Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• гарапашшца-ды-чы, ж.—трудяіцаяся.
• гарапашны-ндя-нде—трудяіцййся. Ціха цячэць жыцьцё гарапашных сялян. ЗСД49. •гарапяка-к/, обіц.—горемыка.
•гаратлГва, нареч.—с разнымн лнше-нйямй, горемычно, БНсл.; Гсл. Гараваў ты, як вол, гаратліва. Гарун.
•гаратлівьмая-вде—горемычный. БНсл.
гаратьік
195
гарэзьнічаць
•гаратык-ыка, пред.і.-ыкў, зват.-ыча; мн. ч.. дат.-ыком, мн. ч.. предл.-кох, м. 1. еретяк, днссндент по релнгяя. Нсл. 111. За гара-тыка пашла і дзеці будуць гаратыкі, Нсл. 2. (на с.шу^неупотребляюшнй чего-лнбо. Нсл. 111. Ён ня наш брат, а гаратык: ні піпкі ня кура, ні гарэлкі ня п ’ець. Нсл.
• гapaтыцкi-^aя-^^zг—еретнческяй. Нсл.
111. Гаратыцкія звычаё. Нсл.
•гаратычка-ч/«-чф>л ж.—еретнчка, дяс-сндентка. Нсл. 111. Закаранелая гара-тычка і дужа зубатая. Нсл.
• гараватка-«7к/-даг<ы, ж.—холмнк. Ксл. Пасярод поля гараватка. Аськершчына Беш. (Ксл.).
• гараваць-рўю-рўеш-рўе, несоверш.—бед-ствовать. мгсл.; Ар. Соверш. пагара-ваць—бедствовать некоторое время. Ар. Соверш. прагараваць—горевать (бедство-вать, С.) в продолженне язвестного временя. Нсл. 521. Адно гора прагаравалі і другое прагаруем. Нсл.
• гаравьі-вая-вое. 1. горный. Ксл. Мая сястра на гаравым полю мучыцца. Навікі Віц. (Ксл.).
2. горястый. Смоленш.
•гарачы-чая-чае, 1. горячнй(ямеюіцнй высокую температуру, сяльно нагретый, С.). Гарачае зялеза. Ст. Піць будуць гарачую ваду. Кіт. 64ai2, 9ібз.
2. ретнвый(действуюіцнй с рвеняем, С.) Шсл. Пачакай троху, які ты гарачы! Ст. Гарачы конік. Ст.
3. (горячнй, С.) вспыльчнвый. Шсл. Ён чалавек гарачы, яго валёй не чапай, боўсё можа зрабіць. Ст.
4. страстный. Шсл. Вось дзе гарачая дзеўка, крані аж млее. Ст.
5. (о временя)требуюіцнй сосредоточе-ння всех сял. Гарачая пара, жніво. Ар
6. (о солнце, теплоте я т.п.) жаркнй (нсточаювдяй, даюіцнй снльный жар, паляшнй, С.) Ар.; Шсл. Гарачыя косы сонца.—жаркнй, знойный. Гарачы дзень. Ст.—жаркнй, тропнческяй. Гарачыякраі.
7. жаркяй, пылкнй, страстный. Гарачая цалавань, цалаваньне.—жаркнй, очень ожнвленный, бурный. Гарачая сьпярэч-ка.
горача, нареч.—горячо, жарко, (Ксл.; Ар.). БНсл. ЗНОЙНО. Гсл.; Сакуны 79; Ар. I горача І боляча. ДудзіцкЦБацьк., Но. 49-50/435-436). Сядні горача на дварэ. Цербяшова Куз. (Ксл.). Табе горача сядзець. Нсл. 732.
• гарачыня-не, ж.—жара, (БНсл.; Шсл.) зной. (Шсл.); Ар. Такая гарачыня на полю, аж ня вытрыеаць. Ст.
• гарэза-зы, обіц. 1 .(непочтнтельный, грубый, С.) дерзкяй, МГсл. дерзкяй шалун, Гсл. дерзкнй, своенравный. Нсл. 110. Гарэза хоць на нож кінецца. Нсл. 110. Дзёрні гэтага гарэзу добра, няхай перастанераспусьнічаць. Тм.... Зьнячэўку віскнула дзяўчына, якую ўшчыкнуў ці паказытаў гарэза хлапец. Полымя, Но. 8.
1967, стр. 242.
2. еретнк. Гсл.; БНсл.
•гарэзасьць-ір', ж.—дерзость. мгсл.; БГсл.
• гарэзаваць-зую-зуеш-зуе: повел.-зуй-зуйма, несоверш.—непрнстойно вестн себя, дерзко шалять, Гсл. шалнть, озорнячать. Досыць вам ужо гарэзаваць. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Перастань гарэзаваць, а вазьміся за работу. Нсл. 110. А Дняпро шкеле, гарэзуе зь імі(зь дзервамі), трэцца ў нагах. ЗСД34. Соверш. нагарэзаваць—нашалнть много, наделать пакостей нз шалостя(озорства, С.) Нсл. 301. Нагарэзаваў тут дый уцёк. Нсл.
• гарэзны-ная-нае, 1. (непочтятельный, грубый, С.) дерзкнй. мгсл.; БГсл. У Лясьніцкага г сэрцу закіпеў малады задзёр. Хацеў адказаць нешта гарэзнае, але пакуль надумаўся, было позна. ЗСД 6. 2. шаловлнвый, (БНсл.) нгрнвый. Гсл. Нырае рыбка з дна гарззная. Крушына (Зьніч, 1952, Но. 20, 4).
3. еретяческяй. Мгсл.
• гарэзьліва, нареч. 1. дерзко.
2. шаловлнво, нгряво. Гарэзьліва гледзя-чы мне ў вочы, дзяўчына гаварыла... Мрый:3апіскі Самасуя(”Бацькаўшчына”, Но. 31-32, 1953). Яна гарэзьліва сьміялася. ЗСД2Ю.
• гарэзьлівасьць-tp, ж. 1. дерзость.
2. шаловлнвость. Мэдыкі, на думку Корзюка, людзі бяз сэрца і ня здольныя на нейкую там гарэзьлівасьць і захап-леньне. Корзюк.
• гарэзьлівы-вля-вае, 1. непокорный, нескромный, задорлнвый, Нсл. 110. дерз-кяй. 3 гэтага гарэзьлівага хлапца ня будзе дабра. Нсл.
2 . шаловлнвый(нгрнвый, С.) Нсл. 10; Нсл. Асьвечаны гарэзьлівым блескам грубкі, М. здаўся сымпатычным. ЗСД 41. Ён абачыў г ваччу дзяўчыны іскрынкі гарэзьлівага сьмеху і супакоіўся. Жывіца ("Прыйсьце”, Но. 1). Рассыпаліся ценка-срабрыстымі, гарэзьлівымі званочкамі высокія, як неба. жаўранкі. ЗСД. 172.
• гарэзьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —дерзкнй мальчяк, шалун в высшей степеня, Гсл.; Нсл. 110. тоже, что "гарэза” в І-ом зн. 3 гарэзьнікам гэтым ніяк ня ўправішся, нічым ня ўскроміш яго. Нсл. Усьціхамірыць гарэзьніка. НК: Бабы 2. Ён ня любе, як іншыя гарэзьнікі яго веку, крыўдзіць слабшых, але затое й сам не даецца ў крыўду. Полымя, Но. 8,1967, стр. 242. • гарэзьніца-цы-цы, ж. к гарэзьнік.
•гарэзьнічаць-аю-аейг-ае; повел.-ай-айма, несоверш.—поступать как "гарэзьнік”. Нічога ня вучыцца, а толькі гарэзьнічае. Нсл. 110. Отгл. ймя суіц. гарэзьнічаньне-ня, предл.-ню—повеснячанне, шалостн, вы-ходяіцяе яз граняц прялнчня. Нсл. 110. Пара табе пакінуць тваё гарэзьнічаньне. Нсл. Соверш. нагарэзьнічаць — нага-рэзаваць. Нсл. 301.
гарэзы
196
узгарэцца
•гарэзы-заў, едйнств. ч. нет.—резвость детей н подростков. нк: Нгры, Но. 13.
•гарэлачнік-і'ка, предл.-іку, зват.-іча, м. —вйноторговец. мгсл.
• гарэлік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. прйгоревшая картофелнна(н т.п., С.) Шсл.; Янк. I. На, ізьеж гарэліка. Ст. Хадзі гарэліка дам. Янк. 1.
2 . прйгоревшая часть картофелйны й т.п. На бульбіне нагарэў вялікі гарэлік. Раўна-польле Сьміл. (Шсл.).
• гарэліца-^ы-цы, ж.—водка. Ах, ты мая гарэліца, ах ты весялуха. йз песнн.
• гарэлка-лкі-лцы, ж.—водка. Альшанікі Беш. (Ксл.); Раст.; Смоленск 150; Запрудзьдзе Сян. (Ксл.); Дайнава Пух. (Шсл.); Растсл.; МГсл.; Аль Кітабб5а4; Дсл. Гатуй, пане, міскі, талеркі, нам па чарцы гарэлкі. Красновічы Сураск. (Сержпут: Отчет 10). Уменый. гарэлачка-ЧКІ-чцы. Піце, людзі, гарэлачку. Красновічы Сур.(Сержп: Отчет 13).
• гарэ лчаны-ная-нае-относяіцййся к хлебному влну, свойственный хлебному влну, Нсл. 119 водочный. Судзьдзе гарэл-чанае, казаны, кублы, бочкі... забіраці маюць да замку. Стт. 503. Гарэлчаны дух, бочка. Нсл.
•гарэлы-лая-лае—обгоревшнй. Шсл.; Гсл. He бярыся за гарэлы канец. Ст. Бяжыць воўк — гарэлы бок.(3агадка: засланка) Ст. •гарэнець-не йлй -нее, несоверш.—отдавать ГОрьКЙМ вкусом, Шсл.; Ксл.; Дсл.; БНсл. горчйть. Тухлаякапуста гарэне. Ганкавічы Беш. (Ксл.). Буракі гарэняюць, аж нельга есьці. Ст.
гарэне піва—пйво отдает горечью. Каля-нідава Парэцк. (Дсл.). Соверш. прыгарэнець-ее—прйобрестй запах, прнвкус дыма, гарн(прн Кйпяченйй, варке). Шсл. Прыга-рэнелі буракі, аж нельга есьці. Ст.
•гарэтнік-гед м.—горемыка. іг.; Нсл. 118. Адзін гарэтнік я на сьвеце. Нсл. Уменьш. гарэтнічак-чка—горюнок. Нсл. 118. Га-рэтнічак сіротка. Нсл.
•гарэтшца-^ы, ж.—женіцйна горемыка. Нсл. 118. Цэлы век гарэтніцаю жыву. Нсл. •гарэтнічаць-чаю-чаеій-чае—терпеть rope, Нсл. 118 быть горемыкою. Другі год гарэтнічаю ў турме. Нсл.
• гарэтны-ная-нае— горемычный. 1г. •^гapЭЦKl-^ÖЯ-^fl^, прйлаг. к названйю г. Горкі. Ён злы, — сказаў вартаўнік, — з гарэцкіх студэнтаў. Дзьве Душы, 181.
•гарэй^-рў-рыш-рыць-рым-рыцё-раць, не-соверш. 1. поддаваться действню огня, унйчтожаться огнём; гореть. Соверш.
пагарзць-ру-рыш-рыць, а) лйшйться ймуіцества, строенйя во время пожара. Ар.
б) гореть некоторое время. Цяпло пагарэла й патухла. Ар. Соверш. узгарэць —рассерднться, Дсл. вспылнть. Узгарэў, але ні слова не сказаў. Дсл.
2. (о огурцах)—цвестя. Шсл.; Вял. Гуркі добра гараць, але пустацьвет. Ст.
абгараць-аю-<іеш-яе, несоверш.—об го-рать. Соверш. абгарэць-ру—обгореть. Ар.; Шсл. Уся качарга абгарэла. Ст.
адгарэць соверш.—отгореть; угорев, перегорев в каком-лйбо месте, отпасть, отвалйться от чего-лйбо. Несоверш. адга-раць-ае.
ДаГарЭрЬ-ру-рЫШ-рЫЦЬ, соверш.—дого-реть. Несоверш. дагараць.
загараць-аю-аеш-ае, несоверш.—заго-рать. Соверш. загарзць-рў-рыш-рыць-рым-рыцё-раць—стать смуглым, прйобрестй темный цвет под воздействнем сол-нечных лучей; загореть.
загарзрра-рўся-рышся,—начать гореть, загореться, вспыхнуть огнём.
(МГсл.).. Соверш. загарэлася, безлйч.—сйльно хочется, непременно захотелось как бы по крайней необходамостц. НДсл. 5. Табе загарэлася туды ехаць. ндсл.
згарэць, соверш.—быть унйчтоженным, йстреблённым огнём; сгореть. Несоверш. згараць-äe—сгорать. Отгл. ймя суіц. зга-раньнне-ня, предл.-ню—сгоранне.
падгарэць, соверш.—подгореть сннзу, в ннжней частн, у корня(о деревьях). Дуб падгарэў. Ср. падгніць. Несоверш. пад-гараць.
прагарэць, соверш.—пострадать от огня, выгорев от огня, выгорев до дыр, прогореть. Несоверш. прагараць.
перагарэць, соверш. 1. разделнться на частн, сгорев в каком-лнбо месте; сломаться от снльного нагревання, трення н т.п.; перегореть.
2, (о молоке)—нспортнться в выменн коровы, не будучн выдоено. Хаця б добра выдоевала(карову), a то, ня дай Божа, малако перагарыць. Марціновіч (Беларус, Но. 159). Несоверш. перагарЙЦЬ.
прыгарэць, соверш.—местамн обгореть, почернеть(прй печенйй, жаренйй); прн-гореть. Бульба прыгарэла. Ар,—прй-обрестн запах, вкус дыма, гарй(прй Кйпяченйй, варке) Ар. Страва прыгарэла. Ар. Несоверш. прыгараць.
выгараць-рычь, соверш.—унйчтожяться от огня, пожара; сгореть до конца; выгореть. Top выгараў на сенажаці.—йз-расходоваться полностью в процессе горення. Ар. Газа ў лянпе выгарала. Ар. Электрычная жаранка выгарала. Несо-верш. выгараць.
угарэцца-рыгш«, соверш.—начать сйльно йлй хорошо гореть, разгореться. Ар. Дровы ўгарэліся. Ар. Несоверш. угарацца-аецца.
узгарэцца, -руся-рышся-рыцца, 1.— вскйпеть(вспылйть, С.) Гсл. вспыхнуть гневом. Нсл. 52. За нішто ўзгарэўся. Нсл. Ён вельмі ўлякаўся й узгарэўся. Дсл.
2.—йзьявйть сйльное желанне. Нсл. 52. Узгарэўся ехаць скрозь ноч. Нсл. Деепр. наст. вр. узгарэўшыся. Ар. Несоверій. узга-рацца.
гарбата
197
гардаванка
• гарбата-ты, дат., предл. гарбаце, ж.—чай. Ар.; Гсл.; Ксл.; Нсл. 116; БНсл. СядзелІ ЛЯ столу за шклянкаю гарбаты. МамойкіБеш. (Ксл.). Пастукалася гаспадыня й прынёс-ла гарбату. Корзюк. Што кажух, то ня вата, а капуста — не гарбата. Послов. Рапан. Прык. 53. Села за стол выпіць шклянку гарбаты. Гарун: Пан Шаб. Часта-валі гарбатаю. Гсл. Паселі ля гарбаты. Рунь 49. Выпіў гарбату з абкладанікам. Корзк>к(Конадні, У-УІ, 27).
КНІГІ ОНЛАЙН
