КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
МЕРНА пай шла, Я у жы_ та я у жы_ та У карагодзс, апісаным К. Галяйзоўскім пад назвай «Завіваннс вянкоў», акрамя вышэй апісанага абраду ў харэаграфічна абагульнснай формс паказваўся працэс ткацтва. Асобныя фігуры яго называліся таксама, як этапы работы, і прадстаўлялі сабой наступнас: 1) «Кругам». Дзяўчаты з пссняй «Ва лузях было, ва зялёных лузях» рухаліся адна за адной па крузс, алс нс браліся за рукі. 2) «Завулачкам». Дзяўчаты станавіліся ў два рады твар у твар. Потым псршыя дзяўчаты ў кожным радзс паварочваліся і адначасова абыходзілі рады спачатку з вонкавага боку, а потым з унутранага — «завулачкам», і станавіліся на свас мссцы. Тос ж самас рабіла другая пара дзяўчат, трэцяя і гэтак да заканчэння. Адначасова спявалася пссня аб злым свёкры. 3) «Навіваць». Гэтая фігура выконвалася пасля таго, як дзяўчаты «завілі вянкі». Спачатку яны, узяўшыся за рукі, з пссняй хадзілі па крузс. Потым круг у адным з мссц разрываўся, і дзяўчына, якая знаходзілася ў мссцы разрыву, больш нс рухалася, астатнія ж працягвалі хадзіць і «абмотвалі» яе, як ніткі шпульку. 4) «Снаваць». Тры дзяўчыны садзіліся па вуглах трохвугольніка, а астатнія, узяўшыся за рукі, ланцужком хадзілі вакол іх, выпісваючы васьмёркі так, што дзвс з сядзячых па чарзс знаходзіліся ў цэнтры круга, а адна — увссь час звонку, выконваючы, такім чынам, «крывы танок». Уся гэтая фігура выконвалася пад пссню, дзс гаварылася аб тым, «што моладцы сталі дзяшовымі», а дзяўчаты, наадварот, падаражалі. 5) «Кішку здымаць». Удзсльніцы станавіліся ў два рады, працягвалі адна адной рукі, уздымалі іх угору на манср варотцаў і рабілі ў сярэдзінс праход. Па гэтаму праходу прабягала, нс размыкаючы рук і павярнуўшыся тварам адна да адной, псршая пара, потым другая, трэцяя і г. д. Яны станавіліся за ўсімі зноў адна за адной. Калі прабягалі ўсс пары, гульня паўтаралася ў процілсглым парад- ку. Гэта фігура звалася таксама «ручайком». 6) «Надзяваць». Дзяўчаты станавіліся ў круг, часам з паднятымі рукамі, а адна з іх прабягала па крузс, абыходзячы кожную з удзсльніц па чарзс справа ці злсва. 7) «Ткаць». Дзяўчаты станавіліся шчыльна адна да адной у два рады і, сашчапіўшы крыжнакрыж рукі, рабілі так званую «лавачку». 3 абодвух бакоў гэтага здвоенага рада стаялі «ткачыхі», адна з якіх усаджвала на счэплсныя рукі першай пары каго-нсбудзь з дзяцсй, а другая прымала дзіця з другога боку, пасля таго, як гэты малы быў перакінуты з рук на рукі кожнай парай. Дзіця, такім чынам, малявала рух папярэчнай ніткі ў палатнс. Аднаўлсннс гэтага яскравага старажытнага карагода будзе, на наш погляд, цікава і дарослым, і дзсцям. Акрамя таго, на асновс апісаных абрадаў можна зрабіць паэтычны малюнак на тэму вясны. «ВАЛАДАР» — ігравы карагод, запісаны ў розных варыянтах этнографамі мінулага стагоддзя. Яго выконвалі часцсй за ўсё на Пасху. Mac дыялагічны характар: удзсльнікі становяцца ў два рады насупраць адзін аднаго і, па чарзс наступаючы юць і адказваюць: — Валадар — валадарпачку, Адчыні да варотачкі! — Л хто з-за варот кліча? ■— Панскія служачкі! — Л іпто ж да за дар дасне? — Каня наранога, У золата ўбранага. — А хто ж да на тым канс? — Малады паніч. адступаючы, пыта- — У полс ратнас. — А чаго ж ён пасдзс? — Варагуў, варагуў біці. — А іпто ж да за дар яму? — Красную панну. М. Доўнар-Запольскі дас нскалькі іншы варыянт дыялога: — Валадар, валадар, адчыні варата! — Ой, а хто там крычыць, — Ой, а хто там ярчыць? — Князсва слмга. — Л на вашчо яна? — Красак па пяііок. — А каго радыты? — Кпязсва дыця. — А ў чым япо ляжыць? — У залатым крэслі. — А чым пакрыта? — Чырвоным сукно.м. — А чым павсзлі? — Сіўцом-вараішом. — А іцо нам дасце? — Бочку мядочку. Наступная мслодыя «Валадара» запісана ў Брэсцкай вобласці: «ЛЯЦЕЛі ДЗВЕ ПЦІЧКІ» — карагод, вядомы славянскім народам. Выканаўцы рухаліся па крузс простым, рытмізаваным шагам і жэстамі, рухамі паказвалі ўсё, аб чым спявалі: махалі рукамі нібы крыламі, прысядалі і ў канцы цалаваліся. Мелодыя запісана на Гродзспшчынс: Ляцслі, ляцелі, сслі — пасядзелі. Вот раз! Вот і два, вот і мілая мая!* Сслі, пасядзслі, усталі — паляцелі. Як яны ляцелі, усс людзі глядзслі. Як яны прашчалісь, сладка цалавалісь. • ІІрьшеў паўтараецца пасля кожпага радка. Іншы раз усс рухі выконваў саліст у цэнтры круга, а астатнія спявалі. Гэты карагод прыгодны для самых малснькіх. «МАК» — старажытны карагод, які быў распаўсюджаны амаль ва ўсіх славян. Пазнсй стаў дзіцячай гульнёй. Адзін з варыянтаў такі. Дзсці выбіраюць каго-нсбудзь «макам», становяцца вакол яго, ходзяць, узяўшыся за рукі, і спяваюць: «Мак» адказвас: «Пасхалі араць!» Пасля гэтага прыпсўка паўтарасцца нскалькі разоў, алс адказы саліст дас розныя: «Пассялі!», «Узышоў!», «На цвст залажыў!», «Расцвітае!», «Спее!» і, нарэшце, «Паспсў!». Тады ўсс дзсці бягуць да яго і тармосяць. У другім варыянцс ўсс ўдзсльнікі стаяць у крузс і паказваюць, як ссюць і полюць мак, як ён расцс, квітнсс і як яго нарэшцс ядуць, пры гэтым далоні складаюць трубачкай і падносяць да рота. Усё адбывасцца пад пссню, у якой па чарзс мяняюцца пытанні і адказы: У трэцім варыянцс ўсе ўдзсльнікі бяруцца па чарзс рукамі за палку. Той, для рукі якога нс хапіла мссца на палцы, становіцца ў цэнтр круга. Астатнія, узяўшыся за рукі, ідуць па крузс і спяваюць: 4.3ак. 5917. 21 га_ро_ ю так!Бе_лы ма__е ма_ко_ва_чк і, зе лен мак! як за_ла_ты_я га_ло_ва_чк і, ста_ньце вы так. Потым карагод прыпыняецца і пытас ў саліста: «Ці араў на мак?» Ён адказвас: «Араў!» Потым зноў ходзяць вакол «мака» і пяюць. Праспяваўшы, пытаюцца: «Ці скардзіў на мак?» — «Скардзіў!» Пасля кожнага паўтору пссні паслядоўна задаюць пытанні: «Ці ўзышоў мак?», «А ці цвіцсў мак?», «А ці паспеў мак?». Калі ўдзсльнікі атрымліваюць адказ «Паспсў!», яны з крыкам «Трасіце мак!» кідаюцца да маку, імкнучыся схапіць яго і патузаць. «ЛЯНОК» — старажытны карагод, у якім узнаўляўся, імітаваўся працэс вырошчвання і апрацоўкі льну. Пад рознымі назвамі і ў розных варыянтах распаўсюджаны па ўсёй Беларусі. У Магілсўскай вобласці, як свсдчыць М. Чуркін, выконвалі наступную песню: дэеу_ кі лён, дзеў_кі лён, дзеў_к± лён, па_ се_ я_л± дзеў_к! лён. ГІассяўшы, палолі, палолі*, Пасеяўшы, палолі. Бслы ручкі калолі, калолі, Белы ручкі калолі. Упадзіўся сівы конь, сівы конь, Унадзіўся сівы конь. Пацёр, памяў дзеўкін лёп, Дзеўкііі лён. Пацёр, памяў дзеўкін лён... У Мінскай вобласці дзяўчаты і хлопцы выстройваліся ў два процілсглыя рады тварам адзін да аднаго. Спачатку юнакі ў рытме пссні імітавалі пассў ільну. Потым дзяўчаты ілюстравалі, як лён палолі, ірвалі, мялі, трапалі, снавалі, павівалі, пралі, ткалі, бялілі, адбівалі, мылі, рассцілалі, скручвалі. Юнакі суправаджалі ўсё гэта прытупамі ў такт пссні. Падобная мслодыя запісана ў Гомельскай вобласці: • Нершыя два радкі наўтараюцца па два разы кожны. ji j j> j? j) j I J1 KM1 j : i===l Ox, я ce_ я_ ла, я ce_ я_ ла ля_ нок, х I се— я_ на я пры_га ва_ ры_ ва_ла, се я_ ла я пры га _ва_ ры_ ва_ла, ча_ба_ та_ мі пры__ка_ ла_ чы_ва_ ла. Шырокую папулярнасць набыла мслодыя карагода, запісаная Г. Цітовічам: Ох, палола Ульяніца лянок. Ох, ірвала Ульяпіца лянок. А сарваўшы, у снапочкі ставіла. Ох, слала Ульяніца ляпок. Ох, і мяла Ульяніца лянок. Ох, і прала Ульяніца лянок. Ох, і ткала Ульяніца лянок. А саткаўшы, ды сарочак нашыла. А саткаўшы, ды бялёвых нашыла. Ох, сэрца лянок, Мая радасць ты, лянок, Усё бялюсснькі кужалёк!* Часта выканаўцы карагода ходзяць па крузс, узяўшыся за рукі або парамі, і спяваюць, іншы раз прыстукваючы абцасамі. Такі, напрыклад, карагод, дзс ў жартоўнай формс спявалі пра жанчыну, што ткала «ў нядзельку шматок, за тры года — лакаток»: • Прыпеў «Ох, сэрца ляііок...» паўтараецца пасля кожпай страфы. Ой, па_ се_ ю я ля_ нку пры да_ ро_зе, пры лу_ жку. jt -um j j j I Ой, ла, y_ ха_ ха, пры да_ ро_ зе, пры лу жку. Ой, лі, у_ ха_ ха, пры да_ ро_ зе, пры лу_ жку. У некаторых выпадках удзсльніцы акрамя простых крокаў выконвалі бакавыя прыстаўныя крокі. Цікавы рытмічны варыянт пад назвай «Пасеялі дзсўкі лён» запісан у Чачэрскім раёнс Гомсльскай вобласці: Можна ўявіць, якімі яскравымі будуць гэтыя карагоды ў выкананні дзяцсй і моладзі. «Падушачка» — адзін з самых вядомых старажытных карагодаў. Распаўсюджаны па ўсёй Бсларусі. Тыповы варыянт такі: усс ўдзельнікі трымаюцца за рукі і рухаюцца па крузс простымі крокамі ў рытм пссні. У крузс — саліст (хлопец ці дзяўчына). Ен ходзіць то ў адзін, то ў другі бок. Мслодыю і тэкст дае М. Чуркін: Karo ліоблю, каго ліоблю, Taro пацалую, Пуховую падушачку Таму падарую. Як прысхаў, як прыехаў Мой мілснькі позпа, Параскідаў, параскідаў Падушачкі розпа. Як прыехаў, як прысхаў Мой міленькі з мсста, Паскладаў бн, паскладаў ён ГІадушачкі ў мсста... Калі хор пяс пра пацалункі і падарункі, дзяўчына ў цэнтры падыходзіць да хлопца, які ёй падабасцца, кланясцца, цалусцца з ім і выводзіць яго ў сярэдзіну круга, а сама становіцца на яго мссца, пасля чаго ўжо хлопец-саліст выказвас свас сімпатыі. Нярэдка замсст пацалункаў саліст дорыць сваёй выбранніцы малснькую падушачку альбо хустку. Тая ловіць яс і ўваходзіць у цэнтр карагода. Часам падушачку або хустку клалі на падлогу, дзяўчына з хлопцам станавіліся на калсні і цалаваліся. Словы пссні маглі быць і такімі: Падушачка, падушачка мая пухапая, Малодачка, малодачка мая маладая. У нядзсльку на кірмашы пюўку накупіла, Падушачку пухавую міламу пашыла. На пуховай падушачцы мякусснька спаці, Прыгожую дзяўчыпачку люба цалаваці. Каго люблю, каго ліоблю, таго пацалую, Падушачку нуховую таму падарую. Сустракаліся і іншыя варыянты пластыкі. Так, у Рэчыцкім раёнс выканаўцы спачатку павольна, а потым усё хутчэй рухаліся па крузс. Калі тэмп станавіўся всльмі хуткім, усс пры кожным кроку пляскалі ў далоні. М. Доўнар-Запольскі свсдчыць, што дзс-нідзс «падушачка» заканчвалася бурнаіі «круцёлкай». «ПЕРЛПЁЛАЧКЛ» — старадаўняя пссня-гульня, карагод. Удзсльніцы ходзяць па крузс, узяўшыся за рукі. У сярэдзінс — салістка, якая ілюструс рухамі, жэстамі і міміюай усё тос, пра што пяюць астатнія выканаўцы: Л ў псрапёлкі ручкі баляць.