КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«КРЫЖАЧОК» — тансц, пабудаваны па малюнку крыжа. У нскаторых мясцовасцях называсцца «Крыж», «Крыжык». Mac мноства варыянтаў, дзс крыж уяўлясцца ў малюнках на плоскасці, у пабудовс выканаўцаў, у паставс рук партнёраў. Так, у Віцсбскай вобласці танцоры станавіліся парамі ў малюнку крыжа і ішлі па крузс, злёгку падскокваючы. У Брэсцкай — чатыры пары, размясціўшыся накрыж адна супраць другой, па чарзс ныраюць у вароты, якія стварыла пара насупраць. У Гродзснскай вобласці чатыры хлопцы, злучыўшы у цэнтры рукі крыж-накрыж, ідуць па крузс, а дзяўчаты псрыядычна псрабягаюць да партнёраў, якія стаяць наперадзс. У Магілёўскай вобласці танцуюць парамі, склаўшы накрыж рукі, з высокім спружыністым падскокам. У гэтай жа вобласці запісана і мслодыя «Крыжачка». ЖВАВА Аб іншых паставах рук у танцы глядзі ў раздзслс «Крок за крокам». Гэтым нс вычэрпваюцца варыянты выкарыстання малюнка крыжа ў пластычнай фантазіі народа. Натуральна, што вельмі разнастайныя крыжападобныя малюнкі мы бачым і ў сцэнічных варыянтах «Крыжачка». Харэаграфічная практыка сфарміравала і нскаторыя традыцыі ў выкананні гэтага танца на сцзнс. Да іх перш за ўсё трэба аднссці асноўны крок «Крыжачка», які выглядас такім чынам: Зыходнас становішча — шостая пазіцыя ног. Затакт — падскочыць на паўпальцах лсвай нагі з прасоўваннсм наперад, а правую нагу падняць, сагнуўшы ў калснс пад прамым вуглом. На «раз» рэзка псраступіць на паўпальцы правай нагі, а лсвую нагу злёгку прыўзняць над падлогай. На «і» — спружынны крок напсрад на паўпальцы лсвай нагі. На «два» — спружынны крок напсрад на паўпальцы правай нагі. На «і» падскочыць на паўпальцах правай нагі з прасоўваннсм напсрад, а лсвую нагу падняць, сагнуўшы ў каленс пад прамым вуглом. На 2-і такт увссь рух паўтарасцца з другой нагі. «ТАЎКАЧЫКІ» — старадаўні тансц, які імітус працэсы абівання і таўчэння зерня ў ступс. Найбольш старажытны варыянт «Таўкачыкаў» уяўляў сабой сольны, імправізаваны тансц, у якім выканаўца з двума таўкачамі ці кіямі ў руках імітаваў працоўны працэс: па чарзс разнімаў і апускаў правую і лсвую рукі з таўкачамі, пастукваў імі, прытопваў і прыпяваў: «Чыкі, чыкі, таўкачыкі, чыкі, чыкі». Або: Таўкачыкі, таўчыцеся. Багатыя жаніцеся. А бсдпыя-та дзс будуць, Калі хлсба раздабудуць?(І5рэстчыпа.) На Віцсбшчынс спявалі інакш: Часам выканаўцы падскоквалі як мага вышэй, уставалі на рукі, паступова паскаралі тэмп. Шырокас распаўсюджваннс атрымаў варыянт «Таўкачыкаў», што выконваўся на крыжы, які ўтвараді дзвс пакладзсныя на падлогу доўгія лучыны, вілы і чапяла або простыя кіі. Адзін або пара танцораў пераскоквалі (стараючыся нс закрануць кія) у рытмс музыкі з квадрата ў квадрат самымі рознымі спосабамі: па-дэ-баскам, на адной ці на дзвюх нагах, з адной нагі на другую і інш. Я. Раманаў дас мслодыю і прыпсўкі да «Таўкачыкаў»: Ссм год бадзяліся, У адну ступу сабраліся; Гэй, гэй, таўкачыкі! Гэй, гэй, дубовыя! «Для выканання гэтага танца,— піша Я. Раманаў,— на падлозе кладуць дзвс лучыны крыж-накрыж. Нс закранаючы лучынак, танцорка на насках робіць па ў правым ніжнім вуглс, потым пераходзіць у лсвы всрхні, адсюль яна псраступас ў лсвы ніжні, а за- 2 I 4 тым у правы всрхні і зноў у такім парадку: Музыкальны найгрыш да «Таўкачыкаў» дас і М. Фсдароўскі: Танцы на крыжы, падобныя на «Таўкачыкі», бытавалі на Беларусі пад рознымі назвамі: «Лучыніца», «Заёнсц», «Магера», а часам і «Мікіта». П. Шэйн сведчыць аб тым, што «Магсру» ахвотна танцуюць дзсці і што ў гэтым танцы яыканаўцы «імкнуцца» вырабляць нагамі розныя па ў вуглах крыжа, нс чапляючы, нс кранаючы з мссца палак». Выкананнс «Магсры» суправаджалася прыпсўкай: Чы, чы, магера, на нрыпячку сядзела, кудзеліцу вярцсла. Кудзеліца ўпала ■— пойдзсм раза.м да пана. А ў Кіевс казалі, што магсру скакалі. Хто магеру выскачыць, той сто рублсй выхваціць. Я й магсру выскачу, я й сто рублсй выхвачу... Готыя танцы карысныя ў якасці спаборніцтва дзяцей на спрытнасць, грацыёзнасць, умсннс ўзаемадзсйнічаць. Магчыма іх, бсзумоўна, выконваць і на ўроках рытмікі. «МІКІТА» — тансц, шырока распаўсюджаны ў розных раёнах Беларусі. Ён мас мноства варыянтаў, нярэдка з трукавымі, акрабатычнымі элсментамі, якія дапамагаюць стваронню вобраза спрытпага, ксмлівага, гарэзлівага хлопца. Тыповы варыянт танцавальнай мслодыі і тэксту з Віцсбскай вобласці прыводзіць Г. Цітовіч: б.3ак.5917. 37 Яшчэ адзін варыянт «Мікіты» пад назвай «Кадрыля Пятксвіча» запісаў у Вілснскай губерні Я. Раманаў: ГРАЦЫЁЗНА А Мікіта кучу всіці», Мікіціха муку сеіць. Мікіта, Мікіта, Клінам шуба сашыта*. А Мікіта дровы сячэць, Мікіціха ссці нясець. Мікіта, Мікіта, Клінам інуба саіпыга. Лрыгінальная і харэаграфія «Мікіты». Я. Раманаў свсдчыць аб тым, што недалёка ад Слоніма яго танцавалі наступным чынам: «Два парня, взявшпсь за протнвоположныс концы палкн, под музыку то ту, то другую ногу ловко псребрасывают над палкою, как будто псрслсзают над нсю. Этот танец довольно утомнтсльный п требует ловкостп». Лб падобным танцы павсдамлясцца таксама ў «Беларускім календары на 1925 год», дзе ўказвасцца нават чарговасць скачкоў кожнага з танцораў. Пасля сумсснага выканання прыпсўкі «За горадам всцер вес, там Мікіта жыта ссс» цераз палку пераскоквас псршы танцор, не выпускаючы яс з рук. Пры гэтым ён спявас-прыгаворвас: «Мікіта, ці ты то? Мікіта, ці ты то?». Другі скача слсдам і адказвае: «Не я то, мой тата, нс я то, мой тата». Падобныя варыянты нсаднаразова запісваліся і ў экспсдыцыях. У Гродзенскай вобласці двос мужчын у хуткім тэмпс адначасова лсракідваюць цсраз палку ногі, перахопліваючы яс з рукі ў руку і злёгку падскокваючы на апорнай назс. Пасля чаго падымаюць палку ўгару і круцяцца пад ёю вакол сваёй восі. Неардынарны варыянт «Мікіты» быў запісаны ў Брэсцкай вобласці. Танцавалі яго звычайна дзядуля з бабуляй. Праз некаторы час адзін з іх рабіў выгляд, што памірас, і лажыўся на падлогу тварам уніз. Другі над ім гараваў, затым браў доўгую палку, утыкаў канцом у спіну ляжачага і пачынаў апісваць шырокія кругі, «заводзячы» яго. Ляжачы паступова «ажываў», паднімаў галаву, уставаў спачатку на карачкі, потым у поўны росг, і тансц працягваўся. Замсст палкі іншы раз карысталіся доўгай саломінай, цераз якую «напіналі» партнёра паветрам. Разнастайны быў воблік танца ў вёсках і сёлах Паўднёва-Заходняй Беларусі. Напрыклад, у Івацэвіцкім раёне Брэсцкай вобласці танцор браў палку (часцсй — качаргу) за адзін кансц, а другім ‘ Гірыпсў кожны раз паўтарасцца двойчы. абапіраўся аб падлогу. Прыпяваў і скакаў цераз палку туды і сюды, а затым клаў яс на зямлю і танцаваў вакол «так, як хацсў». У Дзятлаўскім раёнс Гродзснскай вобласці «Мікіту» выконвалі так: дзве дзяўчыны ці два хлопцы танцавалі па розных баках качаргі, якая ляжала на падлозе, і адначасова псраскоквалі цераз яс, стараючыся нс зачапіць. Потым бралі качаргу ў рукі, кружыліся з ёю і пслі розныя жартоўныя прыпеўкі. Напрыклад: За гарою курка брэша, А дзяўчына косу чэша. I Іачасала валасоў Ды наткала паясоў. Мікіга, Мікіта, Сеяў жыта, А Мікіціха — rapox. Ox, Ox! Скачам Мікіту па двох! Іншым быў «Мікіта» ў Свіслацкім раёне Гродзснскай вобласці. На падлогу паралсльна адна да адной клалі тры палкі ў выглядзе лесвіцы і рухам па-дэ-баска пераскоквалі цераз іх. Часам «Мікіту» выконвалі і пад скрыжаванымі палкамі (ці качаргой і віламі), як у «Заёнцы» ці «Таўкачыках». Дзс-небудзь доўгая палка клалася на сагнутыя ступні выцягнутых упсрад ног двух танцораў, а іншыя ўдзельнікі цераз яе псраскоквалі. Творча выкарыстоўваючы выразныя магчымасці «Мікіты», можна стварыць многа варыянтаў танцавальных гульняў, спаборніцтваў для дзяцсй і падлеткаў. «КОЛЛ» — тансц, які пад рознымі назвамі — «Круцёлка», «Крутак», «Кругавы», «Кружок», «Кулечка» — распаўсюджаны па ўсёй Беларусі. Галоўная асаблівасць яго — рух па крузе ў прасторавым малюнку і ўсялякія кружэнні ў лсксіцы. Р. Друцкі-Падбярэзскі апісаў «Кругавую» як тансц, дзс партнёр абнімас постаць маладой танцоўшчыцы, паварочвас і псракідвас яе ў такт дуды і скрыпкі, прыстукваючы кожны такт абцасамі і падпяваючы двухрадкоўе. Танцуючых цзлы рад. Псршы ў радзе выдумляе фігуры, якія дакладна паўтараюцца ўсімі; кружацца ў адзін бок датуль, пакуль амаль што нс ап’янеюць, тады кружацца ў друі. Пра «кружкі», як пра галоўны танец на беларускіх святочных вечарынках, павсдамляў М. Дзмітрыеў: ад васьмі да шаснаццаці выканаўцаў кружацца ў ім парамі пад музыку і спевы розных кароценькіх прыпсвак. «Круціху», што танцавалася на вяселлях, прыгадвае С. Сахараў. «Круган» у Брэсцкай вобласці выконваўся двума мужчынамі. Яны бралі адзін аднаго дзвюма рукамі пад калснам правай паднятай і сагнутай нагі і пачыналі, дробна падскокваючы, кружыцца вакол сваёй восі. Паступова тэмп паскарасцца, ногі пачынаюць выпрамляцца, а корпусы — адкідвацца назад. Тансц гэты даволі складаны для выкананпя. Мслодыю «Кола» дас М. Чуркін: СКОРА Арыгінальна танцавалі «Круглы» ў Касцюковіцкім раёнс Марлсўскай вобласці. Нскалькі мужчын бяруцца за рукі і дробным крокам бягуць па крузс, потым танцоры цераз аднаго выцягваюць ногі да цэнтра, упіраючыся ў падэшвы адзін аднаго. Астатнія пры гэтым бягуць па крузс і цягнуць тых, хто аказаўся ў паўляжачым становішчы. Пасля двух-трох кругоў ногі ў цэнтр круга працягвалі тыя, хто бсглі. Даём яшчэ адну мслодыю танца пад назвай «Кругляк»: Шмат у якіх раёнах Бсларусі танцы, аснованыя на вярчэннях, называлі таксама круцёлкамі. Мноства іх мслодый апублікаваў М, Фсдароўскі. Вось нскаторыя з іх: «КАЗА» («Казёл»). Так называюцца розныя варыянты народнага танца, карагода або гульні, шырока распаўсюджаных ва ўсіх раёнах Бсларусі. Многія з іх з’явіліся са старажытнага каляднага тэатралізаванага абраду хаджэння з казой, які заклікаў прынссці гаспадарам добры ўраджай і багаццс. Думка гэта выражана і ў адной з шырокавядомых калядных песень: ПАВОЛЬНА ЦЗХЦЬ. Абрад гэты шырока вядомы і нсаднойчы быў апісаны, таму мы раскажам толькі аб яго харэаграфічным баку. Выканаўца, які ствараў вобраз казы, часта рухамі і жэстамі ілюстраваў тэкст пссні: Ой, пу-ну, каза, To па сей бачок, Ой, ну-ну, іюра, To на той бачок, Паварочвайся, To на рожычкі.