Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•гатоўшы, ср. cm. к гатовы 1, 2.
•гаталяй-яя, предл.-яю, зват.-яю, м.—лен-тяй. Шсл. Здаровы ж ты браце, гаталяй! Загай Пух. (Шсл.). См. лянуцька, абібока.
•гатаваць-тўю-тўеш-тўе; повел.-туй-туйма, несоверш., nepex. 1. ГОТОВЙТЬ. Ар.; Ельн. (Дсл.). Гатуй, пане, міскі, талеркі. Красновічы Сураск. (Сержп. Отчет, 10). Падзень-нік паўднём гатуе сена. нк.: Пособ., 114.
2. прйготовлять, прнпасать, Нсл. 120. заготовлять. Гатуй, мамухна, кубла мне. Росуха імгл. (Косіч 248). Гатуй грошы на каня. Нсл. Соверш. нагатаваць чаго, Шсл.; Нсл. 303,1. заготовйть, запастд в каком-л. колйчестве. Нагатаваць дзерва на калё-сы. Ст. Гэта табе нагатавалі розак.
Нсл. Нагатаваў Пан Бог такім нявер-нікам мўку пекляную. Кіт. 2669. Соверш. падгатаваць—подготовйть, сделать за-пас. Дсл. Падгатавала палатна на сароч-ку. Дсл. Соверш. прыгатаваць—прйгото-
гатавацца
206
гаварўшкі
ВНТЬ. Шсл.; Ар.; Нсл. 499; Дсл. Надабе прыгатаваць што дзяцём паесьці. Дсл. Кароль казаў прыгатаваць зялезныя бараны. Н. (Афанасьев, ІУ, 1914, 287). Я гэта табе прыгатаваў. Нсл. Прыгатуй тру-шанкі на заўтра. Ст. Прйч. прыгатаваны —прнготовленный. Ар. Там сядзелі прыгатаваныя людзі. н.(Афанасьев, 1У, 1914, 287). Соверш. угатаваць—прнготовнть. Гсл.; Нсл. 650. Угатуй месца, ідзе складаць пшонку. Нсл. Угатуй лазьню падарож-ным. Нсл. Надабе угатаваць сена за пагоду. нк.: Очеркн, 459. Прйч. угатаваны —прнготовленный. Нсл. 650. He табе, котку, угатавана гэта! Нсл. (Друкаваў з) памачнікамі й на то ўгатаванымі рознымі снадзьмі ручнымі. Псалтыр 1593 г. Отгл. ймя тц. угатаваньне—прнготовле-нне. Гсл.
•гатавацца-тўюся-тўешся; повел.-туйся-туймася, нетверш.—прнготовляться (го-ТОВНТЬСЯ, С.), Ар.; Адамова Сян. (Ксл.).
прнготовляться, собнраться. Нсл. 120; БНсл. Жыту красавацца — жнейкам гата-вацца. Адамова Сян. (Ксл.). Брат кажа сястры, каб яна гатавалася да вянца. Погар (Афанасьев, 1У, 1914, 122). Зачуе цешчух-на, гатавацца будзе. Косіч, 240. Соверш. абгатавацца. -туюся-туешся—прнго-ТОВНТЬСЯ. Раст.; Северск. 139. Соверш. Згата-вацца—прнготовнться, собраться. Нсл. 120. Кадзе згатаваліся ехаць у госьці. Нсл. Соверш. нагатавацца—собраться, возы-меть намеренне, готовность к чему-л. Нсл. зоз. Нагатаваліся ехаць. Нсл. Соверш.
прыгатавацца—прнготовнться, Шсл. соб-раться. Нсл. 500. Ты яшчэ не прыгата-ваўся, а я ўжо сусім. Нсл. Прыгатаваліся гасьцей прымаць, але яшчэ нікога няма. Ст. Соверш. угатавацца—быть прнгото-вленну. Нсл. 650. Лазьня няхай угатуецца добра, каб чаду ня было. Нсл.
•гахавізна-ны-не, ж. 1. прнготовленное. Гсл.
2. запас провнанта. Гсл.
•гатавізьніна-ны-нг, ж. — гатавізна в обойх знач. Гсл.
•гатман-а«а, предл-анў, зват.-ане; мн. ч.-ны-ноў-ном-ноў-намі-нох, м. 1. гетман.
2. главнокомандуюіцнй военнымн снла-мн велнколнтовского(белорусского) государства, Велнкого Княжества Лн-товского. Стт. 1529 г.
гатман польны—главнокомандуюіцнй во время войны. Гсл.
гатман з расказаньня—наказной гет-ман.
•гатманства-ва; «н. ч.-вы-ваў, ср.—долж-ность гетмана.
гатманства вялікае—должность велн-кого гетмана в обьедннённом государ-стве велнколнтовском(белорусском), конм было Велнкое Княжество Лнтов-ское. Мы гаспадар абяцуем тот урад гатманства вялікае годным людзём,
родзічам старадаўным туташнага гаспадарства нашага Вялікага Князства Літоўскага даваці. Стт. 102.
•гаттў, межд.—а ну тебя к черту! Дсл. Гаттў, чур, пярун цябе бяры! Салова Парэцк.(Дсл.). Гаттў на цябе! Парэцк.(Тм.). •гатўнак-нкр, предл.-нку, м. 1. бйол.—ввд. Гсл.
2. сорт (качество, С.). Ар.; Гсл.; Шсл.; Ксл. Сёлета косы дрэннага гатунку. Сянно (Ксл.). На стале ежы ўсялякага гатунку. Ст. Сукно добрага гатунку. Нсл. 1 ю.
•г аворка-кі, бат.. предл. гаворцы, ж. 1. разговор. МГсл.; Ар.; Смл. (Даль). С.м.
гамонка.
бязглуздая гаворка—галйматня. Гсл.
з гаворкі вышла—к слову прншлось. Ар.
2. дналект, говор. мгсл.; Ар.
3. способ выражаться. Гсл.
• гаворка, < «. под гавара.
• гавалка (навалка, С.)-кі, дат., предл. гавалцы. ж.—наволочка. Рэч. (Пет. II, 102).
• гаварок-ркд, предл.-ркў, зват. гаворку; мн. ч.. дат.-рком, мн. ч„ предл.-ркох, м.—крас-нобай. Нсл. 115.
• гавара-ры-ры, ж. 1, речь. Янк. I. У яго zaeapä нехарошая, слоў не разьбярэш. Янк. I. С.ч. мова.
1. разговор, высказанное мненне. Янк. і; БНсл. Усякую гаварў запісаць трэба. Янк. і. Таго старога гаварў пісалі. Тм. См. гамана. Ср. гутарка.
3. дналект, говор.
4. молва. Янк. I. Пусьцілі людзі гавару. Янк. I. Гавара пашла. Тм. Самы нарабілі гавары. Тм.
•гаварко, нареч.—выразнтельно. Нсл. 115. Гаварко гавора. Нсл.
•гаваркі"( гаворкі, Нсл.)-кая-кое. 1. говор-лнвый, Шсл. разговорчнвый, ьнсл. слово-ОХОТЛНВЫЙ. Ар.; Янк. I; НК.: Очеркн. Но. 479; Барс. Піліповіч вельма гаваркі. Янк. 1. Такі ж гаваркі чалавек ён. Ст. Застаўся адзін Тэкінец — відаць гаваркі. ЗСД 259. Быў не гаваркі. Корзюк. Ня менш за жонку гаваркі. Бацьк., Но. 15/499. С.ч. гаманкі, гутарлівы.
2. разговорчнвый, прнветлнвый. Нсл. 115. Наш пан гаваркі, усякі да яго йдзі сьмела. Нсл.
• гаварня-ні-ш, ж. 1. разговор. Нсл. 115. Мала якая там была гаварня'. усяе гаварні не пераслухаеш. Нсл.
2. рассказнн. Нсл. 115. Гаварнёю не адбудзеш. Нсл.
3. молва. Нсл. 115. Гаварня гэта па ўсім сьвеце. Нсл.
•гаварўха-і’хі-і’се, ж.—говорунья. Ар.;Нсл. 115; БНсл. Баба гаварўха. Нсл.
•гаварўн-на, предл.-нў, зват. гаварўне; мн. ч.-нове ( й ны)-ноў-ном, мн. ч.. пред.і.-нох, ч.—многоречнвый, краснобай. Ар.
• гаварўшкі( іібна гаварўшка)-шак—грн-бы опёнкн, раннне. желтоватые, водя-
гаварыць
207
гаючы
ннсто-прозрачные, НК: Очеркн 474. опёнкн настояіцне. Гсл.
• гаварьіць-рі’, гаворыш-ра, нееоверш. 1. говорнть, владеть устной речью. Дзяцё ўжо гавора. Ар. Калі муэзін азан(араб., гуканьне на малітву) пяець, сегасьвет-ныя словы не гаварыце. Кіт. 92а17.
2. веста разговор, разговарнвать. Праз усе яны з намі гаварылі. Ар. У пятніцу, ні зь кім не гаворачы, намаз(араб., малітву) пеў. Кіт. 32616.
гаварыць на вей (на ўзьвей, Ар.; іг. )вецер — пускать слова на ветер, понапрасну. Шсл.; Ар. Am, гаворыш ты на вей вецер. Ст. •гавёньнік-гка, м.—вязка, накладыва-емая в санях на оконечность разьедн-нённых головок полозьев, в пазы нх. НК: Очеркн 375.
• гавяда-ды-дзе, ж.. област.—домашннй скот, Гсл.
• гаў, междомет., звукоподр.—означает собачнй лай, Нсл. 106 тяв. Дсл. Гаў, дый зубы сьцяў. Пос.юв. Нсл. Што гаў, што ты сказаў, то ўсё роўна. ПжловЛм. Цюці, кусі Іваньку. гаў, гаў. Ст.
»гаўка-ю, обйу. област.—капрнзный ре-бёнок, вечно недовольный, надоеда-юіднй жалобамн. Дсл. Ну, гаўка, хадзі ты сюды: на ўлоньню падзяржу троху. Дсл. •гаўкала-лы, м. 1. собака, надоедаюіцая лаяннем. Нсл. 106. Уймі ты гэтага гаўкалу. Нсл.
2 . обш,.. насм.—много говоряіцнй. Шсл. Сьціхні ты, гаўкала, абрыдла ўжо слухаць цябе. Ст.
3 .—бранлнвый, ворчун. Дсл. Ці г дварэ тваё гаўкала? Ідзе яно падзелася? Дсл.
• гаўканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суйу( к гаўкаць )—тявканне. Ар. Гаўканьне сабак чутно, знаць недалёка сяло. Нсл. 106.
• гаўкаць-яе, несоверш., звукоподр. 1.—лаять, Нсл. 106; Растсл.; Шсл. лаять, медленно, редко пронзнося звукн лая, тявкать. Ар.; Дсл. Выйдзі, глянь! нешта сабака гаўкае. Нсл. Однократ. ГЙўкнуць, (Нсл. 106)—ТЯВК-нуть. Ар. Соверш. загаўкаць, (Нсл. 106)—за-тявкать. Ар. Сабака загаўкаў. Нсл. Соверш. узгаўкацца—начать ожнвлённо тявкать, лаять, поднять лай. Нсл. 52.
2. (насм.)—браннться(ругаться, С.) Шсл. Хай сабе гаўкае, як сабака. — гэта яе работа. Ст.
•гацаць-а/о-аеід-ае, несоверш. — быстро езднть верхом на лошадн. Шсл. Гацае з канём па полю. Ст.—бегать, особенно без дела, Нсл. 121 бегать, прыгать. (Дсл.); Растсл. Гацаеш цэлы дзень, а за работу ня возьмешся. Нсл. Куды ты сядні гацаў?Тм. См. гоцаць.
•гашць-чг ( гаціць-чг, МслУціш-це, несо-еерш.. каго-што 1. (гатнть, Нсл.), мостнть хворостом н пр. дорогу в болотной местностн. Ксл. 110. Гаціць дарогу. Нсл. Ужо тры дні гацілі, а знаку мала. Сянно (Ксл.).
2. запружнвать воду, Нсл. 110 устранвать запруду на воде. Гсл. Загацілі рэчку і вылавілі рыбу. Гсл.
З. (перен.)—засыпать деньгамн какое-лнбо ответственное дело. Нсл. 110. Трэба гаціць гэтую справу, але загаціць яе трэба шмат грошы. Нсл.
гачаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя тц.( к гаціць 1, 2 ) 1.—засыпка болотнстого, топкого места для проезда. Нсл. по. Благое гачаньне дарогі.
2.—запружнванне рекн для образовання озера нлн для мельннцы. Нсл. 110. Гачань-не прарвала рака. Нсл. Прйч. гачаны—за-сыпанный землею с хворостом. Нсл. по. Пераз гачанае балота праехаць можна добра. Нсл. загаціць (загаці'ць, Нсл.) соверш. к гаціць 1, 2, 3. Нсл. 106. Загаціць дарогу цераз балота. Нсл. Гаціць, зага-ціць прорву. Нсл.
• гацуваць-йічо-ді’еш-ді’е, нетверш.—пры-гать, скакать. Дсл.
•гаць-ці, ж.—гать, Шсл. плотнна, гать, Нсл.
1 ю плотнна (запруда, БНсл.) Ксл.; БНсл. Там трэба йсьці цераз гаць. Ст. У нас гаць прарывае — скора й малоць вады ня стане. Лужасна Куз. (Ксл.).
гаць гаціць—говорнтся для выраження большого колнчества. Шсл. Народу — хоць ты гаць гаці. Ст.
• гачэнь-чня, предл.-ЧНЮ, ,м.— пояс для стягнвання "панёвы”. Дсл. Ці ня бачыў ты майго гачня? Ельн. (Дсл.).
• гачка-чкі-чцы, ж.—орудне для обсыпкн вручную землёй молодых корнепло-дов(картофеля н проч.), состонт нз короткой деревянной рукояткн н шнро-кой железной частн с лезвнем. Ар.
• гачыць-чг-чь/ш-чй, несоверш. 1.—зацеп-лять крюком за что-лнбо для прнвле-чення. Нсл. 110. Куды ты г вір гачыш, загачыў ня ў тое бярно. Нсл.
2 . вешать на крюк.
загачыць, несоверш., к гачыць 1.—заце-пнть крюком за что-лнбо. Нсл. 110.
2 .—повеснть на крюк. Нсл. 164. Загачыць мех. Нсл.
• гаюшка-шю-шцм, ж.—дерево в роіце? Аддала дачушку, а сама буду, як гаюш-ка: н.
• гаючасьць-гд, ж.—действне по зн. нм. прнлаг. гаючы. Едзе ж ад сына... загаіла душу. Загаіла душу. Загаіла... дык жа хіба надоўга. Можа тое гаючасьці стала толькі, пакуль села eo v гэты аўтобус. Марціновіч(Беларус, Но. 159).
•гаючы-чая-чае—зажнваюіднй, Ксл. спо-собный к закрытню раны. Нсл. 121. Каб дастаць дзе гаючае вады. Пагост Сір. (Ксл.). Гаючая масьць. Нсл. Прынёс смугу карпацкіх туманоў гаючых. Лойка: Л. песьня.
гэбаль
208
гэтта
•гэбаль-бля, предл.-блю; мн. ч.-блі-бляў, м.
—пренмуіцественно шлнфтубель, хотя нередко шерхебель, НК: Очеркн, Но. 694 рубанок, Нсл. 111 фуганок. Ксл. Гэблям выгладзіць, параўнаць. Нсл. 3 габёлкам тут не абыйдзешся, трэба гэбаль — з даўгою калодкаю. Куксы Сір. (Ксл.). Уметш. габэльчык-ка—рубанок. Ксл. Дошкі габлююць габэльчыкам. Павульле Чаш. (Ксл.). Уметш. габёлак-лкй, м.—рубанок. Ксл. Габёлак у майстры заўсёды вой-стры. Гарывецк Сян. (Ксл.). Уменьш. гэблік-ка—рубанок. Шсл. Надабе гэблікам пагладзіць дошку. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
