КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
дуру. Адзін з найгрышаў да танца быў запісаны ў Магілёўскай вобласці: На асновс гэтых народных узораў кіраўнікі дзіцячых калсктываў могуць стварыць арыгінальныя пастаноўкі. «ІОРАЧКА» — старажытны карагодны тансц. Усс выканаўцы рухаліся па крузс парамі, акрамя аднаго «лішняга» хлопца, «Юрачкі», які прытанцоўваў сола. Калі карагод абыходзіў круг. хлопец забіраў партнёрку з псршай пары, і лішнім станавіўся іншы хлопсц. Танец заканчваўся, калі «Юрачкам» псрабылі усс хлопцы. Мслодыю пссні, а таксама яс словы дас Г. Цітовіч: J= 132-144 Эх ты, Юрачка, што пс жанішся, Прыйдзе зі.мачка, дзс пагрэсшся? IІі ў дзснь белы на пячы, 11і пад коўдрай уначы... Эх ты, ІОрачка, што нс жэнішся? Эх ты, Юрачка, час жаніціся Каб было к каму прытуліціся. Калі будзсіп ў піапку спаць, Могуць дзепак разабраць... Эх ты, ІОрачка, час жаіііціся Для дзіцячага рэпертуару цікавым будзс, магчыма, варыянт пссні, які дас I. Насовіч. У ім гутарка ідзс аб жаніцьбс ў царстве птушак, і слову «Юрок» дасцца тлумачэннс: «свавольнік, вёрткі хлопчык, а таксама — птушка, якая сустракаецца ў Беларусі і прадракас дождж». На пытанні ўдзсльнікаў карагода саліст— «Юрок» адказвас, што ён быў бы рад жаніціся, алс сарока (потым варона, пліска і г.д.) маюць тыя або іншыя нсдахопы. У харлаграфічнай фантазіі на тэму гэтага карагода выканаўцы могуць праявіць свас пазнанні і акцёрскія здольнасці. Шыі іікую вядомасць набыў сцэнічны «Юрачка» ў пастаноўцы балстмайстра 1. Маісссва, дзс гсрой — пераборлівы жаніх, які ў фіналс застасцца боз дзяўчыны. I. Маісесў прыдумаў і асноўны крок «Юрачкі», які стаў шырока папулярным у сцэнічных інтэрпрэтацыях гатага танца. Ён выконваецца такім чынам: Рух займас два такты. Зыходнас становішча — шостая пазіцыя ног. На «раз» скокнуць на паўпальцы правай нагі, лсвую, сагнутую ў калснс, падняць амаль да ўзроўню лыткі. На «і» скокнуць на паўпальцы лсвай нагі, правую, сагнутую ў калсне, адарваць ад падлогі. На «два» скокнуць на паўпальцы правай нагі, лсвую, сагнутую ў калснс, адарваць ад падлогі. На «і» — паўза. На «раз-і» скокнуць на лсвую нагу ў лёгкас прысяданнс. Правую нагу, сагнутую ў калснс, падняць пад прамым вуглом. На «два-і» правую нагу паставіць упсрад на каблук. Рух двойчы паўтарасцца з адной нагі, пасля чаго на два такты выконвасцца «псрамснны крок» (гл. раздзсл «Крок за крокам»), алс бягом, з выцягнутымі наскамі ног. «ГУСАРЫ» («Гусарыкі») — традыцыйны тансц, блізкі да карагода, які імітаваў рух гуссй за сваім важаком. Зафіксаваны ў асноўным у Магілёўскай вобласці. Рухаючыся адна за адной, узяўшыся за рукі, жанчыны пяюць: Пасля таго, як круг абыдзсны, дзвс апошнія жанчыны падымаюць рукі ўгару і ўтвараюць «вароты», у якія ланцужком праходзяць усс на чале з завадзілай. Потым «вароты» ўтварае псрадапошняя пара, а жанчыны апошняй пары, нс раз’ядноўваючы рук з псрадапошняй, апускаюць рукі і становяцца тварам адна да адной. Ланцужок дзяўчат нырас цяпср пад рукі псрадапошняй пары і лрацягвас рух па крузс. Настучныя вароты стварас ўжо трэцяя ад канца пара і таксама, нс раз’йноўваючы рук з усімі астатнімі, жанчыны гэтай пары паварочваюцца тварам адна да адной. Калі ўсс пары пабудуць «варотамі», удзсльніцы карагода ўтвараюць два паралсльныя рады з пераплсцснымі крыж-накрыж рукамі. Потым калона пачынас павольна паварочвацца вакол сваёй восі і вяртаецца ў зыходнас становішча. Уся гэтая фігура танца ідзс пад наступную пссню: Люблю тос жыта жаць, Дзс балыпыя квсткі, Люблю таго кавалсра, Што носіць канфсткі. Калі фігура нс паспявас закончыцца разам з тэкстам, асобныя куплсты паўтараюцца ўдзельнікамі да таго часу, пакуль харэаграфічны малюнак нс завершыцца. У апошняй фігуры той, хто заводзіць карагод, пачынас раскручваць танцораў, ныраючы ў «вароты» ў адваротным парадку. Карагод канчасцца, калі ўсс становяцца ў агульны круг. У другім варыянцс «Гусарыкаў» хлапсц (гусарык) «набіраў» карагод, узяўшы за руку псршую ўдзсльніцу, якая выбірала і вяла за сабой другую, другая — трэцюю і г. д. За вядучым выстройваецца такім чынам доўгая чарада жанчын, вырабляючы кругі, васьмёркі, зігзагі і іншыя малюнкі, якія падказвала фантазія. У канцы карагода «гусарык» заплятаў усіх, па чарзс ныраючы ў «варотцы», што стварала апошняя пара, потым псрадапошняя і г. д. Удзельнікі выстройваліся адзін за адным у ланцуг, пры гэтым правая рука, сагнутая ў локці, аказвалася на сваім лсвым плячы, а лсвая, выцягнутая ўперад, злучалася з правай рукой партнёра, які стаяў наперадзс. Усс пслі: «ГУСАЧОК» — традыцыйны танец, блізкі да карагода. Танцоры паказваюць рухі гуссй за важаком. Адсюль — нстаропкі, уперавалку з боку на бок крок, паляпваннс рукамі, як крыламі, па бёдрах, звілістыя лініі, спіралі ў малюнку. У Магілёўскай вобласці тансц суправаджасцца прыпсўкамі: Гэй, гэй, гусачок, Чы харошы каснічок? Гэр, гэр, гуска, Чы хароша хустка? Заканчваецца прыпсўка наступным чынам: Тра ля-ляля, тра-ляля, ляпя, ляля, ляля. Адзін з варыянтаў танца ў Брэсцкай вобласці такі. Выканаўцы станавіліся ў дзвс лініі адна супраць другоіі. Танцоры кожнай лініі па чарзс некалькі разоў запар прабягалі пад злучанымі і паднятымі ўгару рукамі другой лініі, затым «змсйкай» паміж выканаўцамі і вярталіся ■'і сваё месца. Пасля таго абсдзвс лініі злучалі з аднаго боку рукі, зрабіўшы доўгі ланцуг. Адзін выканаўца з якога-лсбудзь боку пачынаў прабягаць пад рукамі астатніх змсйкай, і ўсс, нс раздымаючы рук, бсглі за ім. Аббепны ўсіх, псршы рухаўся крыху напсрад і пачынаў закручваць «змсйку» ў другі бок. У другім варыянце «Гусачка» танцавалі па трос: узяўшыся за рукі і не раздымаючы іх у час руху, ныралі адзін аднаму пад рукі. Затым ланцужком ішлі па крузс за «гусачком», закручваючы ланцужок у тугую спіраль. Калі спіраль скручвалася, нсчакана з каўша вылівалася вада, і танцоры з віскатам разбягаліся. Асноўным рухам быў просты, рытмізаваны крок. Іншы раз кожнага з танцораў абыходзілі адразу двос салістаў, выконваючы фігуру «шэн» і рухаючыся насустрач адзін аднаму. Шырокую вядомасць набылі шматлікія гульні пад назвамі «Гусі», «Гусі і воўк», у якіх «воўк» лавіў «гуссй», а яны ад яго ўцякалі. «КАЧАН». У нскаторых мясцовасцях называўся «Капуста». Вы- конваўся пад разнастайныя прыпсўкі. П. Шэйн запісаў нскаторыя з іх: Ох, маці, качан, Да душы, маці, качан*. Я качана на ляху, Качаіі мяпс за наіу. Я ў клсці па муку, Качан мянс аа руку. Я качана паліваць, Качан мянс цалаваць. Прыпсў паўтараецца пасля кожнага радка. У танцы рознымі пластычнымі рухамі імітавалі «завіваннс качана» (абрастаннс яго лісцсм). У адным з варыянтаў танцоры браліся за рукі, станавіліся ў ланцужок і закручваліся клубком вакол апошняга танцора, які стаяў на мссцы, потым раскручваліся. У другім варыянцс ўдзсльнікі ішлі за псршым, ныралі па чарзс ў вароты, утвораныя з рук выканаўцаў. Часам танцавалі ўтраіх, ныраючы пад рукі адзін аднаму ці круцячыся пад рукамі ў таго, хто стаяў у цэнтры. Пашыраны ў асноўным у паўднёва-заходняй Беларусі. Падобна танцуюць «Качана» ў Свіслацкім раёнс. Трос выканаўцаў бяруцца пад рукі, прытым той, хто ў сярэдзінс, стаіць да глсдача тварам, а два іншыя — спінай. Удзельнікі няспынна мяняюцца мссцамі (гл. рух «шэн» у раздзслс «Крок за крокам»), псрахопліваючы адзін аднаго пад рукі. Варыянт мслодыі «Качана» дас 3. Эвальд: Яшчэ адзін музычны варыянт зафіксаваны ў Іванаўскім раёнс Брэсцкай вобласці: ХУТКА «ВЕРАБЕЙ» — тансц-гульня і карагод, распаўсюджаны ў многіх раёнах Бсларусі. Mac шмат варыянтаў. Адзін з тыповых карагодных варыянтаў, які перайшоў ужо ў побыт дзяцей, прыводзіць Л. Чарняўская. Дзяўчынкі становяцца ў круг, а ў цэнтры яго — хлопчык-«верабсй». Узяўшыся за рукі і рухаючыся па крузс, дзяўчынкі пяюць: Мала нас, мала пас на печы, на хлебе! Яшчэ мпс, ячшэ мпс Алёпачка трэба. Як пай_ шоу ве_ ра_ бей па шу__ мет_ са_ 61_ pay, да_ бі_ pay усю ся_ ме_ ніч_ ку, еч__ ку. «Всрабсй» забірас дзяўчынку, якую называс, да сябс. Астатнія ў гэты час спяваюць увссь тэкст спачатку, пакуль «всрабсй» нс вызавс ў цэнтр адну за другой большую частку танцуючых. Тыя, што засталіся ў карагодзс, кружацца ў другі бок і пяюць: Як пайшоў всрабсй па шуметнічку, Раскідаў, разбіваў усю сямеечку. Многа нас на печы, на хлебе. Тут «всрабей» называс імя дзяўчынкі, якую хоча аддаць. Хор падхоплівас: «Ужо мнс, ужо мнс Ганулькі ня трэба». Так гуляюць да таго часу, пакуль у «всраб’я» нікога нс застансцца. Пасля чаго «всраб’ём» выбіраюць другога хлопчыка. Для танцавальных варыянтаў «Всраб’я» характэрна кругавая пабудова і псрайманнс рухаў вераб’я. Даслсдчыкі лічаць, што вобраз всраб’я ў мінулым быў звязаны са шлюбнай сімволікай і што падскокваннс, тыповас для гэтага танца, з’яўлялася пластычным кодавым знакам дазволу на шлюб. Таму «Всрабсй» нярэдка выконваўся на вяссллях. П. Шэйн так апісвас варыянт танца, убачаны на вяссллі ў Магілёўскай губсрні: «Вераб’я» танцавалі ў нскалькі пар. Танцуючыя рабілі круг, унутры якога хадзілі дзяўчаты, звонку — хлопцы; спачатку рухаліся ў адзін бок, ціха, прагульваючыся, а потым, калі музыка рабілася больш жвавай, усе пары паварочваліся кругом і пачыналі падскокваць весялсй. Танец суправаджаўся пссняй: Л я ж таму всраб'ю Колам ногі пераб'ю. Верабсйка скача, ГІа ножцы плача. раёна Магілёўскай вобласці запісаны А на тоя цэл(і)ца Вытку палацсн(ы)ца, А на тую ножку Куплю я панчопіку. У в. Pori Слаўгарадскага працяг тэксту пссні: Вераб'ёва жонка Сядаіць на калочку, Прадзс сарочку: Як выведзе нітку — Вераб'ю на світку, Як вывсдзс канцы — Всраб'ю па штанцы. М. Доўнар-Запольскі дае іншыя прыпсўкі да танца: Абнадзіўся всрабсй Ў нашу канансльку лятаць, Маю канапельку кляваць. Я ж яго і злаўлю, Крылля-пер’я аіпчыплю. Еп пс будзе лятаці, Маю каііапсльку кляваці... У в. Вуглы Акцябрскага раёна Гомсльскай вобласці танец выконваўся на каляды. Танцоры беглі па крузс, махалі рукамі, імітуючы крылы всраб’я, і падскоквалі. Саліст-«всрабей» у цэнтры падскокваў у глыбокім прысяданні на VI пазіцыі. Дстатнія падпявалі: На сцэнс «Всрабсй» упершыню выконваўся ўдзельнікамі Першай беларускай трупы 1. Буйніцкага. Па свсдчанні ўдзсльніка трупы I. Сушынскага, рух у танцы праходзіў па крузс, у жывым тэмпс. Псрыядычна крут разрываўся, і ланцужок з пар пачынаў старанна выконваць розныя зігзагі, суправаджаючы бсг нсвысокімі, рытмічна арганізаванымі падскокамі. «Аж у вачах мільгала, — пісала газста «Наша ніва» ў 1910 г. аб выступлснні ў Вільні трупы I. Буйніцкага,— калі... дзссяць прыгожа прыбраных лар завіваліся доўгім хвастом у «Вераб’і».