Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. склонять к мнру. Нсл. 202. Колькі ні згаджу іх, ніяк не згадзіў іх мяжсобку. Нсл.
нагадзіла, соверш., нагаджае—не впору прннесло, несёт его. Нсл. 302. Ач яго нагадзіла тут. Нсл. 9. Чаго цябе тут нагадзіла, нагаджае? Хвароба цябе тут нагадзіла. Нсл.
•гадзіцца-джўся, годзішся, годзіцца, узаем зь кімсь, з чымсь, 1. мнрнться. Ар.; Шсл.; Нсл. 115. Пасварыліся, а цяпер будуць гадзіцца. Ст. Нашы годзяцца, пагадзіліся, ды ці на доўга. Нсл. Соверш. пагадзіцца — помнрнться. Ар.; Нсл. 436; Ксл. ДосІЦЬ сварыцца, пагодзімся. Нсл. Пабіліся, дый пагадзіліся. Нсл. Яны ўжо пагадзіліся. Заазер’е Сян. (Ксл.). Кажны зь ёй захацеуў жаніцца; але як не маглі пагадзіцца, то ўзялі яе сабе за сястру. Н. (Афанасьев, III, 1914, 105). Соверш. пагадзіцца—попасться, подвернуться. Гсл.
2. на штось, каму—быть годным, Шсл. быть угодну (годнться, Ар.) Нсл. 115. Гэтае бярвінцо ні на што ня годзіцца. Ар. Табе сьвітка гэта ня годзіца.а мне згадзілася б, калі дадуць. Нсл. Крайка на спавівіч годзіцца. Нсл. 251. Гэта слова тут ня годзіцца. Нсл.
2а. быть годным, удобным, прнемлемым для чего.л., соответствовать чему-л.; подойта. Каток твой ня годзіцца к маім калёсам. Нсл. Хамут на гэтага каня ня годзіцца. Нсл.
3. соглашаться на что-л., позволять что-л.
4. договарнваться (условлнваться, нанн-маться, С.) Нсл. 115. Нуце гадзіцеся, як дагодзіцеся, падкрушчыну будзем піць. Нсл. 194. Каго найму? Ніхто ня хоча ані клопату, ані грошы. Уперад бывала хоць Аньцілеўскі пастух гадзіўся... — пама-гаў. Вышынскі: Хата пад ліпою (Беларус, Но. 155).
5. безлйч., обыкн. с отрйцанйем—ГОДЙТСЯ, уместно, следует. Так гўкаць ня годзіцца. адгадзі'цца-джгся, адгодзішся, соверш. —отплатнть угожденнем за угожденне. Нсл. 372. — адгадзіць. Жыва буду, спама-гуся, Табе, братку, адгаджуся. Нз песнн, Нсл. Несоверш. аруаржацца-аюсяюаешся —отплачнвать, платнть угожденнем за угожденне. Нсл. 372. Як мага буду адга-джацца табе; чым колечы ды адга-джуся. Нсл.
згадзіцца
180
гайсаць
згадзіцца-джўся, згодзішся, згодзіцца, соверш. 1. прнгоднться. Ар.; Гсл.; Шсл. Хай валяюцца круглякі, мо’ на што зго-дзяцца. Ст. Што ў лесе родзіцца, у дварэ згодзіцца. Нсл. 202.
2. оказаться способну, годну. У некруты, у салдацікі маладзец згадзіўся. Росуха імгл. (Косіч 44). Дзяцюка твайго ставілі ў некруты, ды не згадзіўся. Нсл. Цыт, некруце, ня журыся, яшчэ молад, ня згодзішся. Нз рекрутской песнн, Нсл. 332.
3. согласоваться,(оказаться в соответ-ствнн с чем-л., С.) Нсл. 202. быть одннм нз пары. Адно з другім не згаджаецца, ніяк ня можа згадзіцца. Нсл.
4. согласнться. Ар.; Растсл.; Гсл. Зязюлька згадзілася за яго высьці замуж. Усе на гэта згадзіліся. н. (Афанасьев, 1,1913, 210). Я на гэта не згаджуся. Нсл.
5. условнться (наняться, С.) Шсл. Ахрэм згадзіўся на каровы.
згаджацца-аюся-аешся, 1. несоверш. к згадзіцца 3. Рукавіцы няпарыстыя, адна з аднэй не згаджаюцца. Нсл. Каток твой не згаджаецца к маім калёсам. Нсл. Гадзіньнік із жыватом не згаджаецца. Нсл. 202.
2. к гадзіцца 3,—соглашаться. Я на гэта не згаджаюся.
•газард-Эу, предл.-дзе, м.—азарт. мгсл. •газардоўна, нареч.—азартно. мгсл.
•газоўка-ўк7-ўцы, ж.— коптнлка, лам-почка без стекла. Шсл.; Ксл. Засьвяці газоўку. Ст. Сяло Куз. (Ксл.). См. газулька, газьніца.
•газулька-лькі-льцы, ж.—коптнлка, лам-ПОЧКа без стекла. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). См. газоўка, газьніца.
•гаіць, гаю, гоіш, гое што, несоверш.
1. лечнть, заЖНВЛЯТЬ. Растсл.; Ар.; ПНЗ: Ксл. Табе трэба добра гаіць рукў. Азярэцк Сян. (Ксл.). Гаіў, гаіў, ніяк ня выгаіць болькі. Ст. Прйч. гоены—затянувшнйся от пластыря, говор. о ране, Нсл. 116. леченный (о ране, чнрье, язве н т.п.). Гоеная болька ўсё роўна баліць. Послов. Ст. Гоенае раны ня трэба дражніць, Послов. значнт: не раздражай человека, с которым ты помнршіся. Нсл. Отгл. ймя суіц. гаеньне-ня-ню—зажнвленне. Гсл. Соверш. загаГць —зажнвнть. Ар.; Шсл.; Вят. (Даль); Нсл. 165. Ледзь загаіў больку на назе. Ст. Масьць загаіла рану. Нсл. 116. Прйч. загоены —зажнвлённый. Нсл. 165. Загоеная рана. Нсл. Многократ. загаяць-яю-яеш-яе—за-жнвлять. Нсл. 165. Соверш. згаіць—зале-чнть(рану, язву, ссаднну н т.п., С.) Шсл. Ніяк не згаіць свае болькі. Крамяні Пух. (Шсл.). Соверш. прыгаіць—слегка залечнть рану (н т.п.). Шсл. Сусім ня вылячыў, але троха прыгаіў рану, каб ня гніла. Ст. Соверш. выгаіць—вылечнть (нзлечнть рану н т.п., С.) Шсл.; Ар.; Нсл. 80. Ледзь выгаіў скўлу. Ст. Выгаіць рану, верад. Нсл.
2. способствовать к зажнвленню раны. Нсл. 116. Масьць гое рану. Нсл.
• гаіцца, гоіцца—зажнвляться, заруб-цовываться(о ране, порезе), Ксл.; Нсл. 116. зажнвать. Ар.
Болька гоіцца, ужо загаілася. Нсл. Валасень ня борзда гоіцца. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Нешта ня гоіцца скўла. Ст. Соверш. загаіцца—зажнть, потянуться кожей, зарубцоваться(о ране, порезе). Ар.; Нсл. 116. Рана загаілася. Ар. Маё сэрца ніколі не загоіцца. Нсл. Несоверш. загаяцца—зажнв-ляться. Нсл. 165. Рана загаяецца. Нсл. Соверш. выгаіцца-гада—зажнвет. Нсл. 80. Верад ня борзда выгаіўся. Нсл.
•гай I, гаю, предл. гаю; мн. ч. гаі, гаёў, гаём, мн. ч., предл. гаёх. м.—рОІЦа, ПНЗ; Дрыкольле Куз.; Рашэтнік Сір. (Ксл.); Шсл.; Ар.; Нсл. 107; Гсл. настояіцая с рослымн деревьямн роіца, расположенная на возвышенностн средн окружных ннзнн н "раўнядзін”, а также н средн леса. В первом случае образованне ”гая" дают бывшне "наспы”, а во втором — "купы” односортных дерев. НК: Очеркн, 468. У прудкаўскім гаю грыбы ірвала. Дсл. Жыта пасеялі за гаям. Ст. Пад зялёным гаям. Нсл. Да майго гаю табе няма дзела. Нсл. У гаю грыбоў набраў. Нсл. Уменьш. гаёк, гайка, предл.-йкў; мн. ч.-йкі-йкоў-йком, мн. ч„ предл.-йкох—роіцнна. Нсл. 107; Ар.; НК: Очеркн, 468. Дарога йдзець праз гаёк. Нсл.
гаёчак-чка, уменый. к гаёк. Нсл. 107; Ар. Ля царквы гаёчак. Нсл. Хаджу, хаджу каля гаю, гаёчак ня гнецца, — пройдуць леты маладыя, славачка мінецца. Жыгалкі Стдуб. (Косіч 20).
•гай II, междошт.—выражает отрнцанне. Дсл. Гай! Я не хачу гэтага. Дсл. Гай, ідзі ты. Тм.
•гайдаць-аю-оеаі-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. перех.—качать(качелн, колыбель н т.п., С.) Шсл. См. гойдаць.
•гайдай,ца-аюся-аешся, несоверш., возвр. —качаться (на качелях, в колыбелн н т.п., С.) Шсл. Хлопцы любяць гайдацца на вяроўцы. Ст. См. гойдацца.
^гä^кaць-aю-aelll-ae, несоверш.. област.
—говорнть часто, чем-лнбо надоедать. Дсл. Я яму ўсе гайкала. Барада Парэцк. (Дсл.). •гайно-ä, ср.—логово. Сянно (Ксл.); ІПсл. Сьвіньня зрабіла парасятам гайно. Ст.
• гайсаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—бегать, Шсл. бегать, скакать, резвнться. Ар. Ня трэба есьці даваць, што гайсаў цэлы дзень. Громаць Гар. (Ксл.). Борзды восенскі вецер гайсаў меж абсмаленых чорных руінаў. Таполя, стнх. ”Сустрэча”. Гайсае, як шалёны. Рудзенск Сьміл. (Шсл.). Гайсае страх на конях вараных. Кавыль: Думы, 35. Як ваўкі, гайсалі гэстапаўцы. Рамановіч(Конадні, Но. 2, 20). Соверш. згайсаць. Люблю захутацца кажухам, згайсаць ад меж да меж краіну. Чарот(в стнх. ’’Люблю”).
гайсўха
181
галадоў
*гансўха-ухі-усе, ж. кгайеунвобойхсмыслах. • гаЙсўн-умД предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч.~НЫ~ ноў-ном-ноў-намі-нох. м 1. бегаюіцйй, резвяіцййся мальчлк. Там ніву песьцяць песьні і вятры гайсуны. Як шмат там гвалту зьнесьлі Пакорнасьці сыны. Яз. Пушча. А сьнежных Альпаў гайсуны-вятры мяне загналі на спачын у пуню. Салавей: Сіла 92.
2.—бойскаут.
•гайчўк-у'кд, предл.-укў, зват.-ўча; мн.ч.. дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—маЛБЧйК прыгун. Нсл. 126. Папястуй гэтага гайчука. Нсл. Гайчук, гайчук, гайчука. любе дзеўка дзяцюка. Нсл.
•гак, гаку, м. 1. железный крюк на конце багра судового йлй пожарного, Нсл. 108 крюк. Шсл.; мгсл. крюк(на конце багра й т.п.) Гсл. Гакам зачапіць за бярвіно. Нсл.
2. мера йлй участок землй. Нсл. 108.
3. зубец на остроге. Нсл. 108. Выламіўся гак у восьцеў. Нсл.
4. порядочной велнчнны крючек у уды для жйвца. Нсл. 108.
5. загнутый конец подковы, Нсл. 108. шйп в подкове. Шсл.; Ксл. Конь гакам уступіў на нагу. Нсл. Гакі тупы, трэба істрыць. Пятніцкая Беш. (Ксл.) Конь пазьбіваў гакі. Ст.
з гакам—с йзлйшком, Шсл.; Ксл. с лйшнйм, с лйшком. Будзе пяць вёрстаў з гакам. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Ехаць дзесяць вёрстаў з гакам. Ст.
•гакан-на, предл.-не, м.—сйльный толчок. Ксл. Гакана даў добра. Даўгое Беш. (Ксл.
•гакаць-аю-аеш-ае, несоверш.—крякать с прндыханнем прн каждом ударе топо-ром. Дсл. Однократ. гакнуць-ну-неш-не, 1.—пронзнестн ”га”.
2. (перен.)—умереть. Ар. Яна ўжо даўна гакнула б—ей уже давно был бы конец. Ар. Соверш., област. аргакаць-аю-аеш-ае, 1.—отрубнть(сук, ветвь, отрезокбревна). Янк. II.
2. —пройтй значнтельное расстоянне, не затратйв много временн. Янк. II. Да полудню адгакалі вёрст трыццаць. Янк. 11.
3. пробыть в тяжелом состоянйй значн-тельное время. Янк. II. Адгакалі ў матро-сах пяць год. Янк. II.
• гал, галу, м.—чнстое безлесное(средй леса, С.) место. Гсл.; Сакуны.
• гало, нареч.—нет. Нсл. 117. Купіў бы сяло, ды грошы гало. Нсл.
• галодны-ная-нае—голодный. Ар.
Галодная Куцьця—см. под Куцьця.
• галосна, нареч.—звучно. Гсл.; БНсл. Галос-на грае дудка. Ср. голасна.
• галоснасьць-цг, ж. 1.—звучность. БНсл. Ср. галосны 1.
2 .—громкость.
3 . гласность, молва. Нсл. П7;БНсл. Галоснасьць пашла, што вайна будзе. Нсл.
•галосны-ная-нйе, 1. звучный. Нсл. 117; БНсл. Галосная іскрыпка. Нсл.
2 .—громкнй. БНсл. Галосная справа. Нсл. галосныя сугукі—сонорные звукл в велдколйтовском языке: р, л, м, н, в, й. •галоступкам, нареч.—на босую ногу. Шсл. Надзеў боты галоступкам. Ст. См. басанож.
9гаіЮТ&-ты-це, ж., собйр., брезгл.—голь, Гсл.; БНсл. голытьба, (БНсл.) людй бедного состоянйя. Нсл. 117. Галоту гэту зашто я буду карміць. Нсл. Ср. галетнік, галеча. Ўсякая басота а галота хоча каман-даваць. Ст.(Шсл. под басота ).
•галоўе-ўя; мн. ч.-ўі-ўяў, ср.—то, что кладется под головы, напр. подушка. Дсл. •галоўкі, галовак, едйнств. ч. нет. 1.—пе-редняя часть саней. Нсл. 117. Сядзь у галоўках. Нсл.
2 .—верхнне загнутые частн полозьев. Шсл. Паламаліся ў санях галоўкі. Ст.
• галоўна, нареч.—главным образом, необходймо. Нсл. 117. Галоўна туды зьбегаць, a то нічога ня будзе. Трыбухова Сір. (Ксл.). Галоўна трэба йсьці да пана. Нсл. 117. Галоўна гэта зрабіць трэба. Тм. • галоўнае-нага, восмыслейм. суш.—главное, (Гсл.) суіцественное. Нсл. 117. Галоўнае гэта зрабіў. Нсл. Галоўнага ты не зрабіў. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
