Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
Я кіўнуў, з нецярпеннем чакаючы, калі ж за ім нарэшце зачыняцца дзверы. Тады я падышоў да куста язміну. У нас ён ужо адцвіў, а тут — жыве, квітнее белым, чыстым полымем уначы ля мора. Я адламаў некалькі галінак, густа ўсеяных кветкамі, і вярнуўся ў kavine.
Інгрыда была ля стойкі бара. Я падышоў, і яна азірнулася.
— Вось.— Працягнуў я букет язміну.— Вось гэтыя кветкі напэўна бяскрыўдныя і вельмі падыходзяць да колеру вашых валасоў.
На маё здзіўленне, яна ўзяла кветкі, кіўнула мне і знікла ў паўзмроку бара. Я вырашыў, што не трэба прыцягваць лішнюю ўвагу, і вярнуўся за свой столік. Ружы я прымацаваў да заплечніка і адсунуў яго ў цёмны вугал. Потым я азірнуўся: не, ніхто не разглядаў мяне, як нейкі дзіўны экспанат. Усе былі заняты сваім півам і нетаропкімі размовамі. Я пашукаў вачыма старога наглядчыка маяка, але яго нідзе не было. I раптам я заўважыў яго за стойкай бара, ён аб нечым размаўляў з Інгрыдай. Тут, нібыта злавіўшы мой пагляд, стары павярнуўся, нешта сказаў Інгрыдзе і падышоў да мяне.
Яго столік быў побач. Праходзячы, ён паказаў рукой углыб залы. Я паглядзеў туды і заўважыў, як на сцэну выйшлі дзяўчаты, і, забіраючы трывогі і абвастраючы мары, залу напоўнілі матывы літоўскіх песень. Я зірнуў на старога, а ён — на мяне. Пагляд яго быў задуменным, быццам ён нешта шукаў ува мне, але не знаходзіў. Я нібыта пачуў, як цяжка ён уздыхнуў.
Ягоныя словы пранесліся ў маёй памяці, нібыта апошні сігнал абароны: «Не варта шукаць з ёю знаёмства, мсье Андрэ. У нас свае правілы. He варта гэтага рабіць, мсье».
Вядома, я ведаў, што не варта гэтага рабіць. Але ў наступныя дні я і сам не разумеў, што я раблю. Гэта нібыта рака, якая прабіла плаціну і вырвалася ў невядомасць. Кожны вечар я ізноў прыходзіў у гэтае kavine, садзіўся за столік, які абслугоўвала Інгрыда. Яна заўсёды была роўнай і ветлівай, але не болей таго. Маё ж сэрца разрывалася на часткі ад болю і радасці адначасова. Радасці ад таго, што бачу яе, і болю ад таго, што яна не са мною.
Дні праляталі, нібыта імклівыя птушкі мора,— ад аднаго вечара ў kavine да другога. Я забыўся на дні тыдня. Хаця тут суботы і панядзелкі былі аднолькавыя і не мела значэння, які дзень тыдня. I я, не зважаючы на час, праседжваў усе вечары ў гэтым kavine. Я садзіўся за столік, і вось яна падыходзіла, каб прынесці заказ. I я імкнуўся хутчэй выпіць тое піва, якое ўжо ненавідзеў, каб заказаць яшчэ, таму што тады я мог пабачыць яе яшчэ раз. Праўда, мне нельга было піць (дактары забаранілі). Але тут я напіваўся вымушана, ледзь дабіраючыся да таксі. Але я паводзіў сябе ціха, яна ні ў чым не магла мяне папракнуць. Мне нельга было піць, але здаровае марское паветра рабіла магчымым тое, што дрэнна скончылася б для мяне ў Парыжы. Хаця я дарма так думаў. Аднойчы вельмі прыхапіла маё сэрца. I я вырашыў: не, трэба спыніць забаўлянкі нязбытнымі марамі. Я сур’ёзны, паважаны ў сябе на радзіме чалавек, а паводжу сябе тут, як хлопчык: губляю мову, ніякавата ўсміхаюся. Трэба неяк выйсці з гэтага стану. I я вырашыў напачатку пазваніць Эльзе. Гэта павінна надаць мне ўпэўненасці, вярнуць у ранейшую атмасферу сям’і. Я пазваніў, але мне ніхто не адказаў. Ну зразумела, за гэтыя дні я зусім забыўся, што Эльза папярэджвала: трэба званіць па вечарах, але вечарам я заўсёды быў у гэтым kavine. А сёння я нікуды не пайду і пазваню Эльзе.
Але вечарам ногі самі панеслі мяне ў гэтае kavine. Там я праседзеў цэлую гадзіну, аднак Інгрыды не было: відаць, сёння ў яе быў выхадны. Расчараваны, я вярнуўся ў гатэль.
У той вечар я такі пазваніў Эльзе.
Паўночнае лета
Паўночнае лета
— Куды ты знік? Цябе вечна няма ў гатэлі, я пачала хвалявацца.
— He, са мной усё ў парадку, проста было шмат сустрэч і рознай чарнавой работы. Я вырашыў вывучыць і паўночныя дыялекты, апісаць іх у кнізе,— зманіў я і раптам адчуў, як ад гэтага сам сабе стаў брыдкім.
— Голас у цябе нейкі... мёртвы, ці што... Ты стаміўся. Скажы, ты п’еш таблеткі?
— Канешне,— ізноў зманіў я.
Я ўжо даўно пра ўсё забыўся, не тое што пра нейкія таблеткі. I адчуваў, што падман заблытвае мяне ў сваё павуцінне, таму змяніў тэму і задаў Эльзе некалькі пытанняў пра яе працу, запытаўся, ці не званілі мне, ветліва пацікавіўся пра здароўе яе бацькі і хутка развітаўся.
Пасля гэтай размовы, якая павінна была прынесці мне супакаенне, я, наадварот, адчуў сябе яшчэ больш прыгнечаным і не знаходзіў сабе месца.
Нішто не суцяшала мяне. Дзесьці я чытаў, што сапраўднае каханне падобна да хваробы. Тады я толькі паблажліва пасміхнуўся: ну гэта перабольшанне. А цяпер я вельмі добра разумеў гэтага пісьменніка: як падчас хваробы, я нічога не еў, не хацеў нікога чуць, не мог нічога рабіць. Напачатку я спрабаваў хадзіць да мора, каб прывесці ў парадак свае чарнавікі, але, крыху пагартаўшы іх, не знаходзіў у сабе ні сіл, ні жадання займацца ўсім гэтым. Напісанымі некалі ў парыве натхнення радкамі абыякава шапацеў берагавы вецер. А я моўчкі сядзеў на беразе, бессэнсоўна назіраючы за хвалямі, кідаў у ваду дробныя каменьчыкі — адзін за адным, адзін за адным...
Прыкладна так праходзіў мой час да вечара. А вечарам я сядзеў за сваім сталом у kavine, піў каву. Я даўно ўжо не спрабаваў завязаць знаёмства з Інгрыдай ні з дапамогай кветак, ні праз кампліменты. Мне было дастаткова таго, што я хоць зрэдку бачу яе. I раптам, цвяроза назіраючы за ўсімі ў kavine, я пачаў заўважаць, што Інгрыда часта спыняецца ў паўзмроку бара, за стойкай. Адтуль яна амаль незаўважна, але, калі адчыняюцца дзверы і аўтаматычна запальваецца ліхтар, яе можна добра разглядзець і заўважыць, што яе позірк скіраваны ў мой бок. Але, заўважыўшы, што я прыкмеціў яе позірк, яна
знікла і больш не з’яўлялася за стойкай. Я не ведаў, як гэта разумець, але ўпершыню хоць нейкае падабенства надзеі пасля столькіх самотных дзён пасялілася ў маім сэрцы.
Праўда, усё самае галоўнае пачалося не тады, а крыху пазней, у адзін нічым не прыкметны дажджлівы вечар, з якога звычайна змяняецца на горшае надвор’е, на цэлыя тыдні выганяючы з пляжаў адпачываючых.
Я прыйшоў у kavine, як звычайна, але столікі не былі заняты, ніхто не заказваў піва. У kavine было шумна, усе яўна некуды збіраліся. Я падышоў да старога наглядчыка маяка.
— Што здарылася?
— Хлопчык заблудзіўся.
— 3 мясцовых? — удакладніў я.
— Уся бяда ў тым, што якраз не. Сын адной прыезджай францужанкі.
— Паслухайце, я пайду з вамі,— вырашыў я.
Стары толькі хмыкнуў:
— He хапала яшчэ, каб потым мы шукалі яшчэ і вас, мсье.
Я не вытрымаў.
— Як хочаце, я пайду сам, без вас. У рэшце рэшт, гэтага мне ніхто не можа забараніць.
Відаць па ўсім, стары не чакаў такой упартасці з майго боку.
— Пачакайце, мсье! — крыкнуў ён наўздагон, калі я накіраваўся ў бок выхаду з kavine.
Я азірнуўся.
— Я падумаў, што вам лепш агледзець дзюны ля ўзбярэжжа, ля дарогі ў стары пасёлак. Наша група пойдзе ў лес, а вось на ўзбярэжжа паставіць няма каго.
— Добра,— памякчэў я.— Як жа зваць хлопчыка?
— Жан. Агледзьце там кожную дзюну і дзве пячоры ля пірса. Клічце яго, можа, ён пойдзе на голас. I вазьміце з сабой адзін з ліхтароў. Яны вісяць на сценцы. Удачы вам, мсье.
Я кіўнуў у знак згоды, узяў ліхтар і пайшоў у цемру. Зверху, з лясных дзюнаў, былі чутныя галасы і крыкі, рэха прыносіла іх. Мой жа шлях быў уздоўж узбярэжжа. Уключыўшы ліхтар, я залез на вяршыню дзюн і пакрочыў па верхняй сцежцы, высвечваючы ліхтаром усё навокал. Час ад часу я клікаў Жана,
Паўночнае лета
Паўночнае лета
але адказу не было. Толькі цішыня, шум мора ў цемры і водгулле галасоў з лясных дзюн. Я прайшоў самы цяжкі, зарослы кустоўем участак, але нікога не знайшоў. Такім чынам, мне засталося праверыць дзве пячоры ля пірса. Я разумеў, што гэтыя мясціны і пячоры правяралі, але стары хутчэй за ўсё паставіў мяне на гэты ўчастак з думкай, што, магчыма, хлопчык, блукаючы, вернецца сюды.
Я падышоў да адной пячоры, пасвяціў ліхтаром і крыкнуў:
— Эй, Жан! Ты там? Адкажы мне, Жан!..
Але рэха, адбіўшы мае словы ад камення, вярнулася ні з чым.
Я падышоў да другой пячоры, падняў вышэй ліхтар і нахіліўся, адводзячы ад вачэй капюшон дажджавіка. Скіраваўшы прамень святла на ўваход у пячору, я так і застыў, не маючы сіл нічога сказаць. У бляклым святле ліхтара я ўбачыў яе. Інгрыда стаяла ўнутры каменнай пячоры і гэтак жа моўчкі глядзела на мяне.
— Я Андрэ,— не знайшоўшы, што сказаць, я назваў сваё імя.
— Я ведаю,— вельмі спакойна адказала яна.
— Вы таксама шукаеце гэтага хлопчыка? — спытаў я, каб хоць штосьці спытаць.
— Я шукала. Яго тут няма.
— Так, я аблазіў усе дзюны.
Я стомлена прысеў на камень ля ўвахода.
— Лепш ідзіце ў пячору, тут лье дождж,— прапанавала яна, таксама скіраваўшыся туды і раптам, абыходзячы камень у цемры, зачапілася за яго і ўпала. Я кінуўся да яе.
— Вы параніліся?
— Нага... — прастагнала яна ў адказ.
Я падняў і перанёс яе на ахапак са старой лістоты ў пячоры. Ліхаманкава ўзгадваючы ўрокі медыцыны ва ўніверсітэце, пастараўся як найменш балюча агледзець нагу. Але Інгрыда застагнала ад болю, калі я дакрануўся да калена. Унутрана молячыся ўсім багам, я сабраўся з сіламі і правай рукой рэзка ірвануў нагу на сябе. Інгрыда закрычала ад болю. Я перавёў дыханне, з палёгкай пачуўшы лёгкі шчаўчок у калене: косць стала на сваё месца. Я зірнуў на Інгрыду: вочы яе ўсё яшчэ былі закрыты, валасы раскідаліся белым дажджом у цемры пячоры. Я з хваляваннем чакаў. Нарэшце яна расплюшчыла вочы з кроплямі балючых слёз на вейках і прашаптала:
— Дзякуй табе.
Я толькі збянтэжана ўсміхнуўся ў адказ, але, думаю, з-за цьмянага святла ліхтара яна нічога гэтага не заўважыла, таму спытала:
— Чаму ты маўчыш?
— Я перанясу цябе на свежае паветра. Табе трэба прыйсці ў сябе,— сказаў я і асцярожна ўзяў яе на рукі. Яна была на здзіўленне лёгкай, так што я хутка вынес яе з пячоры.
Дождж скончыўся. Толькі вецер ціхутка гнаў панурыя хмары па цёмным небе — далей, на поўдзень.
Інгрыда сядзела ў мяне на каленях, усё яшчэ слабая і кволая пасля перанесенага болю. Яе галава ляжала ў мяне на плячы, валасы, кранаючыся майго твару, прыносілі лёгкі водар нечага невядомага, мяккага і пяшчотнага. Мне хацелася, каб гэта доўжылася ўсё маё жыццё. Я ціха правёў рукой па яе валасах, яна адкрыла вочы і паглядзела на мяне. Можа, менавіта ў гэты момант нешта маланкавае, невыказнае ў словах, прабегла між намі. I, нібыта спалохаўшыся гэтага, яна паспешліва сказала:
КНІГІ ОНЛАЙН
