Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
— Нам трэба ісці, нас могуць убачыць.
— Так,— згадзіўся я і яшчэ мацней прыціснуў яе да сябе.
Нашы вусны былі зусім побач. Я не вытрымаў і пацалаваў яе, і яна адказала мне. Потым, у разгубленасці, адхіліўшыся, неяк зусім бездапаможна прашаптала:
— Нам нельга сустракацца.
— Я ведаю,— адказаў я.— Скажы, дзе ты жывеш?
— Дом ля студні. Нам нельга сустракацца.
— Так,— ліхаманкава паўтаралі мы словы, якія нічога не значылі, то сплятаючы, то расціскаючы рукі ў абдымках. I мне было дастаткова таго, што зараз яна — побач.
I тут раптам пачуўся крык: нехта клікаў хлопчыка, які згубіўся. Пачуўшы, Інгрыда ліхаманкава вырвалася з маіх абдымкаў. Я не меў права ўтрымліваць яе.
— He ідзі за мной,— прамовіла яна на развітанне.— Пабудзь тут крыху, а потым вяртайся да сябе.
Я моўчкі кіўнуў, з сумам паглядаючы, як яна адыходзіць у бок пасёлка.
Нарэшце яна зусім знікла ў цемры.
Я яшчэ пасядзеў у пячоры, слухаючы глухі і моцны шум мора ўначы і перабіраючы ў думках, нібыта крохкія скарбы,
Паўночнае лета
Паўночнае лета
гэтыя каштоўныя хвіліны, што былі сёння падораны мне так выпадкова. Хаця пры такіх сустрэчах кажуць: гэта — лёс. Можна абвінавачваць яго, умольваць, аднак лёс дае нам столькі радасці, колькі лічыць патрэбным... Я ўздыхнуў і пайшоў у пасёлак. Па дарозе я сустрэў дзяўчынку-кветачніцу, і яна сказала, што хлопчыка знайшлі ў лясных дзюнах, так што вяртацца да старога наглядчыка маяка ўжо не мела сэнсу. Апошняя трывога знікла, і я падумаў, што гэта, відаць, быў самы шчаслівы дзень у маім жыцці».
3 цяжкасцю адрываючыся ад лістоў, я нарэшце зразумела: тэлефон. Пераводзячы погляд на гадзіннік, убачыла: амаль тры гадзіны начы. 3 нездавальненнем узяла трубку. Гэта быў усё той жа голас.
— Ты ведаеш, колькі зараз часу? — стомлена спытала я.
— Я ведаю, што ты не спіш па начах. Ты не спіш?
— He. Але табе гэта цяпер павінна быць усё роўна.
— He, не ўсё роўна.
— Чаму?
— Я таксама не сплю і ўсё думаю: відаць, я не магу без цябе. Гэта лёс.
— Што ты ведаеш пра лёс? — з сумам пацікавілася я, узгадваючы раман Андрэ.
— Вельмі мала, зусім крыху,— але ў голасе больш не было звыклай іроніі, і гэта здзівіла мяне, затрымаўшы на імгненне руку, гатовую адключыць тэлефон.— Паслухай, я падумаў: ну яе, гэтую праграму. Галоўнае: ты вяртайся. Вяртайся, я цябе вельмі прашу — вяртайся!..
— Гэта немагчыма,— проста адказала я.
— Можа быць, не зараз. Але ты скажы: калі ты зможаш вярнуцца?
— Я не ведаю,— шчыра прызналася я.— He ведаю.
Тэлефон замаўчаў. У пакоі стала ціха. Толькі шумела мора ў перадсвітальнай імгле. A на стале ляжалі старонкі з чужога, але ўжо чамусьці вельмі блізкага мне жыцця. Я паглядзела на іх і падумала: не, нельга іх тут чытаць. Яны ўвабралі і мора, і сонца, і подых гэтага краю. I я вырашыла: заўтра пайду да мора і дачытаю іх там.
* * *
Раніцай я пайшла да пірса, адкуль недалёка былі пячоры, пра якія пісаў Андрэ. Праз паўгадзіны я ўжо была там. Зазірнуўшы ў цемрыва каменнага мяшка, я нічога не ўбачыла. А вакол было па-ранейшаму спакойна, пустэльна і ціха. Сонца даўно прачнулася і цешылася з хвалямі ў сваю гульню: то прабягала іскрыстай сцяжынкай па вадзе, то раптам залівала яркім святлом усю прастору, то знікала за воблакам, а потым, усміхаючыся сцямнелай без яго вадзе, выблісквала і весялілася ізноў.
Я знайшла прыгожае месца, дзе можна было чытаць раман Андрэ: ля высокай сасны, кара якой абляцела ад ветру, засталося толькі пяшчотнае і безабароннае шалупінне маладога наросту са смалістымі кроплямі. Тут, ля сасны, да берага ішла паўразбураная дзюна, ледзь стрыманая апошнім спляценнем лазавіння, з-пад якога вецер ужо выдзьмухнуў пясок, агаляючы відовішча на мора. Усё разам — сасна, дзікая дзюна, старое лазавінне і чысты, адкрыты выгляд мора — былі нібыта сімвалам гэтых мясцінаў, і да гэтага нічога нельга дадаць лішняга. I я падумала: так, гэта патрэбнае месца якраз, каб чытаць гэты раман. I, адгарнуўшы старонку, я спынілася, здзівіўшыся супадзенню: новая глава пачыналася з мора.
«Раней мне здавалася: я ўсё ведаю пра каханне, пражыўшы столькі гадоў на зямлі. Здаецца, пабачыўшы ўсякага, нават крыху цынічна адношуся да гэтага пачуцця. Але цяпер я зразумеў, што да гэтага моманту нічога не ведаў пра каханне, пра такое, якім яно павінна быць, калі ты думаеш не толькі аб сабе, сваіх адчуваннях і асалодзе. Сапраўднае каханне — як мора, яно неабдымнае і неразгаданае, яно захоплівае цябе ўсяго. Яно здаецца крыху палохаючым і халодным, пакуль ты не ўвойдзеш у яго ваду. А мора ж заўсёды цёплае, калі ты да яго прывыкнеш,— ты і тваё цела.
На сэрцы ў мяне пацяплела пасля ўчарашняга вечара, але я ўсё роўна не ведаў, што ж мне рабіць далей. Я хацеў і адначасова баяўся шукаць сустрэчы з Інгрыдай у пасёлку: яна магла раззлавацца.
Так і не прыдумаўшы нічога, я вырашыў, як звычайна, проста прыйсці вечарам у kavine. Мяне сустрэлі тыя ж людзі,
Паўночнае лета
Паўночнае лета
тыя ж памяркоўныя размовы за кухлем піва, тыя ж вялікія і моцныя лаўкі ля сталоў, апускаючыся на якія ты адчуваеш спінай зычліва-ўпэўненую сілу дрэва, нібыта ты ў руках добрага волата з дзіцячай казкі. I яшчэ — гэты цёплы паўзмрок каля лесвіцы, за маім столікам, дзе гарыць свечка. Я праводжу рукой каля яе полымя, яе ж запальвала Інгрыда. I цяпло свечкі, можа, захавала і цяпло яе рукі. Цяпло свечкі і холад піва — вечны кантраст гэтых мясцінаў. Яшчэ адзін кантраст, што адлюстроўвае паўночнае лета.
Так я думаў, чакаючы Інгрыду. Знешне яна нічым не выдала змены ў нашых адносінах. Яна прынесла маю каву. Я маўчаў, баючыся нешта сказаць не так, разбурыць і без таго крохкі мост паміж намі. Толькі потым, зірнуўшы ў паўзмрок бара, я ўбачыў, што яна глядзіць на мяне. Яна пазірала, але ўжо не ўсміхалася. I я зразумеў, што яна змагаецца з сабой, і ёй, напэўна, балюча.
Я падняўся з месца і падышоў да лодкі ў сярэдзіне залы. Я залез у яе і налёг на вёслы. Лодка зарухалася, пагойдваючыся на месцы — і я разам з ёй. Мужчыны ў зале стрымана засмяяліся: падумалі, відаць,— гэты дзіўны француз, што з яго возьмеш. Але я ведаў, для чаго я гэта раблю: каб Інгрыда ўсміхнулася. I, кінуўшы пагляд у яе бок, я заўважыў: так, мяккая, светлая ўсмешка ізноў з’явілася на яе вуснах.
Я вярнуўся да сваёй кавы і адпачываў пасля валтузні з лодкай, пакуль раптам не заўважыў кветачніцу. Яна зайшла ў паўзмрок бара, нібыта хтосьці паклікаў яе адтуль. Але ж там была толькі Інгрыда. Няўжо яна хоча купіць ружы для гары Ведзьмаў? Калі гэта так, то яна сёння апоўначы будзе там. Сэрца маё забілася яшчэ мацней. Я ціха пакінуў kavine і накіраваўся ў гатэль узяць ліхтар і тыя ружы, што некалі купляў у кветачніцы. Стары наглядчык маяка неяк расказваў мне, дзе гэтая гара Ведзьмаў, і я спадзяваўся, што змагу яе знайсці.
Да апоўначы заставалася гадзіна. Я хуткім крокам пайшоў у бок лясных дзюнаў. Уключыўшы ліхтар, я ўсё роўна з цяжкасцю арыентаваўся ў гэтым лесе. Але я вельмі хацеў трапіць на гару, калі прыйдзе Інгрыда. Можа, гэта мой апошні шанец яшчэ раз убачыцца з ёй сам-насам.
Калі я ўжо зусім заблукаў у гэтым лесе, раптам згледзеў старую лесвіцу, якая вяла наверх. Там свяціў ліхтар. Гэта здзівіла мяне. Але іншых варыянтаў не было: больш нічога не нагадвала тут што-небудзь, падобнае да гары Ведзьмаў. Я пачаў асцярожна падымацца наверх. Адолеўшы пад’ём, я азірнуўся. Мой ліхтар высвеціў сцежку, па якой я і пайшоў. Праз пяць хвілін я апынуўся на невялікай палянцы, дзе ўбачыў каменны грот і жанчыну з букетам руж. Яна нешта шаптала — хутка-хутка, як у адчайным трызненні. Гэта была Інгрыда. Упершыню я ўбачыў яе не такой, як звычайна: зніклі яе спакой і ўпэўненасць.
Я выключыў ліхтар і, стаіўшы дыханне, чакаў у цемры.
Калі яна, адмыслова памаліўшыся, паклала ружы і збіралася сыходзіць, я выйшаў са свайго сховішча. Убачыўшы мяне, яна здрыганулася ад нечаканасці.
— Навошта ты тут?
— Таксама хачу пакласці ружы,— я паказаў ёй на кветкі, прымацаваныя да майго заплечніка.
Адчувалася, што яна мне не паверыла, але сказала іншае:
— Ідзі туды. Там ты зможаш іх пакласці. Толькі навошта табе гэта?
— А ты, навошта ты паклала кветкі?
Яна памаўчала, а потым сказала:
— Ты тут ні пры чым.
Пасля гэтых слоў я не ведаў, што мне сказаць яшчэ, каб не пакрыўдзіць яе. Моўчкі я пайшоў да грота, і раптам пачуў крокі, якія аддаляліся ўніз па сцежцы. Інгрыда сыходзіла. Кінуўшы кветкі ля грота, я пабег за ёй.
— Інгрыда! — крыкнуў я.— Пачакай!..
Але яна нічога не адказала, нібыта я клікаў пустэльню. Я ледзь дагнаў яе на лесвіцы.
— Чаму, чаму ты сыходзіш, Інгрыда? — задыхаўшыся ад бегу, спытаў я.— Няўжо мы хаця б крыху не маглі б пабыць разам?
Яна адмоўна пахітала галавой.
— Тады проста пазвані мне. Вось мой тэлефон.— Я пачаў ліхаманкава запісваць нумар.
Але яна толькі мякка адвяла маю руку:
— Я не магу пазваніць. У мяне няма тэлефона.
Паўночнае лета
Паўночнае лета
— Але ўсё роўна. Раптам табе што-небудзь спатрэбіцца. Вазьмі гэты нумар.
Яна ізноў пахітала галавой.
— He. Мне нічога не патрэбна. Усё, што мне трэба, у мяне ёсць.
Яна сабралася сыходзіць. Я моўчкі пакрочыў за ёй. Што мне яшчэ заставалася рабіць? Выходзячы з лесу, яна спынілася і сказала:
— А цяпер я хачу, каб ты мяне пакінуў.
Гэтыя словы балюча кранулі маё сэрца, але я разумеў, што яна мае права так сказаць. Я збочыў да дзюны, праз якую ішла сцежка да гатэлю. Прайшоўшы некалькі крокаў, я не вытрымаў і азірнуўся: яна яшчэ стаяла ля мяжы лясных дзюнаў, і я заўважыў, як яна памахала мне рукой.
Далей для мяне, відаць, быў самы цяжкі шлях. He таму, што пясок перашкаджаў ісці, не. Хутчэй за ўсё таму, што я сыходзіў ад яе, Інгрыды. Чаму ж так атрымалася? Што я зрабіў не так? Я задаваў сабе гэтыя пытанні, але не знаходзіў адказаў. I толькі падышоўшы да гатэля, я раптам зразумеў, што мы — зусім розныя людзі, я і яна. I не таму, што нарадзіліся ў розных краінах. Проста нас выхоўвалі па-рознаму. Але ўсё ж нешта і аб’ядноўвала нас: нешта, з чаго нарадзіўся, узнік гэты маленькі трапяткі агеньчык кахання ў душы кожнага з нас. Ён быў, я ў гэтым не сумняваўся. Я толькі баяўся, каб ён не згас, і не ведаў, што для гэтага трэба зрабіць.
* * *
Далей пайшлі падобныя адзін да аднаго вечары ў kavine. I я было падумаў, што ўсё скончылася ў нашых крохкіх адносінах з Інгрыдай, калі б не адзін выпадак.
КНІГІ ОНЛАЙН
