Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
Я яе так і не знайшоў. Прайшло амаль жыццё, а я яе не знайшоў.
I вось цяпер яна стаяла перада мной.
— Штосьці будзеце заказваць? — крыху хрыплаваты, але невымоўна прыцягальны голас яе вывеў мяне з краіны ўспамінаў.
— Так... Прынясіце... піва. He, грог. Хаця лепш — піва. Два піва,— заказаў я, зірнуўшы на старога.
Яна згодна кіўнула галавой, ізноў усміхнулася і пайшла ў бар перадаць мой заказ. Я не змог адвесці ад яе погляду. Яна здавалася мне самой багіняй дасканаласці. Калі яна сышла ўглыб залы, я заўважыў на сабе ўважлівы погляд старога. Але ён нічога не запытаў. Я перавёў дыханне і прымружыў вочы.
Праз некалькі хвілін Інгрыда прынесла наша піва. Яна паставіла поўныя кухлі на столік. Я не мог гаварыць ад хвалявання, толькі невыразнае падабенства ўсмешкі з’явілася на маім твары.
Калі яна адышла ад нашага століка, я не стрымаўся і спытаў у старога:
— Хто яна? Яна мясцовая, жыве тут?
Ён кіўнуў. Потым паспытаў піва, выцер вусы ад пены, пра нешта крыху моўчкі падумаў і сказаў:
— Кіньце гэтую справу, мсье. Ігнрыда — замужняя жанчына. Яе муж, мясцовы хлопец, на лета і восень наймаецца на карабель. Інгрыда чакае яго. Так што лепш не трэба, мсье.
Я збянтэжыўся.
— Але ж я нічога такога...
— Я ж заўважыў, як вы глядзелі на яе, мсье. У вас нібыта маланкай пальнулі.
— He, вы не так усё зразумелі,— пачаў я горача пярэчыць.— He, усё не так! Проста са мной такое калі-нікалі бывае...
Стары толькі пасміхнуўся ў вусы.
— 3 усімі гэта калі-нікалі бывае. Але вы спадабаліся мне, мсье. He хацелася б, каб вы пакутавалі. Тут не Францыя, тут — іншае, так што будзьце больш асцярожным, мсье.
Я, прысаромлены, кіўнуў галавой і прамармытаў штось невыразнае.
— Лепш піце піва. Вы нідзе больш такога не паспытаеце. У вас віно — у нас піва. I — прыслухайцеся — якая прыгожая песня.
Гэта была літоўская песня. Словы і мелодыя то падымаліся і падымалі вас увышыню, то, раптам, прымарудзіўшы тэмп, падалі ўніз, нібыта хвалі. Усё спляталася разам — і ў песні, і ў галасах літоўскіх спявачак. Вядома, я чуў і лепшае выкананне, але тут не ў выверанай правільнасці была справа: хрыплаватапавольная мелодыя нібыта заварожвала цябе.
Паўночнае лета
Паўночнае лета
I маёй душы паціху пачаў адкрывацца гэты паўночны пустынны край. I я падумаў: я напішу выдатную кнігу. Яна будзе напоўнена мелодыяй і душою гэтых мясцін.
Мы яшчэ доўга разам са старым сядзелі ў гэтым kavine, слухалі чароўныя песні, падобныя да мора і дзюнаў. Нарэшце мой выпадковы сябра зазбіраўся дамоў.
— Час ісці. Kavine зачыняецца.
Я зірнуў на гадзіннік: было за поўнач. Я здзівіўся, як доўга мы тут прабылі, і я зусім не заўважыў часу...
Стары дастаў грошы, але я апярэдзіў яго:
— He, сёння я частую.
Ён адмоўна пахітаў галавой.
— He варта, мсье. У мяне свае адносіны да грошай. Калісьці ў вашым узросце я раптам зразумеў, што за грошы можна купіць усё, але гэта ўсё — не сапраўднае. Тое, што ты хочаш, чамусьці не прадаецца...
— Чаму? — не зразумеў я.
— Час,— адказаў стары.— Час вучыць многаму. Таму, чаму не навучыла вясна, вучыць лета і восень. У жыцці свае поры года. А цяпер — да пабачэння, мсье. Чакаю вас заўтра. Мой дом вы знойдзеце без цяжкасці.
Ён сышоў, пакінуўшы мяне з сумнеўнымі адчуваннямі.
Я павінен быў пакласці на столік грошы і пайсці ўслед за ім, але адчуваў, што нейкая шчымліва-салодкая сіла ўтрымлівае мяне тут.
Я толькі зірну на яе яшчэ раз... Зараз яна прыйдзе за рахункам. Аднак яна ўсё не ішла, а потым замест яе з’явіўся малады літовец, ён і разлічыў мяне за піва. Дзе Інгрыда, я так і не наважыўся ў яго спытаць.
Ідучы па сцежцы праз дзюны, я падумаў: можа, яно да лепшага. He варта абуджаць прывідаў мінулага, хадзіць у гэтае kavine. Стары наглядчык маяка можа расказаць мне даволі шмат, ды і параіць, каго знайсці яшчэ. Менавіта так мне і трэба зрабіць.
Але душы маёй было неспакойна. У гатэль вяртацца не хацелася. Нешта ўнутры мяне не згаджалася з вывераным розумам дарослага чалавека.
Пастаяўшы пад адзінокай поўняй у дзюнах, я так і не змог пераадолець сябе. Адзінае, на што ў мяне яшчэ хапала сіл,— вярнуцца-такі ў гатэль.
Я прыйшоў і адчыніў акно, закурыў, імкнучыся ні пра што не думаць.
I тут зазвінеў тэлефон. Гэта была Эльза.
— Ты чаму не тэлефануеш? Я хвалююся. Ты нармальна дабраўся? У цябе ўсё добра?
— Так,— адказаў я і ўспомніў: сапраўды, я ж абяцаў ёй пазваніць у гадзін восем вечара, калі яна вернецца з працы. Я на ўсё забыўся ў гэтым kavine.
— Што з табой? У цябе нейкі іншы голас. Ты там не закахаўся ў каго-небудзь?
— Эльза! Я ўсяго толькі прамовіў адно слова «так». Як па ім можна меркаваць аб настроі? I ўвогуле, я працую над кнігай. Я сам пазваню.
— Добра, не злуйся... He сумуй там, зайдзі ў мясцовую кавярню, там неблагая кухня, як мне казалі. I апранайся цяплей, чуеш?
У мяне ўзнікла спакуса ўдарыць тэлефоннай трубкай аб сцяну. Але потым, седзячы ў паўзмроку нумара, я ўжо вінаваціў сябе: навошта так злавацца на Эльзу, яна тут ні пры чым. Няхай даўно прайшло каханне, але ж яна — мне жонка і мае права сказаць хаця б некалькі слоў па тэлефоне.
I ўвогуле, трэба выкінуць гэтае kavine з галавы. I заснуць. I заўтра прыйсці да старога наглядчыка маяка. I паслухаць легенды. I запісаць іх. I зрабіць добрую кнігу. Так, добрую кнігу. Такой не будзе ні ў кога. Так, ні ў кога...
3 гэтай думкай я і заснуў.
Паўночнае лета
На пачатку нежаданага кахання мы яшчэ хочам змагацца з ім, аднак пасля...
Усё якраз і пачынаецца пасля...
Я пабываў у доме старога наглядчыка маяка — беднаватым, але акуратным і ўтульным жытле чалавека, які вырашыў правесці рэшту свайго жыцця ў краі, дзе ён нарадзіўся.
Я сустрэўся са старым лодачнікам і яго жонкай, спісаў чатыры блакноты. Усё было цікава, нова, лірычна і прыгожа. Ва ўсіх аповедах адчувалася душа гэтага краю. Мне не патрэбна было нават нічога дадаваць ад сябе, таму што кожная гісторыя
Паўночнае лета
сама складвалася ў навелу, і яны гучалі, нібыта тыя літоўскія песні, якія я чуў.
У гатэль я дабраўся вечарам, паснедаў і выйшаў да мора. Я мог быць задаволены днём, праведзеным сёння. Яшчэ некалькі такіх дзён — і чарнавы варыянт кнігі гатовы.
Я прысеў на астравок травы на вяршыні дзюны і паглядзеў на мора. Вецер гнаў хвалі, і яны з шумам і пенай абрушваліся на бераг, а потым адпаўзалі назад.
Я заплюшчыў вочы: ну вось і ажыццявілася мая мара напісаць кнігу ля мора. Відаць, я так яе і пачну. А далей гэтыя дзіўныя паданні ўсё раскажуць самі пра жыццё гэтай зямлі, пра душу людзей, якія тут жывуць. Думаю, атрымаецца вельмі хораша... Так, вельмі хораша...
Я падняўся з дзюны і азірнуўся. Што я шукаў? Чаго мне не хапала?
Я раптам адчуў, што ў маёй душы чамусьці няма той ранейшай радасці ўздыму, калі я ўжо быў упэўнены, што мая кніга складваецца найлепшым чынам.
Удалечыні мільгалі агні старога пасёлка. Можа, падысці туды і пашукаць яшчэ сюжэтаў легенд? I тут я спыніў сябе: не, нельга прыдумляць апраўданні, каб пайсці туды. Трэба вяртацца назад у гатэль. Там можна што-небудзь выпіць, каб заснуць. У рэшце рэшт, я сёння заслужыў гэта. Аднак ногі мае былі ватнымі і ледзь слухаліся, збочваючы на дарогу, што вяла да гатэля.
Наперадзе паказаліся два промні ад святла. Машына. Нехта едзе ў стары пасёлак. Я раптам падняў руку — прытармазіць. Машына спынілася.
— Я ў kavine. Падвезці? — спытаў вадзіцель.
— He,— раптам спешна адказаў я.— Едзьце. Я ўсё пераблытаў.
Машына кранулася з месца і хутка знікла ў цемры. A я застаўся на дарозе і раптам адчуў, што ўсе сілы майго супраціўлення сышлі на адказ гэтаму вадзіцелю. Болей сіл змагацца з сабой у мяне не засталося. Праз колькі часу я падыходзіў да старога пасёлка. Па дарозе я ледзь не сутыкнуўся ў цемры з дзяўчынай, якая несла кошык з ружамі. «Кветкі! — падумаў я.— Трэба падарыць ёй кветкі. Можа, я знайду ў сабе сілы
болей не прыходзіць сюды, але сёння я падару ёй кветкі аб сабе на памяць».
Я гукнуў дзяўчынку-кветачніцу і, набыўшы ружы, пайшоў у kavine.
Ці варта гаварыць пра тое, з якім хваляваннем я адчыняў дзверы і ішоў да цудам незанятага ў гэты час майго століка ля лесвіцы?
Калі я пачуў яе крокі, маё сэрца замерла. Я падняў галаву і ўбачыў яе. Сёння яе доўгія светлыя валасы былі акуратна заколаты на патыліцы, што толькі падкрэслівала прыгажосць і пасадку галавы.
Яна накіравалася да мяне, каб прыняць заказ. Сэрца маё глуха калацілася ад хвалявання. Я працягнуў ёй кветкі. I тут усмешка раптам сышла з яе твару. Яна паклала кветкі на мой стол. Я разгубіўся, потым ізноў папрасіў яе ўзяць гэтыя кветкі, але яна была няўмольнай.
Пакінуўшы злашчасныя ружы на століку, я выйшаў на ганак пакурыць і сабрацца з думкамі. Я нічога не разумеў: гэта ж усяго толькі букет кветак, а яна паводзіць сябе, нібыта я непрыстойна пакрыўдзіў яе. He, я зусім нічога не разумеў.
I тут раптам за маёй спінай рыпнулі дзверы. Я азірнуўся. Гэта быў стары наглядчык маяка. Я кіўнуў яму і адвярнуўся, бо не меў жадання зараз ні з кім размаўляць. Але ён загаварыў першым.
— Прабачце мне, мсье.
Я здзівіўся.
— За што?
— Я расказаў вам сёння вельмі шмат паданняў, але забыўся на галоўнае.
— Давайце пагутарым аб гэтым як-небудзь пазней? — перапыніў я.
— Не-не, мсье. Гэтае паданне звязана з ружамі, якія вы хацелі падарыць. Вы ж купілі іх у дзяўчынкі-кветачніцы, ці не так?
— Так.— Я ўсё роўна нічога не разумеў.
— Гэтая кветачніца асаблівая,— цярпліва патлумачыў стары і, папыхваючы люлькай, працягнуў: — Гэта кветачніца гары добрых Ведзьмаў, так яе тут называюць.
Так я даведаўся пра гэтую цікавую гісторыю аб гары Ведзьмаў.
ПАЎНОЧНАЕ ЛЕТА
Паўночнае лета
— Цяпер вы разумееце, мсье, што гэтыя ружы не дораць нікому, акрамя добрых Ведзьмаў. Іх купляюць для сябе, за свае грахі. Прабачце, што я забыў вас папярэдзіць пра гэта.
Я адчуў сябе ўзрушаным сілай веры ў гэтае паданне, але на душы стала лягчэй.
— A якія ж кветкі можна дарыць? — пацікавіўся я.
— Любыя, акрамя ружаў. Але ў нас не прывыклі траціцца на кветкі, мсье. Звычайна хлопцы з гэтага пасёлка дораць дзяўчатам ахапкі простага язміну. Ён у нас расцвітае пазней, чым на поўдні, але цвіце даўжэй. Некалі і я ў маладосці дарыў язмін... — Стары замаўчаў, потым уздыхнуў і, ужо вяртаючыся ў kavine, сказаў: — Але вы памятайце аб тым, што я папярэджваў вас, мсье. Інгрыда — жанчына не для забаўкі.
КНІГІ ОНЛАЙН
