Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
Гэтае выратавальнае слова было адным з тых нешматлікіх, што складалі мой літоўскі слоўнікавы запас. Такім чынам, у гэтым пасёлку ёсць кавярня, дзе можна будзе перачакаць дажджлівы вечар.
Kavine аказалася даволі ўтульнай і даволі прыстойнай для такога маленькага пасёлка. Прыгожа і арыгінальна зробленыя з дрэва сталы і крэслы, узоры на дрэве пад даўніну,— без раскошы, але з густам, нібыта адлюстроўваючы спакойны, разлічаны на гады каларыт гэтых прыморскіх мясцін.
Я прысела ля акна за столік, над якім сеткай быў агароджаны флюгер. Калі вецер кідаў у шкло дожджык, флюгер уздрыгваў, і было крыху смешна і зусім не страшна, як бывае на каруселі: спачатку напружваешся, ты высока, але ты ведаеш, што ў бяспецы, прышпілены рамянямі, і нічога з табой не здарыцца, а ўсё астатняе — толькі імітацыя рызыкі. Так і тут: крышачку ўздрыгне флюгер, але добра ад думкі: дождж і вецер там, за акном...
Ад роздумаў мяне адарваў голас. Напачатку я падумала, што гэта той незадачлівы таксіст, але ён стаяў ля стойкі бара і пра нешта дамаўляўся з мясцовымі. Напэўна, пра тое, як выцягнуць з пяску сваю машыну.
Голас побач са мной ізноў пажадаў мне добрага вечара. Я азірнулася і ўбачыла таго, хто гаварыў. Гэта быў невысокі, знешне падобны да грузіна ці італьянца мужчына з добразычлівай, але крыху самотнай усмешкай на твары. Ён загаварыў па-англійску.
— Мы збіліся з дарогі,— патлумачыла я сваё знаходжанне ў гэтым Kavine з флюгерам.
— Вы прыехалі ў гатэль (тут ён вымавіў пакуль яшчэ складаную для мяне назву гатэля па-літоўску)?
Я кіўнула ў адказ.
— Гэтыя мясціны заўсёды блытаюць. Гатэль носіць назву гэтага невялікага паселішча, і многія, хто прыязджае сюды ў першы раз, блытаюцца. I — калі дождж — вязнуць у пясках.
— Цікавая традыцыя.
Ён усміхнўся ў адказ:
ПАЎНОЧНАЕ ЛЕТА
viau avHhOHAVLi
— Гатэль тут непадалёку, у новым пасёлку. А гэта стары.
— Тут жывуць рыбакі?
Ён адмоўна пахітаў галавой і зноў усміхнуўся. Падобна на тое, што ён не мог не гаварыць без усмешкі. Ці, можа, усмешка падтрымлівала яго самога?
— He, рыбакоў вельмі мала. Мясцовыя жыхары лічаць за лепшае працаваць у новым пасёлку, служыць у гатэлі. Гэта прыносіць ім нашмат большы прыбытак. А ў мора выходзяць старыя, калі-нікалі — моладзь, але толькі для забавы. Рыбацкая справа для іх — мінулае.
Я з сумам паглядзела на старую сетку ля флюгера.
Афіцыянтка прынесла грог. Ён прыемна сагрэў горла. Я заплюшчыла вочы, ахінуўшыся ў ласкавую цемру. Толькі на гэты раз яна падманула мяне, паволі апякаючы апошняй думкай.
...Мінулае. У мінулага па-прадажніцку цёплыя рукі. He, гэта грог. I гэты незнаёмец, які разважае аб мінулым. Чаму мы ўвесь час гаворым аб мінулым у нашым цяперашнім? Мы гаворым аб ім у цяперашнім, і яно забірае гэтае цяперашняе, нічога не пакідаючы нам.
— Андрэ,— ізноў перабіваючы мае думкі, гаворыць незнаёмец. Аказваецца, ён не грузін і не італьянец, а француз.
Мне нічога не застаецца, як назваць сваё імя ў адказ. У апошні момант я стрымліваю сябе, але потым разумею: усё нармальна, ён не можа здагадацца, хто я.
— Я кожны вечар прыязджаю сюды з новага пасёлка. Там, дзе гатэль, прыгожа, уладкавана, але ўсё гэта я ўжо не раз бачыў.
— А што, вас больш прывабліваюць сеці на сценах? — я пытаюся ўжо з некаторай іроніяй.
Але, відаць, ён не ўлоўлівае яе, таму тлумачыць зусім сур’ёзна.
— Так. Тут усё зусім па-іншаму. Прыпынак у часе. Ты нібыта ў іншым свеце, і ўсё, што было некалі, засталося з кімсьці іншым, там, за дзвярыма ў пакоі гатэля, так падобным да той кватэры, з якой ты з’ехаў сюды.
Нешта самотнае прамільгнула ў яго вачах, але гэтак жа імгненна і знікла.
— Да таго ж тут, у гэтай кавярні, так добра спяваюць літоўскія песні. Песні, мора і гэта ўсё,— ён абвёў рукамі залу,—
робяць мяне вольным, нібыта мая душа створана з ветра і хваляў.
Ён памаўчаў, паволі дапіваючы грог, а потым, нібыта ўспомніўшы нешта, раптам спытаў:
— Цікава, а навошта вы прыехалі ў такую глуш? Гэта зусім не модны курорт.
— Я ведаю, што гэта не модны курорт. Але я тут. Я прыехала менавіта сюды.
Больш я нічога не магла яму сказаць, гэтаму цікаўнаму французу, душа ў якога з хваляў і ветру.
— Згодны. He варта гаварыць пра прычыны. У гэтыя незвычайныя мясціны не прыязджаюць без прычын, пра якія не хочуць гаварыць. Ведаеце, уверх па дзюнах, у лесе, ёсць гара. Яе называюць гарой Ведзьмаў. Калі прыйсці туды апоўначы і пакласці букет крывава-чырвоных ружаў, мінулае адступіць ад цябе, а ўсе твае грахі і віну забяруць добрыя Ведзьмы. Тут вераць, што Ведзьмы — добрыя, і пакланяюцца ім.
Пры гэтых словах раптоўны вецер ізноў ударыў у шкло, і дождж, кінуты ім, з палохаючым шыпеннем пачаў распаўзацца па шкле.
Я міжволі ўздрыгнула.
— Хочаце, я падвязу вас да гатэля?
Андрэ набраў нумар гатэля. Я пачула, што ён тлумачыць сітуацыю і гаворыць, што мы будзем праз дзесяць хвілін.
Сапраўды, хутка ў мроіве дажджу двухпавярховы, заліты пад’язнымі агнямі будынак сустрэў нас, завяршаючы гэтае маё дзіўнае падарожжа. Я падзякавала Андрэ, і мы з парцье і маімі чамаданамі адправіліся глядзець нумар.
Паставіўшы ў нумары чамаданы і пажадаўшы добрай ночы, парцье сышоў.
Я падышла да акна, адсунула фіранку.
Гатэль стаяў на гары, і адсюль было добра бачна мора. Яно па-ранейшаму глуха шумела, уздыхаючы пад дажджом.
Раптам пачуўся тэлефонны званок. He адрываючыся позіркам ад мора, я слухала гэты вечна раздражнёны голас.
— Паслухай, ты не можаш так проста ўсё кінуць і з’ехаць!.. Падумай хаця б аб праграме, якой столькі аддадзена сіл!.. Ты проста не маеш маральнага права кінуць усё!..
Трэба перапыніць гэтае глупства, і я адказваю:
Паўночнае лета
Паўночнае лета
— Прабач, але я ўжо з’ехала.
— Як з’ехала?!
— Вельмі проста. З’ехаць заўсёды прасцей. Прасцей, чым вярнуцца.
— Ты дзе? Адкажы мне, ты дзе?! Дрэнна чуваць! Ты дзе?!.
Я зірнула ў акно. Сапраўды, дзе ж я? I, нібыта імгненна ўсвядоміўшы ўсё тое, што было заключана ў моры, суровым ветры, дажджы, флюгеры ў Kavine рыбацкага пасёлка, словах Андрэ, нават зламанай машыне таксіста на беразе, я сказала:
— Я далёка. Вельмі далёка. Відаць, я цяпер там, дзе пачынаецца паўночнае лета.
Голас яшчэ нешта прамаўляў у маленькай тэлефоннай каробачцы мабільнага, але я не хацела слухаць яго. Мне больш няма чаго было сказаць яму. Я проста стаяла ля акна, глядзела на дождж, адлюстраванні далёкіх агнёў на вадзе. Нельга сказаць, што мне было вельмі добра, але ж не было і вельмі дрэнна. Без вялікага шчасця, але і без асаблівай самоты, як напісаў нехта.
У дзверы пастукалі. Відаць, прынеслі вячэру. Аднак не, у дзвярах стаяла невысокая, светлавалосая і вельмі худзенькая блакітнавокая дзяўчынка з кошыкам руж.
— Прабачце,— раптам сумелася яна.— Гэты нумар звычайна займаў мсье Андрэ. Ён заўсёды па суботах купляў у мяне ружы... Атрымліваецца, ён сёння з’ехаў...
Яна разгублена стаяла, імкнучыся ўсвядоміць тое, што Андрэ няма, а замест яго я і мае чамаданы.
— Прабачце...— ледзь чутна прашаптала яна. Вочы яе зрабіліся сумнымі.
Я раптам падумала: відаць, яна вельмі доўга выбірала гэтыя ружы — самыя лепшыя, толькі для пастаянных пакупнікоў. I мне падумалася: зачыняцца за ёй гэтыя дзверы — і я страчу нешта важнае, быццам нябачную сувязь прыцягнення паміж мной і гэтым дзіўным паўночным краем.
— Пачакайце!
Дзяўчына азірнулася.
— Я куплю ў вас гэтыя ружы. Прыносьце іх мне, як прыносілі Андрэ, кожную суботу.
— Але... Але я не хацела...— дзяўчына сумелася.
— Што?
— He хацела навязваць вам свае ружы... прабачце.
Я ўсміхнулася:
— Нехта ж павінен купляць ружы. Давайце іх сюды.
Дзяўчына, усё яшчэ нясмела, увайшла ў нумар і звыкла паставіла кветкі ў вялікую вазу: відаць, яна ставіла іх туды кожную суботу для Андрэ. I мне раптам стала яго шкада: аказваецца, мой і яго вечар былі прама супрацьлеглымі адно аднаму — вечар развітання і вечар прыезду.
Я падышла да букета руж. На пунсовых пялёстках яшчэ рдзелі кроплі дажджу.
...Калі прынесці на гару Ведзьмаў букет крывава-чырвоных ружаў, то добрыя Ведзьмы ў абмен забяруць усе твае грахі, даруюць усе твае памылкі, і зменіцца тваё жыццё, і сыдзе боль з твайго сэрца...
I мне падалося, што з успамінам пра гэтыя словы Андрэ, сказаныя ў глухім рыбацкім Kavine,— з усім гэтым вечарам разам, гледзячы на яркія, крыху збянтэжаныя сваёй прыгажосцю ружы,— расцвітае, ціха і ўпэўнена расцвітае гэтае паўночнае лета.
* * *
Раніцай я прачнулася ад сонца. Яно паволі, нібыта просячы прабачэння за ўчарашні дзень, уваходзіла ў мой пакойчык скрозь незаштораныя вокны.
Апрануўшыся і паснедаўшы, я выйшла з гатэля. Адсюль, з гэтага прыгорка, адкрываўся від на белыя дзюны і мора. Мора ўсміхалася. Гэта былі ўсё тыя ж пустынныя мясціны, але цяпер яны адпачылі ад буры: спакойныя, флегматычныя, яны роўна дыхалі сонцам і соллю марской вады.
Я спынілася ў нерашучасці, куды пайсці. Андрэ меў рацыю: у новым пасёлку прыгожа і чыста — акуратныя газоны, сімпатычныя клумбы кветак на кожным кроку; стылізаваныя, рознакалярова афарбаваныя дамкі з уладкаванымі дворыкамі. Але мяне чамусьці цягнула туды, у стары пасёлак.
Паміж новым і старым пасёлкам ішла асфальтаваная дарога, яна цягнулася да мора. Яе мы і не ўбачылі ўначы, з’ехаўшы ў дзюны. Я крыху прайшла па ёй, але потым, гэтак жа, як і ўчора, павярнула на поўнач, да самога мора. Таксі ўжо не было відаць, толькі засталіся адбіткі ад колаў: хутчэй за ўсё машыну
Паўночнае ЛЕТА
Паўночнае лета
выцягнулі ўранні. Я прыглядзелася і ўбачыла сцежку, па якой мы ішлі ўчора праз дзюны. Цяпер пясок падсох у сонцы і прыемна саграваў ногі, а цёплы вецер з мора і цішыня вакол вярталі майму сэрцу такі чаканы спакой. Я выбралася з дзюн, гэтай часткі белай літоўскай пустыні, і ўжо ішла па абітай дошкамі сцежцы, якая вяла да старога рыбацкага пасёлка. Я памятала словы Андрэ аб тым, што тут амаль ніхто не займаецца старым рамяством, але мне чамусьці хацелася называць гэты пасёлак па-ранейшаму — рыбацкім. Магчыма, ад таго, што мая назва так падыходзіла гэтым таямнічым, пустэльным і суровым мясцінам.
За маёй спінай пачуліся крокі. Нехта ішоў па ўкладзенай дошкамі сцежцы, нібыта гучалі драўляныя клавішы.
Я азірнулася і ўбачыла дзяўчыну — тую самую, што мінулай ноччу прынесла мне ў нумар букет ружаў. Толькі цяпер у яе не было кошыка з кветкамі. Калі яна параўнялася са мной, я ёй ветліва ўсміхнулася.
КНІГІ ОНЛАЙН
