. Ар. Жыды галгочуць. Ар.
•галдапік-ка, предл.-ку, зват. галдатча; -мн. ч. галдапікі-оў-ом-оў-амі-ох, м.. брезгл. —человек с узкнмн, острымн, словно от голода, чертамн лнца. Ар. Слово состонт нз голд—голод н піка—лнцо. Галдагіік ты, галдатк! Ар.
•галёлы \-лага, во смысле йм. суіч.—шелег (монета). Нсл. 106. Галелага ня варты. Нсл. галелага ня дам—знач. ннчего не дам.
Нсл.
• галёлы П-лая-лае—обншцалый. Нсл. 118. Быў багаты, а цяпер галелым стаў. Нсл. •галёнь, гальня, предл.-льню; мн. ч.-льні-льнёў-льнём, мн. ч.. предл.-льнёх, м.—голнк, нстрепанный веннк. Нсл. 116; Юрсл. Галь-нём еышаруй лаўкі к сьвяту. Нсл. Гальня заробіш. Нсл. Гальнём нічога не падмя-цеш, яго толькі ў печ. Юрсл. См. дзяркач. •і алёньнік-ка, предл.-ку, зват. галеньніча, м.—парнкмахер. мгсл.
• галётшк~іка, предл-Іку, Зват.-іча, м.,брезгл.
1. большой бедняк, (Шсл.) голыш, голыт-венный, Ар. голыш, бедняк. Нсл. 116. Нічога ты ня высудзіш із гэтага галет-ніка. Ст. He пайду я за галетніка гэтага. Нсл. 116.
2. обнрало. Нсл. 116. Галетнік гэты не аднаго абгаліў. Нсл.
галёць
185
загалі'ць
•галёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш. 1. обнажаться. Гсл. (Лес) скончыў сваё панаваньне, жоўкне, галее. Гарун(ст. ’’Восенскі сьпеў”). Соверш. абгалець, 1. обнажнться. Гсл. Абгалеў гаёк на зімухну. Гсл. Отгл. ймя суіц. абгалёньне-ДЯ, предл-ню—обнаженне. Гсл.
2. ншцать(доходнть до ншцеты, Нсл. ) МГсл.; Нсл. 118; Ар.; Шсл.; Ксл.; Mix. Як прышло няшчасьце, пагарэла ўсё, дык і пачаў галець. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.). Гаспадарка галее. Ст. Цыган, як галее, дык сьмялее. Послов. Войш. Што год галееш. Нсл. Галей ты! Нсл. Што галеем, то выдрэем. Нсл. Соверш. згалець, (Гсл.)—дойтн до крайней нніцеты, Нсл. 202 обнйіцать. Шсл. Згалей ён ад мяне. Нсл. Сьпіўся, згалеў і прапаў чалавек. Ст. Отгл. ймя суіц. згалёньне-ня-крайнее обнйіценйе. Згаленьне сёлета прышло на нас. Нсл. 202. Соверш. пагалёць —обншцать. Ар. Былі калісь багатыя, але пагалелі. Нсл. 437. Пагалелі яны, бульбы й тае няма! Ст.
3. бедствовать. Шсл. Галееш век свой, дабра ня бачыш. Ст. Галеюць дзеці век бяз хлеба. Купала: Спад. 5.
•г алёча-чы, обш,. 1. (большой, С.) бедняк, Ксл. голыш(но без презрлт. знач., С.) Гсл. тот у которого "галіта”—(нйіцета). Пархв. Гэты мужчына — галеча. Дзямі-давічы Чаш. (Ксл.).
2. собйр.—(большая, С.)беднота(людй, С.). Ксл.
• галёкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, не-соверш.—выкрнкнвать протяжно слова. Шсл.; Ар. Пачалі цемрашалцы галёкаць, спавядацца ў цноце сваёй. Дуб. Пастух галёкае на каровы. Ст.
•галёнка-кг-і(ы, ж.—голень, Ар.; Шсл.; Ксл. голень, часть ногй от колена до ступнн, област. Алесь зваліўся із страхі, і пера-ламіў галёнку. ПачаевічыЧаш.(Ксл.). Галёнку абскрабаў. Нсл.
•галёнкі-нак, мн. ч.—гетры, чулкн без Нйза, прнкрываюіцйе голенй. Ксл. Галёнкі адзень, бо сьцюдзена. Аляксандрова Гар. (Ксл.).
• галёны-ноў (одйн галён )—блестяіцйе шнуркн, ннткй, которымн расшнвалй корсажн; галуны, позументы. Ксл. Шну-роўка ўся расшыта была галёнамі. Міка-лаёва Куз. (Ксл.).
•галёп-пр, м.—галоп. Ар.
•галёпам, нареч.—галопом. Ар.; Шсл. Емкі конь: увесь час бяжыць галёпам. Навасёлкі Пух. (Шсл.).
•галёш—см. под Галёш.
•галяк-як<7, предл.-якў, зват.-яча; мн. ч.-КІ-Коў~КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м. 1.—бедНЯК. Нсл. 118; БНсл. Галяк галяком. Нсл. Хацінка галяка ўехала ў зямлю. Гарэцкі: Песыб, 15.
2. голнк. Нсл. 118. Галяком падмяці хату. Нсл.
3. брнтва. Гсл.
•галямоўжа-жы, обіц.—неряха, растрёпа. Віленшч.; Горадзеншч.; Валынь(Нсл. 118). ГалЯ-моўжаю вышла на вуліцу. Нсл. См. галамоўза 2.
• галячка-чкі-чцы, ж. к галяк 1, Нсл. 118 беднячка. Ня бачыў ты маладой (не-весты) галячкі. Нсл.
•гал-іна-ьлё— см. под голь.
•галінясты-тая-тае, област.—обйльный ветвямн. Дсл. См. рассахаты.
• галіта-ть/, м.—нніцета. Нсл. 117; Пархв.
• галіца-цы-цы, м.—птнца галка, [Corvus Monedula]. Нсл. 108.
галіц страляць—зевать. Нсл.
•галіць-лю-ліш-ле; повел.-ль-льма, несоверш.
—возбуждать(разжягать, С.) в ком желанйе, охоту к чему, Нсл. 108 возбуж-дать стремленйе. Гсл. Нашто ты галіш яго ехаць? Нсл. Соверш. пагаліць—побу-днть кого-лйбо к чему-лнбо, возбуднть в ком алчность к чему-лнбо. Нсл. 434. Ен ня сам туды палез, а яго пагалілі іншыя. Нсл. *галіць-лю-голіш-ле, несоверш., перех. 1. обнажать.
галіць зубы—смеяться, зубоскалнть. Малюкіна Пар. (Дсл.).
2. прнводнть в нніцету. Нсл. 117. Ляндар голе нас, сусім абгаліў. Нсл.
3. брнть. Ар.; Гсл.; Нсл. 117; БНсл. Соверш. пагаліць, каго—обрнть. Ар.; БНсл. Пагалі мяне. Ар. Хто бы меў мусульманіна ў дому сваім частаваць і валасы яму пагаліць. Кіт. 31а14.
абгаляць, агаляць, каго-што, 1. обна-жать. Восень агаляла карчы. ЗСД. 63.
2. грабнть, обйрать. Нсл. 345, 358. Ляндар сусім абгаляе нас, хоць із торбачкаю йдзі. Нсл.
3. обрйвать. Нсл. 356. Агаляйце, агаліце яму палавіцу галавы. Нсл. Соверш. абгаліць, агаліць, 1. обнажнть. Ксл.; Дсл. Агаліла хлапца ды ў ваду. Лятоўшчына Куз. (Ксл.).
2. прйвестн в нйіцету, Нсл. 117 обобрать. Дсл. Ляндар абгаліў нас. Нсл. Кажа гэты мужычок сваей жонцы: "Вось цяпер мы іх як абгалілі. Смл. у. (Дсл.).
3. обрнть, Нсл. 358 побрнть. Ксл. Агалілі цябе блага. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.). Прйч. аголены, 1. обнаженный.
2. доведенный до нйіцеты. Нсл. 358. 3 аголеных мужыкоў што ты возьмеш? Нсл.
3. обрйТЫЙ. Ксл.; Ар.; Нсл. 358; Дсл. Ходзе 3 аголенаю галавою, як гарбузом. Астроўна віц. (Ксл.). Галава абголена. Гсл.
загаляць—обнажать. Нсл. \65.He загаляй сарочкі, брыдка. Соеерш. загаліць—обна-жнть. Нсл. 163. Загаліць дзяцё. Нсл. Загаліў дый зь пяток уваліў. Ум.Лыткі загаліў, a шчупака не злавіў. Послов. Рапан. 201. Прйч. заголены—обнаженный сннзу. Дзяцё бегае заголенае. Нсл.
згаляць
186
галўза
згаляць каго-што—прнводнть в нн-шенское положенйе, разорять до край-ностй. Нсл. 202. Ляндар згаляе нас. Нсл. Соверш. згаліць каго-што, 1. прнвестй в нйіценское положенйе. Нсл. 202. Ляндар чыста згаліў нас. Нсл.
2. сбрйть. Ар.
Прйч. зголены, 1. доведенный до Нйіцеты. Нсл. 202. Усі людзі зголены аканомам. Нсл. 2. сбрнтый. Ар.
КНІГІ ОНЛАЙН
