КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Ганна Ціханава часам летуценная, часам зямная і дэпрэ- сіўная, але заўсёды паэтычная. Таму радкі накшталт: «Мне заняцца параілі // Асабістым жыццём. // Вырашыла - // Г'эта значыць // Займацца паэзіяй. // Бось - займаю- ся...» — могуць прынесці адно сум, а не расчараванне. Маг- чыма, мне хацелася б, каб у кнізе было больш радасці і аптымізму, але лірычная гераіня паэткі разважае інакш. Яе нельга апраўдаць альбо ўпікнуць у нечым — яна гэткай народжаная і думае, жыве, як падказвае асабістае сумлен- не. Адсюль і снежныя сны, часам надта марозныя... Падступаючы да трэцяга раздзелу, куды ўвайшла п’еса «Сны аднаго дыйлогу», не магу не ўзгадаць 1998 г., калі бумбамлітаўцы ініцыявалі выданне драматургічнага зборні- ка «Нетутэйшыя». Рукапіс магчымай кнігі быў падрыхтава- ны да друку — у яго ўвайшло больш за 20 аўтараў, сярод якіх была і Ганна Ціханава. Але, на жаль, той зборнік гэтак і застаўся ў выдавецкіх планах. 3 кожным годам актуаль- насць яго выхаду ў свет усё больш і болып губляе сэнс, бо шмат з таго, што было напісана тады, цяпер мае цікавасць толькі як гістарычны матэрыял. У прадмове да таго зборніка вядомы крытык Пятро Васючэнка гэтак ахарактарызаваў дра- матургію Ганны: «Найболый эстэтычным мне бачыцца напаўненне сцэнічнай прасторы ў п’есе Ганны Ціханавай “Сны аднаго дыялогў'. Персанажаў у ёй магло б не быць зусім; найболый канцэптуальнае тут - гульня святла й ценяў, эфекты асвяігілення, гэтыя цудоўныя празрыстыя шырмы, якія так любіць аўтарка і якія падабаюцца так- сама мне». П’еса «Сны аднаго дыялогу» распавядае пра юначае ка- ханне, наіўнае і шчырае. Героі сняць, а разам з імі і гледачы (чытачы). Драматургія шкла. Як кажа галоўная гераіня: «Вы напужаеце і прагоніце нашыя сны, якія мы бачым разам у шэрай рэальнасці. Нашыя каляровыя сны закаханых. Пус- ціце, пакуль я не прачнулася!» Чамусьці гэтыя словы мне падаюцца прыдатнымі да абагульнення ўсяго зборніка «Фільтры сноў», бо мяжу сну парушыць лёгка — адзін зва- нок і... А тут нібыта ўсё наадварот: лірычную гераіню тры- маюць дзеля таго, каб вярнуць на зямлю. I званок — магчы- мае выратаванне. РАДКІ 3-ПАД ЧЫРВОНАЙ ТРУНЫ (гутарка з Алегам Мінкіным) Сама сітуацыя падрыхтоўкі гэтай размовы выглядае, як нешта фантастычнае. I справа не ў тым, што рабілася яна ў 2000 г. ва ўтульнай віленскай «Польскай галерэі» і нешта магло змяніцца ў жыцці літаратуры, паэта. Справа ў іншым. Запісвалася гутарка ў шыкоўны канцэптуальны блакнот, падораны адным літоўскім літаратарам. Вокладка чырвонага па колеры блакнота абвяшчала, што тут знаходзяцца ўспа- міны Войцэха Ярузэльскага. Таму знікненне гэтай кніжыцы выглядала пэўнай містыкай. I знойдзена яна была... пад тру- ною, якую Зміцер Вішнёў захоўваў ва ўласнай кватэры, для перформанса, Алег Мінкін — паэт-містык. Ён як вецер, як шэпт мора, як аповед лесу. I неістотна, апавяданні гэта ці вершы, — гэта паэзія. I галоўная містыфікацыя, па прызнанні самога Мінкіна, — Хведар Ніцка. Народжаны невядома дзе, выха- ваны невядома на чым, ён тым не менш знаходзіцца пад уважлівым разглядам віленскіх паэтаў. Часам падаецца, што Ніцка -- гэта брат Мінкіна. Часам — што сын. А можа, паэт Ніцка — бацька паэта Мінкіна? Містыфікацыя закручвае ўсё ў паэтычную завіруху. I тады раптам паўстае зусім не- чаканае пытанне: дык, можа, ва ўсёй гэтай цьмянай круга- верці вінаваты Ніцшэ? I радкі з верша «Вятрак» набываюць таксама новае гу- чанне: Махаюць прывіды магутнымі рукамі. Згатовіўся да бойкі Дон Кіхопг. Зміцер Вішнёў: Алег, ты не адчуваеш сябе адарваным ад радзімы? Алег Мінкін: Нельга сказаць, што я адарваны ад Бела- русі. Адлегласць ад Брэста да Менска, дзе я жыў, нашмат большая. Ёсць такая думка, што ўсе дарогі вядуць у Рым. На Беларусі сапраўдны культурны цэнтр — Менск. I сёння мне патрапіць да яго прасцей, чым у старыя часы. Прыгад- ваючы літаратурнае жыццё Берасцейшчыны, магу сказаць, што яно вылучалася пэўнай правінцыйнасцю. 3 Вільняй усё інакш — тут добры літаратурны асяродак. Я штодня адчу- ваю творчую завіруху. Прычым і сам горад прасякнуты бе- ларускім паветрам. Дарэчы, што датычыцца Берасцейшчы- ны, дык пасля майго ад’езду адтуль я згубіў з ёй усе кантак- ты, таму зусім не ведаю, што цяпер адбываецца ў тамтэйшых літаратурных колах. А сваё жыццё я палепшыў ва ўсім — і ў побытавым плане, і ў творчым. Іншая справа — чаму я з’ехаў. У Брэсце мяне нічога не трымала. А тут раптам Сяргей Дубавец кінуў кліч: «Зробім беларускую “Нашу Ніву”»! Гэта была сапраўдная хваля нацыянальнай ідэі. Я пад- трымаў гэты кліч і апынуўся тут. У першых пятнаццаці ну- марах я быў дастаткова шырока прадстаўлены і артыкуламі, і вершамі. Але, на жаль, пасля пераезду рэдакцыі «Нашай Нівы» ў Менск згубілася нешта рамантычнае. На маю дум- ку, было дастаткова штомесячнага віленскага нумара «На- шай Нівы». Хаця я прадчуваю з гэтым выданнем сітуацыю вяртання. Бо інакш немагчыма. А ўвогуле, Зміцер, ты сюды прыязджаеш, сядзіш у «Польскай галерэі», п’еш каву. Пры- гожы старажытны горад — Вільня. Таму я разумею карэн- ных менчукоў, якія імкнуцца ўсімі праўдамі і няпраўдамі сюды патрапіць. Зм. В.: I ўсё ж ходзяць чуткі, што ты амаль не пішаш... A. М.: Гэта не так. Я проста мала друкуюся. Для мяне стала зразумелым, што з узростам губляеш жаданне па- трапіць са сваімі творамі на вочы чытача. Мне ўжо 47 гадоў, і таму заносіць кудысьці і штосьці я лянуюся. Ды і не зусім усё задавальняе ў нашых раскручаных літаратурных часопі- сах. Маё асабістае жыццё насычанае. Я недзе ўнутрана ні да чаго не належу. Каларыт паэзіі нараджаецца і сплывае. У прынцыпе мая творчасць не прывязаная да геаграфіі, да часу. Так некалі аб маёй творчасці выказаўся Ігар Бабкоў. Я сам не літаратуразнаўца. Мяркую аб некаторых рэчах, можа быць, даволі суб’ектыўна, абапіраючыся на свае веды. Але ж чытаю толькі тое, што мяне цікавіць. Я з пісьменніцтва не рабіў і не раблю аніякіх праблемаў. У юнацтве пісаў вершы і цяпер, дарослым мужчынам, працягваю займацца гэтым. Я, між іншым, па адукацыі інжынер-электрык. I гэта нармальна для творчага чалавека. Той жа Леанід Галубовіч мае прафесію электрыка. Многія з беларускіх паэтаў зусім без філалагічнай адукацыі. А першы беларускамоўны верш я напісаў у дваццаць восем гадоў. Зм. В.: I што цябе падштурхнула да гэтага? A. М.: Зусім іншая справа, калі я пісаў па-руску. Гэта як той «Бум-Бам-Літ» — несапраўдная з’ява. Хвароба ўзро- сту. Я прыгадваю і сябе, былі часы, калі таксама выпендры- ваўся. Жаданне гульні ў паэзіі ўласціва маладым. А калі спадаюць мішура, гу'льня, імкнешся да нейкіх істотных рэчаў. Часам пасля роздумаў над характарам сваіх твораў я пры- ходжу да высновы, што кожны паэт мае сваю філасофскую лінію. Мусіць, да падобных думак мяне падштурхоўвае і чы- танне філосафаў. Так, я чытаю Кіркегора, Ніцшэ і многіх іншых. Гэтак званыя экзістэнцыялісты мяне не захапляюць. Мяне цікавіць філасофія жыцця. Фактычна калі я не пішу, дык стараюся нешта чытаць; да прыкладу, апошняя кніга, якая мяне захапіла, належыць Хайдэгеру. Часта перачыт- ваю Дастаеўскага, якога я вельмі люблю. Зм. В.: Існуе такая думка, што жыццёвы вопыт шкодны для паэта і карысны для празаіка. A. М.: Пачуцці ў маладосці вельмі істотныя. Калі чала- век сталее, паўтараюцца жанчыны, паўтараюцца многія рэчы. I, натуральна, гэта вымушае шукаць новыя хады. Кожны «прыпыльваецца» па-свойму. Я вось зрабіў новы зборнік Хведара Ніцкі «Шарая гадзіна». Варта пачытаць Хведара Ніцку ў пятнаццаці нумарах «Нашай Нівы», каб зразумець гэтую таямнічую постаць. Я хацеў пісаць рэцэнзіі на ягоныя кнігі, ды наогул шчыльна займацца даследаваннем гэтага феномена. Сярод маіх балад сустракаюцца амаль фальклорныя. Кукабака-дысідэнт кукубіць, а вось нехта скукубіўся. У да- дзеным выпадку я зрабіў і беларускі сучасны персанаж. ' Зм. В.: У кожнага творцы ёсць гэтак званая «творчая кухня»... A. М.: Так. Для напісання твораў мне патрабуецца чыс- тая папера, і не дай божа, каб яна была разлінееная. А пішу я выключна шарыкавай асадкай з чорнай пастай. Сам акт стварэння непрадказальны. Быццам ідзе нешта зверху — нейкія высокія словы. Як зарадкавае нешта мільгае. Я магу толькі зафіксаваць. Я, можа, толькі тры словы запісаў. Гэта як матрыца, якая можа паспрыяць напісанню верша. Што яшчэ можна аднесці да маёй творчай кухні? Тут важна сказаць, што на працягу ўсяго жыцця ў мяне баліць галава. Кафеін трошкі дапамагае, выратоўвае. Але не га- рэлка. Таксама дапамагаюць заглушыць боль фізічныя за- няткі. Праца над тэкстам у кожнага творцы свая. Самае істотнае — насычанасць жыццём. Я думаю, душа прарыва- ецца ў іншыя сферы. 3 маралі ў антымараль пераходзіць. Ёсць тут і свае жыццёвыя спакусы. Калі не можаш займацца творчасцю праз медытацыю, спрабуеш гэтага дасягнуць пры дапамозе трэнінгу цела. I тады можна стаць радасным, як дзіця. Я зрокавы паэт. Менавіта пачуццё слова нагадвае карціну. I заўсёды ёсць імкненне да строгіх формаў. Так, каллі бачу геаметрыю свайго верша, я задаволены. Дарэчы, я прыхільнік закончаных сюжэтаў. Вытокі свайго літаратур- нага нараджэння праводжу па планцы трыццацігадовага ўзро- сту. Бо з дзяцінства я фармаваўся на рускай паэзіі. Але, натуральна, калі я пачаў пісаць па-беларуску, дык захапіў- ся і беларускай класікай. Мяне моцна ўразілі Максім Багда- новіч і Уладзімір Караткевіч. Дарэчы, у адрозненне ад цябе, мне зусім не падабаецца Ігар Севяранін. Мне блізкі Хада- севіч, Мандэльштам, Случэўскі. Я бліжэй да акмеізму, чым да футурызму і сімвалізму. Я люблю, каб мяне нібыта не было ў вершы, каб за паэта гаварылі дэталі, рэчы, вобразы. Потым мяне вельмі цягне чытаць Сумарокава. Між іншым, ты мне падарыў «Тазік беларускі». I тут таксама ёсць нека- торыя творы, што мяне зацікавілі. Да прыкладу, я доўга хадзіў і паўтараў радкі Усевалада Гарачкі: «Беражы, Толік, мову, П Маці родную!» Альбо, калі ўзяць верш Альгерда Бахарэвіча «Нямецкая мова», які ўвайшоў у кнігу «Тазік беларускі», у ім адчуваецца іронія. I гэта як бы перасцярога наконт той самай, роднай, беларускай... Іншая справа, у якім стане пішуцца гэтыя вершы. Прыведзеныя толькі што паэты — не тыя людзі, каб ім можна было рабіць скідку на мала- досць. Бо па ўсім бачна, што яны сфармаваныя.