Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
прагаляць—пробрйвать. Прагаляюць лоб. Ср. абгаляць, агаляць. Соверш. прага-ліць-лю-праголіш-ле—пробрнть. Нсл. 520. Прагалілі лоб. Нсл. Прйч. праголены —пробрнтый. Нсл. 521. Праголены лоб. Нсл.
выгаляць—выбрйвать. Смерш. выгаліць —выбрйть.
выгаляць вочы—тараідчть глаза. Шыла-вічы Дух. (Дсл.).
Соверш. выгаліць вочы—шнроко рас-крыть глаза, посмотретьсуднвленнем на КОГО-Лйбо, Траецкае Пар. (Дсл.). ВЫТараіЦйТЬ глаза.
• галіцца \-люся-лішся, нетверш. на каго-што—зарнться, Сакуны 75; Войш.; Mix.; Барс.; Ксл.; БНсл. с алчностью(страстью, С.) желать, стремнться к чему. Нсл. 108. Ён толькі на яе дабро галіцца. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Галіцца й сам ня ведае на што. Нсл. Дзяцюк надта галіцца на яе. Гсл. Галіцца із сваімі падпаскамі пасьвіць. Дсл.Хто не жаніўся, той галіцца: хто ажаніўся, той каіцца. Пос.юв. Mix. Хлапец ня вельмі галіцца часаць клёпкі. Сакуны 75. Отгл. ймя суіц. галеньне-ня, пред.і.-ню; чн. ч.-ні-няў—страстное хотенне чего. Нсл. 108. Адно толькі галеньне наша, а не вось якое дабро. Нсл. Соверш. пагаліцца на што—позарйться(польстйться, Дсл. ) Войш.; Mix.; Растсл.; Ксл.; Нсл. 434; БНсл.; Дсл. Пагаліўся ехаць. Нсл. Пагаліўся на лягкія заработкі. Тм. Пагаліўся на такое сьмяцьцё. Храпавічы Куз. (Ксл.). Пагаліўся на чужое дабро. Нсл. 108. Пагалілася малада на вЯЛІкую худобу. Няўзорава Стдуб. (Косіч 10). Хворы пагаліўся яблычак зьесьці. Mix. Пагаліўея на чужое добрае. Дсл. Пан пагаліўся на добры кавалак зямлі. ЗСД92. Соверш. паўзгаліцца—йзьявйть свдьное желанне. Гсл. Соверш. угаліцца, 1.—страст-но возжелать чего. Узгаліўся з намі ехаць. Нсл. 108.
2 . ( г каго-што)—страстно прнвязаться к кому йлй чему-лнбо. Угаліўся г дзяў-чыну. Нсл. 46. Угалілася бегаць на ігрыш-ча. Тм. Соверш. узгаліцца—снльно возже-лать чего-лйбо, вопламеннться жела-ннем к чему-лйбо. Нсл. 52. Узгаліўся на чужое дабро. Нсл.
• галіцца II; прош. вр. галілася, без.ійч.—про-ясняться(о погоде). Гсл. Галіцца на небе, пагода будзе. Гсл.
• галіцца-люся, голішся, неюверш.. возвр. І.брйТЬСЯ. Нсл. 117; Гсл.; Ар.; Войш.; Ксл.;БНсл. Пойдзем галіцца ягонай брытваю. Ста-ішча Чаш. (Ксл.). Прйч. голены—брйТЫЙ. Ар.; Нсл. 116. Голеная галава. Нсл. Голены лоб. Тм. Отгл. ймя суіц. галёньне-ня, предл,-ню—брнтьё. Ар.; Нсл. 116. За галёньне некрутаў дадзена хвэльчару. Нсл. Соверш. пагаліцца—обрнться, Нсл. 117. побрйться. Ар.; БНсл. He замінай, пакуль ён голіцца, паголіцца. Нсл. Надабе к сьвяту пага-ЛІЦЦО. Бабінічы Віц. (Ксл.).
2. делаться бедным. Нсл. 117. Соверш. згаліцца—(обнніцать, С.) дойтй до крайней нйіцеты. Нсл. 202. Ад вялікіх падачкаў усе сяло згалілася. Нсл.
загаляцца, несоверш.—обнажаться. Нсл. 165. Нашто ты загаляешся? Нсл. Соверш. загаліцца—обнажнться, подняв край одежды. Гсл.; Ар.; Нсл. 163. Загаліўшыся, рыбу ловяць. Нсл.
• галка-лкі-лцы, ж. 1. небольшой шар. Нсл. 108. Кругла, як галка. Нсл. См. апучка.
2. рыбная клёцка. НК: Очеркн, зі.
галачка, уменьш. 1.—шарнк. Нсл. Галачку зрабіў з хлеба. Нсл.
2. у.ченый. к галка 2.
•галкі-кая-кае—палкнй до чего. Дсл. Да дзевак галак. Дсл. Ср. галіцца.
вгалўб-гб<7, пред.і.-убё, зват.-ўбе; .чн. ч.-бы-боў-бом-бы-бамі-бох, ,м.—голубь. Ар.; МГсл.; Пушкары Сян., Заронава Куз. (Ксл.); Дсл. У кошыку вядуцца галубы. Ст. Залілася сьлязьмі люба'. — не забудзься, мой галубе. Гарун: Габруська. Собйр. галуб’ё. Дсл. Паляцела галуб’ё на дуб’ё, засталіся недаростачкі. Інькава Парэцк. (Дсл.),
У.ченьш. галубок-бка, предл.-бкў, зват. галўбку; мн. ч.. дат.-бком, мн. ч.. вйн.-бкі, .чн. ч.. пред-і.-бкох—голубчнк. Шсл.; Ар. Мой ты галўбку, паслухай ты мяне! Ст.
•галўба-бы, ж. (Гсл.; БНсл)—голубка. Дсл. Кума-галўба, даруй імне! кажуць ма-лёнькія дзеці, занураючыся г ваду. Дсл. Ужньш. галўбка-бкі-бцы—голубка. Ар.
галўбачка-чкі-чцы, у.ченьш. к галубка —голубушка. Нсл. 117. Галубачкі мае вы! Нсл. Ласкат. галўбухна-нб;—голубушка. Нсл. 117. Мамухна галўбухна! Нсл.
• галўбнік-гка, пред.і.-іку, .м.—голубятня. у.ченыч. галубнічак. {Галуб} задумаў ляцець Г галубнічак. Козіна Пуц.(Халанскнй 155).
•галўза-зы, обш,. 1. чрезвычайный шалун-нья, Нсл. 108. неугомонный шалун, Гсл.; БНсл озорннк, шалун, Ксл. проказнйк, повеса(? С.) шалун, Вост. (Даль) сорванец. БНсл. Галуза гэты акно пабіў. Сянно (Ксл.). Ах ты, галуза, ты! Яшчэ ёнхваліцца. Ст. За гзтым галузаю ня можна нічога зрабіць. Нсл. I ў каго такая галуза пашла? Юрсл.
галўзаваты
187
гамана
2. глупый-пая, бестолковый-вая. Нсл. 108. Галузе гэтаму нічога ня уб’еш у галаву. Нсл. Одна галузіна-ны-не. Юрсл. Во кавалак галузіны ўдаўся — ня дай ты і ня прывядзі сьвет. Юрсл.
3. обмст.—головня. Янк. II. Вынясьце, мама, галузы ды юшку зачынеце, боўвесь дух выйдзе. Янк. II. Надабе зрабіць галузу(абпаліць палена), шнюр пачар-ніць. Тм.
4. болезнь проса — сажа. Янк. II. У тваім просе палавіца галузы. Янк. II.
•галўзаваты-тдя-гаае, 1.—шаловлйвый, склонный к шалостям, своевольный. Вучыцца добра, але галузаваты. Нсл.
2. глуповатый. Нсл. 108. Хлапец на пагляд добры, але галузаваты. Нсл. Bid г яго галузаваты. Нсл.
•галузаваньне-ня, пред.і.-ню—бездель-ннчанне, шаловство, Нсл. Ю8озорннчанне. •галузапаць-зую-зуеш-зуе; повел.-зуй-зуйма й галўзаць-аю-аеш-ае; пове.і.-ай-айма, несоверш.—шаллть, глупостй де-лать, Нсл. 108. шалнть, дурйть шутя, повеснйчать( С.) баловаться, Смл. (Даль); Дсл. шалнть, проказнйчать. Гсл. Ён (хлопчык) ня лепе (з гліны) вялікіх і невялічкіх піражкоў, а пачынае галу-заваць, ляпіць ня-то конікі, ня-то цюцькі. Гарэцкі: Песьні, 14. Ен тамацькі ўсё галузае. Смл. (Даль). Досіць табе гал'у-завац; галўзуючы, папсаваў сякіру. Нсл. У сьвяты маладыя толькі галузуюць. Цясь-ляціна Сір. (Ксл.). He галўзай—не балуйся. мікола-Ядрэвіч Дух. (Дсл.). Галўзае малы. Красьн. (Дсл.). Соверш. нагалўзаваць—много наделать шалостей, Нсл. 301 наозор-ннчать. Паніч нагалузаваў тут, дый шкоду зрабіў. Нсл.
нагалўзавацца-зуюся-згешся, соверш. —надурачйться. Нсл. зоі. Яшчэ ты не нагалузаваўся, галуза. Нсл.
•галўзьлівы-вая-вае—любяіцйй бало-ваться, баловннк. Дсл.
•галўн-Hö, м.— квасцы. Азярэцк Сян. (Ксл.); Нсл. 108; Шсл.; Гсл.; БНсл. МашЫНКу да магазыну прыклеіў галуном. Ст.
• галуновы-ая-ае, галўнны— квасцовый. Нсл. 108; БНсл. Галуновая, галунная кісьля. Нсл.
9УалўшйЗл-НЮ-НІШ~не, несоверш., перех.
—смачнвать распуіценнымй в воде квасцамн, напр. для окраскй. Кур. (Даль). •галуны-ноў-ном; мн. ч„ предл.-НОХ—клоч-кй сбйвшейся шерстй в овчнне. Шсл. Ня добрая аўчынка: адны галуны. ТурэцСьміл. (Шсл.).
• гальлівы-вая-вае—жадный. Войш. См. прагавіты.
• гальмаваць (паяздок)-мўю-мўеш-мўе, несоверш.—тормозлть, закладывать за колеса тормоз, крюк, йлй просунуть кол. Вят., Вост. (Даль). Надабе гальмаваць’. гара стромкая. Даль. Калёсы гальмуюць у галаледзь. Кур. (Даль).
• гальнік-ка, лі.—венлк, Растсл. венйк, обтершййся от употребленйя. Нсл. 117; Юрсл. Падскрабі хату гальніком. Нсл. Уменьш. гальнічок-чка—веннчек (обтрё-панный, С.) Нсл. 117. с.ч. голік, галяк 2.
• галызы-ная-нае, прймг. к "гал". Гальныя балоты. Сакуны 5.
• галы, галаў, едйнсте. ч. нет.—ЯГОДЙЦЫ (БНсл.) задней частн туловйіца. Нсл. 108. Задзер ногі і паказаў свае галы. Нсл.
на галах паедзе—зн. не поедет. Нсл.
•галы-лая-лае, 1. област.—голый, обна-жённый. Дсл. Ішоў па галым месцу. Католін Росл. (Дсл.).
2. голый, безлесный.
галае балота—безлесное болото. Росл.
(Дсл.).
• галын-н<7, м.— квасцы. Высачаны (Ксл.); БНсл. См. галун.
• галытка-ткі-тцы, ж.—?.... Чорт eac водзіць тут, галыткі. Гарун: Кан. Паўлю-чон ка.
•гам I, гаму, м.—шум, крйк, суматоха, Гсл.; Нсл. 108 нестройный гул голосов. На гэтым гамў, хто зарваў, то таму. Нсл. См. гом.
®гам II, яеждомет., звукоподр.—ССТЬ, Ку-шать. Ар.; Дсл. Сьпі, ня плач, бо воўк гам — і пераглынець. Дсл. I сам ня гам, і другому ня дам. Послов.—значнт: н сам не воспользуюсь, й другому не позволю. Ар. Гам, гам! дзеткі, кашку гамайце. Гсл. •гамонка—см. под гамана.
• гамазея-ёі-ёі, ж.—хлебный обгцест-венный магазйн, Гсл. магазйн. Нсл. 108. Да гамазеі збожжа павезьлі. Нсл.
•гаман \-ана, предл.-анў, зват.-ане; мн. ч.. дат.-НОМ, мн. ч., предл~НОХ, м. 1. дурной, злой человек, Гсл. прозренный человек. Нсл. 108. Наваліліся на мяне, як на гамана таго. Аш. Усі крычаць на яго, як на гамана. Нсл. Напалі, як на гамана якога. Тм.
2. злой. Нсл. 108. Лучыся толькі г рукі гаманў гэтаму. Нсл.
•гаман П-anä, предл.-анё; мн. ч., род.-ноў, мн. ч.. предл.-нох, т.—кожаный кошелек для денег. Вост. (Даль). Доля мая... нейдзе гаман з маім шчасьцям згубіла. Гарун; Думы ў чуж. Уменьш. гаманок-W^, мн. ч., дат-нком, мн. ч.. предл.-нкох—кожаный коше-лёк для денег. Вост. (Даль).
• гамана-ньі, ж.—разговор. Слуцак. Вось гамана! Слуцак. Ня чутно курортнай гамаНЫ. Гілевіч(”Маладосьць”, Но. 4, 1967 г, стр. 79). Даходзяць словы нечай гаманы. Ка-выль: Думы, 32. Уменым. ГаМОНКа-НК7-НЦЫ, ж.—разговор. Куцькава Сян. (Ксл.); Шсл.; ПНЗ; Барс.; Плц.; Лепл.; Люцын; Прыдруйск. Ходзе па сьвеце такая гамонка. Ст. Тут вось якая гамонка. ЗСД94. Выгляд ды яшчэ гамонка хаплівая, перарываная частымі аддыш-камі — усё гэта заражала нейкйй руплівасьцю. Тм. 299. Шмат было гамонкі
гамані'ць
188 гамавацца
1’ СЯле. Цялеш(Ярылаў агонь). На вулІЦЫ чуваць была нейчая гамонка. Дудзіцкі (Бацьк., Но. 49-50/435-436).
• гамашць-ню, гамоніш-не, несоверш. 1. говорнть, (Пск. йеропольскнй) беседовать, ПНЗ; Гсл.; Барс.; Плц.; Лепл.; Люцын; Прыдруйск. разговарнвать. МГсл.; Косіч; Сц. Быў сад чароўнаю прынадаю, вялікі быў, густы, гаманіў жывою моваю. Крушына; Калы-ханка(3ьніч, 1954, Но. 27). Соверйі. дагаманіцца —договорйться(до какого-лнбо време-нн, С.) Местойм. Дагаманіліся аж да вечара. Дсл. Соверш. нагаманіцца-нюгя-нагамонішся—наговорнться. Шсл. Нага-маніліся завечар. Ст. Соверш. разгаманіцца —разговорнться. Шсл. Разгаманіліся мужчыны — і дамоў ня йдуць. Ст.
2. громко говорйть(толковать, Нсл. 118 ), Пск., Смл., Кал. (Даль). Аб чымяны гамоняць мяжсобку? Нсл. He гаманіце, дзяцё пабудзіце. Нсл. Гаманіць — галава не баліць. Послов. Нсл. Соеерш. узгамашць, —заговорнть громко. Нсл. 52. Узгаманіла й дзяцё пабудзіла. Нсл.
3. шумно разговарнвать. Шсл. На вуліцы гамоняць мужчыны. Ст. На вуліцы нехта гамоне. Гсл.
4. шуметь, крнчать, бранйться. Пск., Смл., Кал. (Даль). Ды цыт ты, ня чуць нічога, не гамані. Смл. (Даль).
КНІГІ ОНЛАЙН
