КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У зборніку дасцца апісаннс многіх фальклорных танцаў, якія могуць увайсці ў рэпсртуар дзіцячых і юнацкіх калсктываў. Харэаграфія і мслодыі большасці з іх запісаны ў палявых экспсдыцыях, звссткі аб іншых узяты з розных крыніц, якія, як паказвае практыка, даволі малавядомыя і малавыкарыстоўвасмыя. У шэрагу выпадкаў мы даём і кароткас апісаннс абрадаў (як, напрыклад, у «Завіванні вянкоў»), у тканіну якіх у быцс ўплсцсны той ці іншы тансц або карагод. Для чалавска, які ўдумліва падыходзіць да рэстаўрацыі і выкарыстання фальклору, сам абрад, свята — усё, што спадарожнічас твору народнага мастацтва, дапаможа стварыць жывапісныя, нацыянальна акрэслсныя малюнкі жыцця. Каб пазбсгнуць паўтораў, апісаннс асноўных танцавальных рухаў, хадоў, пазіцый ног і пастаў рук дасцца ў канцы кнігі. Для жадаючых пашырыць свае всды ў сфсры танцавальнага фальклору прывсдзены таксама спіс рэкамсндаванай літаратуры. У кнізс выкарыстаны матэрыялы галіновай навукова-даслсдчай лабараторыі беларускай танцавальнай творчасці Бсларускага унівсрсітэта культуры, а таксама матэрыялы, сабраныя аўтарам дадзснай кнігі ў час экспсдыцый. Расшыфроўка мслодый зроблсна I. Драздовай, В. Кульпіным, Н. Хадзінскай. Апісаннс рухаў для раздзсла «Крок за крокам» выканана С. В. Гуткоўскай. УМОЎПЫЯ ЛДЗІІАКІ — дзяўчынка — хлопчык — напрамак руху КАРАГОД «Л МЫ ПРОСА СЕЯЛІ» — старажытны карагод, які пазнсй стаў дзіцячай гульнёй. Вядомы ўсім усходнім славянам. Выконваўся звычайна вясной і быў прымсркаваны да магічных абрадаў падрыхтоўкі сяўбы, ляда. Аграрная тэма ў карагодзс спалучасцца са шлюбнай, з сімвалічным «продажам» дзяўчыны. Найбольш тыповы варыянт карагода, калі ўдзсльнікі, узяўшыся пад рукі або за рукі, становяцца ў два рады, адзін насупраць другога. Спяваючы дыялагічны тэкст, лініі танцуючых па чарзс рухаюцца адна насустрач другой і адыходзяць на мссца. — А мы проса натопчам, патопчам. — Люлі, млоды, патопчам, патопчам*. — А чым жа вы стопчацс, стопчаце? — Мы коні нагонім, нагопім. — А мы копі паловім, палооім. — А чым жа вы зловіце, зловіце? — Шаўковы повад закінсм, закіпем. — ІПаўковы повад парвсцца, парвсцца. — А мы коііі выкупім, выкупім. — А чым жа вы купіцс, купіце? — А мы дадзі.м сто рублей, сто рублей. — Нам сто рублей пе нада, нс нада. — А мы дадзім дзсдушку, дзедушку. — Нам дзсдушкі нс нада, нс нада. — А мы дадзім бабушку, бабушку. — Нам бабушкі нс пада, нс нада. — А мі.і дадзі.м малайца, малайца. — ІІам малайца пс нада, нс нада. — А мы дадзім дзевуніку, дзсвушку. — На.м дзевушка снадобна, спадобна... Іншы раз дыялог заканчвасцца словамі: «Мы дзсвачку забяром, забяром», і адна з дзяўчат псраходзіць са свайго рада ў другі. Гульня спынясцца, калі ўсс ўдзсльнікі апынуцца ў адным радзс. Да «Проса» падобны карагод «А мы ляда капалі». Апісаннс яго дас 3. Радчанка: А мы ляда капалі, капалі, Зеляна паша дуброва, дуброва. (Пяс адзін карсігод, усе кружацца.) • Прыпеў паўтарасцца пасля кожпага радка. Л мы проса сеялі, ссялі, Зсляна паіпа рутачка, жоўты цвст (пяе другі карагод). Л мы консй іспусцім, іспусцім, Зсляпа наіпа дуброва, дуброва. (Пяе псршы карагод і ловіць адну дзяўчынку з другога карагода.) Л мы коней пабярэм, пабярэм, Зеляна наша рубачка, жоўті.і цвст (адказвас яму другі). А за копсй сто рублсй, сто рублей... (Першы карагод ловіць яшчэ адну дзяўчыну.) Мы нс хочам сто рублей, сто рублсй... Ой, дайцс нам дзяўчыііу-папенку... (Першы карагод ловіць яшчэ адну дзяўчыну.) За папсііку слова пст, слова нет... Усс кружацца, псршы карагод ловіць астатніх дзяўчат з другога круга. Як займальную гульню магчыма выкарыстаць і яшчэ адзін падобны карагод пад назвай «Баяры». Тут два рады хлопцаў і дзяўчат, рухаючыся, выконваюць наступны дыялог: РУХОМА А, ба_ я_ры, мы да вас прый_шл1. Ма_ла_ды_я, мы да вас прый_шлі. — А, баяры, вы зачым прыйшлі, Маладыя, вы зачым прыйшлі?* — А, баяры, мы пявссту выбіраць. — А, баяры, вам якая патрэбна? — А, баяры, пам вось гэтая патрэбпа. Часам дзяўчыны адмаўляюць хлопцам, і тады размова ідзс наступным чынам: — Вам каторую? — Чарпабровую! — Япа ў кас яшчэ не вырасла (або «ўжо перарасла», у залсжнасці ад пачуцця гумару і фантазіі гуляючых). У другі раз пытанні і адказы маглі быць такімі: — Баяры, вы чаго да нас, маладыя? — А мы дзевак сватаць, маладыя. — Баяры, за каго, маладыя? — За падіісчніка, маладыя. — 1>аяры, у нас нст такога, маладыя. — За канюшніка, маладыя. — Баяры, у пас нст таго, маладыя. — За пісара, маладыя. — За нісара да за пісака, маладыя. «КІ’ЫВЫ ТАНОК» («Крывы танец») — карагод, які выконваўся часцсй за ўсё вясной, пераважна ў паўднёвых раёнах Беларусі. Вядомы з глыбокай старажытнасці і меў нямала розных назваў. «Крывы танок» суправаджаўся рознымі псснямі, звязанымі з язычніцкай шлюбнай тэматыкай, алс ў асновс яго кампазіцыйнага малюнка заўсёды ляжалі «крывыя», асіметрычныя фігуры. Апісаннс такога карагода дас этнограф У. Дабравольскі. Тры дзяўчыны становяцца на нскаторай адлсгласці адна ад другой і ствараюць як бы тры вяршыні трохвугольніка. Астатнія ўдзельнікі карагода бяруцца за рукі, складаюць ланцужок і абыходзяць кругом дзвюх дзяўчын, якія знаходзяцца ў асновс трохвугольніка, агібаюць кожны раз з іншага боку (нс абыходзячы кругом) дзяўчыну, якая стаіць у вяршыні ўяўлясмага трохвугольніка і называсцца «слупком». Рухаючыся, карагод стварас фігуру, падобную на дзвс злітыя васьмёркі. Дзяўчаты пры гэтым пяюць: Завяду, завяду, Оі'і, лілс, ой, лілс, Крывы танок, Растапчу, растапчу Вязовы лапці... У Веткаўскім раёнс Гомельскай вобласці, як «Крывы танок», выконваўся і карагод «Васілёк» з наступнай мслодыяй: 3 ЗАПАЛАМ мон. ле_ чак, Змсст гэтага карагода всльмі паэтычны. Вось адзін з варыянтаў яго тэксту: Насіль, васіль, васіль, васіль-васілёчак, Ты, мой баравы цвяточак, Калі ты рос, калі вырас? ГІервым часам, первым часам я цябе садзіла, Другім часам палівала, Трэцім часам сарывала. Сарву цвяток, саўю вянок да й пайду ў тапок, Л ў тым танку мой няліобы, мой нялюбы ў кобзу грас. Яго кобза лубяпая, яго струпы мачоныя, Яго смычок — свіны лычок. Ен па мяпс, мой нялюбы, паглядас — На мпс пянок павядас. Сарву цвяток, саўіо пянок да й пайду ў танок, А ў тым танку да мой мілы ў кобзу грае. Яго кобза залатая, яго струны сярэбраны, Яго смычок — пюўкаў лычок. Ен на мяне паглядас — На мпс сэрца заіграс. Раней карагод вадзілі вакод трох галак, якіх забівалі ў знак р'ытуальнага ахвярапрынашэння. Таксама, як і «Крывы танок», выконваўся карагод «Лука», звілісты, быццам выгіб ракі. Яго апісаннс дас М. Косіч: вакол двухтрох падлеткаў дзяўчаты ходзяць з песняй: Лука мая, лука мая, Лука зялёная, Траўка іпаўковая... Пасля кожнага прыпсву нскаторыя дзяўчаты бяруць на рукі падлсткаў, якія стаяць у крузс, і падымаюць над галавой, прыгаворваючы: «Каб доўгі лён радзіў». Мслодыя яго запісана ў Маладзсчанскім раёнс Мінскай вобласці: Ой, лу _ ка ма_ я А. . . Ой, лу_ ка ма_ я, лу_ ка. лу_ ка ма_я, ды зя_ лё_ на_ я. Найбольш цікавы тэкст карагода «Лука», на наш погляд, такі: Лука мая, Лука мая зялёная, Эй, трава мая шаўковая! Трава мая, 'Грава мая шаўковая, А хто ж цябс таптаць будзс? А хто ж цябс, А хто ж цябс таптаць будзс? Эй, дзсвачкі цябс топчуць. Топчуць, Дзсвачкі цябс топчуць, Эй, казлові.імі чаравічка.мі, Чаравічкамі, Казловымі чаравічкамі, Эй, хлопчыкі цябс стопчуць. Стопчуць, Хлопчыкі цябс стопчуць Лутовымі лапцішчамі. «Крывыя танкі» маглі быць разнастайнымі па малюнку: авальнымі, якія напамінаюць дзвс псракрыжаваныя васьмёркі, зігзагападобнымі і інш. Інфарматары характарызуюць іх так: «Як вснчык плялі, каб ні адна дзсўка нс была крайняя». Цікавая разнавіднасць «Крывога танка» пад назвай «Сонейка» была зафіксавана ў Пінскім раёнс Брэсцкай вобласці. Абгінаючы пасаджаных у рад дзяцсй, звівістай «змсйкай» ішоў карагод дзяўчат, якія браліся за рукі і спявалі песню аб сонсйку, якос «ішло із-за рускай стараны», аб дзяўчынс, якая высушыла траіх «казачэнькаў». Калі павольная пссня заканчвалася, дзяўчаты хутка беглі да ўказанага мссца, дзс ўжо сядзслі радком псрабсгшыя туды дзсці. I карагод пачынаўся зноў. Ва ўсходніх раёнах Беларускага Палссся «Крывы танок» уваходзіць у склад абраду «Пахаваннс стралы», які практычна дажыў да нашых дзён і нсаднаразова апісваўся этнографамі і фалькларыстамі. «ЗАВІВАННЕ ВЯНКОЎ» — бсларускі вясснні карагод, які ўзнік на асновс троіцкага абраду. На Тройцу, якая дзс-нідзс звалася «зялёнымі святкамі», моладзь збіралася ў бярозавых гаях, на бсрагах рэк і азёр. Вакол бярозкі, якая ў гэтыя дні карысталася асаблівай павагай і адлюстроўвалася часам у выглядзс дзяўчыны, упрыгожанай зслснню, вадзіліся карагоды, спяваліся троіцкія песні. Дзяўчаты «завівалі» бярозкі (спляталі галлё, злучалі два суседнія дрэўцы), плялі вянкі з палявых квстак і всшалі іх на дрэвах, хлопцы прыходзілі з бубнам. Пасля таго як усс бярозкі былі завіты, удзсльнікі свята пяклі тут жа ясшню, а потым скакалі вакол дрэва і, пляскаючы у далоні, спявалі. Закаханыя мяняліся пярсцёнкамі, сяброўкі «куміліся» — цалаваліся цсраз вянок, заплсцсны на бярозс, кляліся адна адной у дружбс. Старэйшая з жанчын садзілася на зямлю, брала пучок крапівы, прывязаны да шаста, і прыкідвалася дрэмлючай за пралкай, назіраючы адначасова за дзявочым карагодам. Раптам яна імкліва ўскоквала, рабіла высокія, смсшныя скачкі і сскла крапівой па руках дзяўчат, якія з рогатам разбягаліся. У наступную нядзслю дзяўчаты зноў збіраліся ў тым жа гаі і распляталі вянкі, развязвалі голлс бярозы пад пссню: На 'Гройцу мы вянкі вілі, ІІа разгары развівасм... і г. д. На Магілёўшчынс ў «Духаў дзснь» дзяўчаты накіроўваліся ў лсс і таксама вілі вянкі. Кожная выбірала дзвс нсвялікія бярозкі і, звязаўшы іх всрхавіны, праходзіла пад імі, напяваючы: Пойдзсм, дзсвачкі, у луг гуляць, Зялёных вянкоў завіваць... Потым зрывалі са сваіх бярозак зялёнас голлс, рабілі з яго вянкі і ішлі да ракі, кідалі вянкі ў ваду і па іх варажылі пра будучас. Калі вянок плаваў, лічылася добрай прыкмстай, патанаў — дрэннай. У дзснь Пятра і Паўла дзяўчаты ішлі да таго ж ляска развіваць вянкі, мяркуючы, што дрэва будзс праклінаць тую, якая нс разаўс свайго вянка. Гэты паход таксама суправаджаўся псснямі, частункамі і карагодамі. Вось адна з мелодый, пад якую вадзілі карагоды ў Магілёўскай вобласці: