Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• галоўны-ная-нае, 1. главный. Ксл.; БНсл. Ня крычы, — я да галоўнага пайду. Селядцова Беш. (Ксл.).
2. главный, сушественный. БНсл. He галоўны інтарэс. Нсл. 117. Галоўную справу маю да цябе. Нсл.
• гала-лд, предл.-ле; мн. ч.-лы, ср. 1.—боль-шое пространство между лесов. Янк. I.
2. болотный сенокос, чнстый от зарослн, Шсл. шнрокнй, болотлстый луг средн леса. Янк. I. Паганю статак на гала, там троха паадроствала асака. Клятное Пух. (Шсл.). Там гала — і канца няма. Янк. I.
3. непроходнмое топкое болото. Жучкевіч 14.
•галабокі-гая-кае—обнаженный с боку. Нсл. 117. Галабокі пашоў у скокі. Нсл.
•галабародзька-кг, вйн.-ку, м.—мужчнна, у которого не растет борода н усы. Янк. I. Галабародзька ў Барбарове быў. Янк. I.
• галагалоаы-вая-вае—с обнажённой головой. Дсл. Ідуць к нам госьці, ды галагаловыя, без шапак. Ельн. (Дсл.).
• галагут-ютй, предл.-уце, м.—большой породнстый петух. Янк. I. Галагуту нагу зламілі. Янк. I.
•галагўцкі-кая-кае—названне крупных кур с голымн(без оперення) шеямн. Янк. I. Галагуцкі пёвень. Янк. I.
• галадоў-овг, ж.—голод(отсутствне нлн крайннй недостаток хлеба н вообіце проду ктов пнтання как массовое бедстне вследстве неурожая, войны й другнх прлчйн, С.) Нсл. 117. голодное время. Тм.; Гсл. Другі год галадоў церпім. Нсл.
галадоўля
182
галасаваць
•галадоўля-лг'-лг, ж. 1. (голоданне, С.); голодовка. Шсл.; Ксл.
2. голодовка, отказ пшцн в знак про-теста.
3. голодное время. Ксл. У іхным бакў была галадоўля. Раманоўка Сян.(Ксл.). Будзе сяголета галадоўля: збожжа ані не ўрадзіла. Ст.
•галадаміра-ры, обіц. 1. малоядуіцяй. Нсл. 117. Чым гэтага галадаміру карміць? Нсл. 2. моряіцнй себя нлн другнх голодом? •галадамірны-ная-нае, 1. прй.юг. к гала-даміра.
2. малоядуіцнй. Нсл. 117. Ён г нас галада-мірны, мала епць. Нсл.
•галадамірыць-рр-рыш-ра, несоверш. 1. голодом мереть. Нсл. 117. Цэлы год галадамірым. Нсл. Успомнім, як гала-дамірыў калісьці разам ты з імной. Я пачынаў іграць на ліры, тады і гукі піў нагбом, тады й сухоты пачаліся. Дуб.
2. голодом морнть. Нсл. М7.Я нябудусябе галадамірыць. Нсл.
•галадаваць-дгю-ді'еш-ді'еповел.-VÜ-ўйма, несоверш.—ГОЛОДОВать. МГсл.; Косіч 228; Шсл.; Ксл.; Нсл 117; БНсл. Ну й галадавалі той год! Асінаўка Беш. (Ксл.) Давядзецца статку галадаваць бяз корму. Ст. Гала-дуем без запасу. Нсл. Хто ўлетку халадуе, той узімку галадуе. Пос.юв. Рапан: Прык. 106. Мы тутка галадавалі. Шакун; Сьлед 13. Хіба ж яны галадуюць? Гарун (ст. ’’Іванку”). Отгл. шіуіц. галадаваньне-ня предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—голодуха, Нсл. 117.—(голодованне, БНсл.). За баля-ваньням ідзець галадаваньне. Послов. Нсл. Соверш. пагаладаваць-ді’ю-діб'ш-ді'е—те-рпеть довольно долгое время голод. Нсл. 436. Пагаладавалі мы цераз мінулыя гады. Нсл. Соверш. перагаладаваць—в голоде провестн время. Нсл.401. Зіму перагалада-валі, а вясну як-колечы перажывем. Нсл. Соверш. прагаладаваць-дгю-Эггш-ді'е,' повел.-дўй-дўйма—проголодать, голо-дать в продолженне нзвестного временн. Нсл. 521. Прагаладавалі вясну. Нсл. Соверш. прагаладавацца—про-голодаться. Нсл. 521. Прагаладаваліся мы тут, пакуль падвёз ты хлеба. Нсл. Соверш. выгалада-вацца. -дуюся-дуешся—проголодаться, Шсл. почувствовать голод. Нсл. Выгалада-ваўся за дзень добра. Ст. Няхай ня есьць, як выгаладаецца, сам папросе. Соверш. вьігаладніцца, -нюся-нішся—проголо-даться. Ар.
•галадранец-н^а, предл.-нцу, зват.-нча, м.—нніцнй, оборванец, бедняк. Л.
•галадзіць-джі’, галодзіш-дзе; поеел.-дзі-дзіма, нееоверш.. перех.—МорйТЬ ГОЛОДОМ. Нсл. 117; Гсл.; БНсл. Нас тут галодзяць. Нсл. Соверш. угаладзіць—уменьшнть благо-состоянне, довольство в пніце, Нсл. 650. нзнурнть голодом. I сябе ўгаладзіў, і другому неўгадзіў. Нсл. А вось прыляцела мушанька, прыляцела й разьліла (стра-
ву). Ды багдай цябе, мая мушачка, багдай цябе пераламіла, як ты мае жнейкі угаладзіла. Красновічы Сураск.
(Сержп.: Отчет 10). Прйч. угалОДЖЯНЫ мн. ч., род. Нсл. 650. Вы г мяне ніколі ня былі ўгалоджаны. Нсл. Отгл. ймя суіц. угала-джэньне-ня, предл.-ню—уменьшенне про-довольствня, оскуденне в пніце. Нсл. 650. Дзеля другога я ня буду цярпець угала-джэньня. Нсл.
• галалёд-дг, предл.-дзе, ,м.—гололеднца. Ар.; МГсл.
•галамоўза-зы, дат., вйн.. предл.-зу, м.— ку-цеголовый, коротко острнженный,(БНсл.) пршінзанный, Гсл. безволосый. БНсл.
Гэт’кага во наўчонага Клемуса Несь-церавага пераз Базылішынага галамоўзу сходалі.
• галамёнь-л/нь/, предл.-мню, м.—дерево без ветвей нлн маловетвнстое? Вецер сьвішча, гоне з поля хвалі сьнегу, кідае яго на сосны й круце ля галамнёў. Цялеш: Дзесяць 28.
• галапўза-зы, обіц.—с голым жнвотом. Юза, пуза, галапуза лавіў мышы на палІЦЫ. Нз дет. песнн, Ар.
• галапўзік-гка, предл.-іку, м.—мальчнк, бегаюіцнй с голым, ннчем не прнкрытым брюхом. Нсл. 117. Галапузікі бегаюць. Нсл. • галапўзы-оя-ае—голобрюхнй, (БНсл.) одетый в рваную одежду, Ксл. одетый в лохмотье. Нсл. 117. Чым ён не галапузы — перазь дзірку ўсё пуза сонцам сьвеце. Котава Сур. (Ксл.). Галапузы чорт. Нсл.
• галапўпец-нця, предл.-пцу, зват.-пча, м. 1.—бранное слово на малых детей. Шсл. Што ты разумееш, галапупец ты! Ст.
2. (нас.ч.)—бедный, несостоятельный. Шсл. Галапупец — яшчэ бярэцца ён таргаваць СЬвІНЬМІ. Ст.
• га.лапупы-пая-пае, бранное—голобрю-хнй. Шсл. Чорт ты галапупы! Ст.
•галарўч, нареч. 1. голымн рукамн. Ксл.; Гсл.; БНсл.
2. с пустымн рукамн. Гсл.
•галарўчы-чагд, предл.-чым: мі. ч.-чыя, ймя суіц.—работннк не пользуюіцнйся для работы свонмн оруднямн, НК: Под. пос. 35 с пустымн рукамн. Гсл.
•галасДАр.; Шсл.; Нсл.ігалас. Нсл.; Вят. (Даль)-<т, м.— крнк, шум, неспокойствне, Нсл. 108 крнклнвый разговор, шум, Шсл. крнк, шум голосов, шумный говор н крнкн, Вят.(Даль) крнк, шумный разговор, Гсл. шум, крнк, галдёж. Галас паднялі на ўсю хату. Ст. 3 галасам прыскочылі. Нсл. 108. Ад вашага галасу дзяцё спалохалася. Нсл. He рабіце тут галасу, ідзіце вон гала-саваць. Нсл.
• Гілас-са, м.—клнчка собакн. Ар.
• галасаваць-сўю-сўеш-сўе; повел.-сўй-сўйма, несоверш. 1. о голосе: раздаваться, разлнваться. Вост.(Даль. нзд. 1880 г„ стр. 380). Пушчу голас па дуброве, няхай голас галасуе, няхай мая маці чуе. Даль.
галасаваньне
183
галава
2. шуметь, пронзводнть шум, крнк(гам, С.) Нсл. 108. Нашы нешта галасуюць там, бы б'юцца. Нсл. Соверш. загаласаваць, (Нсл. 108)—начать "галаеаваць". Нёпрыяцелі галасуюць, загаласавалі. Нсл.
3. голосовать. Гсл.
Отг.і. ймя суіц. галасаваньне-ня, пред.і.-ню, 1.—голосованне.
2 . шум, крнк. Дадзела ты сваім гала-саваньням. Нсл. 117.
•галасіць-шг, галосіш-се, несоверш. 1. громко с прнчнтаннямн плакать. Ар.; Цельчынск. в. Мценск. у.(Будде; Тула-Орел 47); Няпрахіна Карачэўск. у.(Тм. 70). МаладйЯ галосе, як яе заводзяць на пасад. Ст. Ляцеў Груган па над морам ды стаў галасіці'. ой, як цяжка ўбогаму багату любіці. Нзпеснн, Нсл. 117. Соверш. нагаласіцца —наплакаться громко, прнчнтывая. Нсл. 302. Жонка мая век свой нагалоеіцца. Нсл. 2. прнчятывать с плачем по умершем, Нсл. 117; Ар. оплакнвать с прнчнтаннямя. Шсл.; Ар. Матка галосе па сыну. Ст. Перастань галасіць, napa v труну класьці. Нсл. Маці твая так галасіла, так, бедная галасіла! I адслужылі па табе й панахіду і хату высьвяцілі, бо думалі, што ты ўжо ня ЖЫвеш. Цялеш(Ярылаў агонь). Соверш. пага-ласіць, (Шсл.)—поплакать, попрнчнтать по родным(по ком-лнбо, С.) Дсл.
3 .— предвеіцать. Нсл. 117. Маразы Калядкі галосяць. Нсл.
галашэньне-ня, npeö.i.-НЮ, отгл. ймя n uf. к галасіць 1, 2.
абгаласіць, агаласіць, соверш. каго-шпю,
1. сделать гласным, огласнть, Нсл. 345,358. разгласнть. Ты агаласіла мяне па ўсім сяле п’яніцаю. Нсл. 358.
2. оповестнть, Нсл. 345 опублнковать, обнародовать. Вас абгалашалі, абгала-сілі, каб прышлі на абраньне старасты, a вы ня прышлі. Нсл. Прйч. абгалашоны, агалашоны, 1.— пуіценный в огласку, оглашённый, Нсл. 345 сделанный гласным. Нсл. 358. Вясельле наша ўсюдых ужо абгалашона; усі ведаюць што й калі будзе. Местойм. Заручыны ўжо агала-шоны, няма чаго таіць. Нсл.
2. — обнародованный. Нсл. 345, 358. Отг.і. й.чя суйу абгалашэньне, агалашэньне-ня, пред.і. -ню, 1.—огласка. Нсл. 345. Ня надабе гэтага пушчаць у вабгалашэньне. Нсл. Рабі без абгалашэньня. Нсл.
2.—оповеіценне, обнародованне, (Нсл. 358; мгсл.) обьявленне, опублнкованне. Несо-верш. абгалашйць, агалашаць, 1.(к агала-сіць 1 )—делать гласным, оглашать. Нсл. 358. He агалашай гэтага нікому. Нсл.
2. (к агаласіць2 (об'ьявлять, публнковать. загаласіць, соверш. 1 ,(к галасіць 1 )
—громко заплакать. Шсл. Загалосе, аж самому шкода становіцца! Ст.
2. начать плакать с прнчнтаннямн. Ар.; Дсл. Во нехта прыгожа загаласіў на могілках. Дсл.
прагаласіць, соверш.—возгласнть. мгсл. Несоверш. прагалашаць, 1.—возглашать. 2.—провозглашать.
разгаласіць—распустнть молву, слух. Нсл. 547; Дсл. Ніхто б ня ведаў, калі бты не разгаласіла аб тым суседзям. Нсл. Гэта тыя зводніцы разгаласілі. Дсл. Прйч. разгалошаны. Нсл. 547. Гэта справа паўсім сьвеце разгалошана. Нсл. Отг.і. й.чя сут. разгалашэньне-н.ч —разглашенне. Нсл. 547. Несоверш. разгалашаць, каго-што —разглашать, распускать молву, слух. Нсл. 547. Ня годзіцца разгалашаць таго, што г дварэ дзеіцца. Нсл.
узгаласіць, соверш. к галасіць 1, 2. Чаго ты ўзгаласіла, як па мертвым? Нсл. 52. •галасно— < м. под голасна.
• галасьба-бы, ж.—прнчнтанне по покой-ннку. Дсл. 954. (noä "хамтуры”).
• галясьлівы-вая-вае, 1. голоснстый, (БНсл.) ЗЫЧНЫЙ, Гсл. звучный. Нсл. 117. Галасьлівая іскрыпка. Нсл. Выйдзі, пас-лухай — гучаць галасьлівыя трубы. Салавей: Сіла 13.
2. (перен.)—славный. Нсл. 117. Будзь шчась-лівы й галасьлівы. йз нар. песнн, Нсл.
*галасьшк-г/<а, предл.-ікў; чн.ч., дат.-ком, мн. ч.. пред.і.-КОХ, .ч. 1.— резонатор. Гсл.
2. отверстне в середнне декн музыкаль-ных ннструментов. Гсл.
3. грнф(длннная пластннка нз дерева нлн пластмассы у струнных ннструментов, к которой во время нгры прнжнмают пальцамн натянутые вдоль нее струны для нзменення высоты звуков, С.) Шсл. Адляпіўся ў іскрыпцы галасьнік. Ст.
9галасы-еоў-СОМ, .чн. ч.. пред.і-СОХ, едйчств. ч. нет.—СЛухн, (Сакуны 79; БНсл.) МОЛва, Галасы пусьцілі, што некрутаў будуць браць. Нсл. 117.
• галашэньніца-цы-цы, ж.—плачка с прн-чнтаннем. Галашэньніца пагаласіла па родных на могілках. Дсл.
®галашчок-кг, пред.і.-ку, .ч. 1.—замерзшая голая(без снега) земля. Янк. I. Галашчок, хоць каціся бокам. Янк. I.
КНІГІ ОНЛАЙН
