Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
— He, яна не памерла. Яна знікла. Ты з’ехаў. А яна знікла праз месяц. Паехала цябе шукаць.
— Але... Яна не магла ведаць, дзе я... Куды яна паехала?
— У Прагу. Твой сябар Андрэй сказаў, што ты з’ехаў у Прагу, нават адрас даў, куды ты пойдзеш там. Толькі ёй сказаў, больш нікому. Яна вельмі прасіла. Андрэй спалохаўся, што яна зноў кінецца пад машыну.
— Прычым тут машына? Што ты кажаш, Янка?!
— Яна кінулася пад машыну, калі даведалася, што ты з’ехаў, але кіроўца своечасова затармазіў, яна звалілася і знявечыла сабе твар, што не пазнаць. Левая частка твару была зусім страшная... Наогул, яна пасля бальніцы так змянілася,
сама не свая, нават голас... Лекары сказалі: так бывае, добра, што засталася жывая. Дык яна не знайшла цябе?..
Жудасная здагадка пранізала мозг Марціна. Левая частка твару... Постаць Дашы... Карціны... Марыя вельмі падобная на Дашу... He, гэта неверагодна, і ўсё ж...
— Дык яна не знайшла цябе? — данеслася, нібы з туману, пытанне Янкі.
Што ён мог ёй адказаць, дзіцяці, якое плача ў яго на грудзях? Адказаць, калі сам яшчэ нічога не разумеў... Да таго ж, на іх ва ўсе вочы глядзела гэтая жанчына.
— Пойдзем,— папрасіў Марцін.— Адвядзі мяне ў яе пакой.
Ён увайшоў у пакой Дашы, нібы ў кватэру Марыі пасля таго, як яе павезлі ў лякарню. Усё захавалася некранутым і хваравіта родным. Час, нібы здзекуючыся над намі, захоўвае рэчы.
— Я пакіну цябе,— сказала Янка.— У стале — ліст,— папярэдзіла яна і ціха сышла, зачыніўшы дзверы, нібы зачыняючы яго ў свеце мінулага.
Марцін прайшоўся па пакоі, падышоў да акна, дзе стаяў Дашын стол. Яна любіла глядзець на неба і сад, таму паставіла стол да акна.
Вось і вярнуўся. Як у казцы — да пабітага карыта, разбуранага — не вонкава, але ўнутрана — дому.
Моўчкі пачаў хадзіць па пакоі, спрабуючы супакоіцца, але нічога не атрымлівалася.
Марцін адчыніў дзверы, каб неяк разрадзіць атмасферу. Зірнуўшы ў калідор, заўважыў Янку. Яна стаяла, прыхінуўшыся да дзвярэй кухні. Убачыўшы яго, яна падышла.
— Пройдземся? — спытаў Марцін.
— Так, давай пагаворым. Мне ўжо даўно не прыходзілася гаварыць з дарагім для мяне чалавекам.
— У цябе няма сяброў? — здзівіўся Марцін.
Яна ўсміхнулася:
— Ёсць аднакласнікі, але яны мяне не разумеюць, лічаць мудрагелістай. Праўда, ёсць адзін чалавек і, здаецца, ён мяне кахаў. Гэта Косця.
— А чаму кахаў? Ён што больш цябе не кахае?
— He ведаю,— яна нахмурылася.— Мы пасварыліся.
— Чаму?
За АБЛОКАМІ ДУШЫ
За аблокамі душы
— Проста пасварыліся. Ён сказаў мне не ўмешвацца ў яго справы.
— А што ў яго за справы?
— Дурасці. Ён гуляе ў казіно. Ён распрацаваў сваю сістэму гульні, ён вельмі разумны. Я сказала, што гэта несур’ёзна, лепш, калі ён зоймецца фізікай. У яго здольнасці, так кажуць ва ўніверсітэце. Але ён не паслухаў мяне і ўсё закінуў. Так мы пасварыліся,— яна ўздыхнула.
— Але ты кахаеш яго?
— Так.
— Тады ідзі да яго, хутчэй.
— Пакуль не ўцёк, як ты? Прабач... Я злая, дрэнная, нястрыманая...
— Хто гэта табе сказаў?
— Павел.
Марцін прамаўчаў, не ведаючы, як растлумачыць ёй усё гэта.
— Паслухай, будзе лепш, калі я адвязу цябе да Косці. Ты ведаеш, дзе ён можа быць?
— У казіно. Спрабуе выйграць мільён,— адказала Янка, і ў словах яе прагучала горыч і крыўда.
— Мільён... Я бачыў такіх, якія нараджаюцца з думкай выйграць мільён. Потым толькі разумеюць, што мільён не заўсёды вырашае не тое што мільён, але нават адзіную праблему.
— Здаецца, ён пра гэта не здагадваецца. Ён хоча давесці ўсім, што нечага варты.
— Каму — усім?
— Свету — каму яшчэ. Ён стане знакаміты і багаты.
— Свет і без яго ванітуе ад багацця і знакамітасцей. Яму не прыходзяць у галаву ідэі больш арыгінальныя? Напрыклад, хоць бы давесці сваё каханне да цябе?
— Гэта прыйдзе яму ў галаву гадоў праз дзесяць.
— Ты ўсё яшчэ на мяне злуешся? — спытаў Марцін.
— He,— яна адвяла вочы.— Паехалі да яго.
Яны выйшлі з дома і накіраваліся да машыны Марціна.
— Куды ехаць?
— У нас у горадзе, дзякуй богу, адно казіно,— усміхнулася Янка,— на плошчы, у завулку за тэатрам.
Яна замоўкла, але ён адчуў: яна нешта недагаворвае. Moxa, у гэтым «нешта» — крыўда і прабачэнне, боль і радасць адначасова. Ён не ведаў, таму сказаў асцярожна:
— Ты мяне прабач. Я прынёс табе і Дашы гэтулькі гора.
Яна нічога не адказала, доўга маўчала, потым усё ж спытала:
— Але ты кахаеш яе?
— Так,— проста адказаў ён.
— Тады табе абавязкова трэба знайсці яе, ты гэта разумееш? — зусім сур’ёзна сказала яна, зусім як ён, калі гаварыў пра Косцю.
Марцін кіўнуў, праглынаючы камяк слёз. Янка зноў трывожна паглядзела на яго.
— Ты нешта ведаеш, але не кажаш мне. Ты не застаўся ў яе пакоі. Ты і раней заўсёды імкнуўся адцягваць гэты момант — момант болю.
— Я слабы?
— Я гэтага не казала. Проста ты вельмі ўражлівы. Але калі ты нічога не можаш сказаць пра Дашу, калі ты так вырашыў, няхай будзе па-твойму.— Яна памаўчала, а потым спытала, мусіць, каб ён не пакрыўдзіўся: — А ў Празе ты чым займаўся?
— Збіраў грошы. Я зараз багаты, Янка.
Яна з цікавасцю паглядзела на яго.
— Гэта нядрэнна. Як гэта ў цябе атрымалася? Ты выйграў у казіно?
— He. У рулетку жыцця.
Яна нахмурылася:
— Думаеш, я нічога не разумею?..
— Я не хачу цябе пакрыўдзіць, Янка. Можа, я дрэнны чалавек, і ты будзеш пагарджаць мной, калі я ўсё табе распавяду.
— He.
— Чаму? — здзівіўся Марцін.
— Проста я ведала аднаго правільнага чалавека, Паўла. Ведаеш, ён памёр з самым нешчаслівым выразам твару, які я калі-небудзь бачыла.
Марцін падумаў: дзіўна, чаму яны ўсе так не любілі Паўла? Бо ён такі правільны. Або яны — такія дрэнныя?
Янка нібы адгадала яго нямы запыт.
За аблокамі душы
За аблокамі душы
— Людзі так доўга жывуць, што ўсё ўжо пераблыталася, і ніхто не можа адказаць, што добра, што дрэнна...— яна ўздыхнула і далей усю дарогу маўчала.
Марцін прыпаркаваў машыну ля казіно і разам з Янкай увайшоў у залу. Ігракоў было мала, яны сабраліся за адным столікам. Марцін, абняўшы Янку, прайшоў туды. Хвіліну яны назіралі моўчкі.
Сярод усіх ігракоў вылучаўся высокі хлопец. Калі меркаваць па яго настроі, яму шанцавала.
— Гэта ён? — спытаў Марцін.
Янка кіўнула.
— Ты мела рацыю, ён сапраўды займаецца не сваёй справай.
— Яму сёння шанцуе...
Марцін усміхнуўся. Ён паспеў заўважыць двух дужых хлопцаў у чорных скураных куртках ля стойкі.
— Ты не верыш у яго? — незадаволена спытала Янка.
— He ў гэтым справа.
— А што здарылася? — спытала яна.— Наогул, ты маеш досвед у гэтым?
— Наогул, так. Таму падыдзі да яго і папрасі спыніць гульню, пакуль не позна.
— He позна — што?
— He пытайся ў мяне ні пра што. Ідзі.
Янка падышла да Косці, паспрабавала з ім загаварыць, але ён засмяяўся, а яна нервова паціснула плячамі і адышла.
— Нічога не атрымліваецца,— сказала яна Марціну.
— Але ты сказала, што кахаеш яго?
— Зараз — не. Праз пяць хвілін буду сумнявацца, а потым...
— А потым зноў скажаш, што ты яго кахаеш.
— Так...— яна ледзь не расплакалася.
— Пайшлі,— закамандаваў Марцін.
— Куды?
— Убачыш.
Яна пакорліва пакрочыла за ім. Яны ўладкаваліся ў машыне, у завулку, які вёў да метро: даволі «глухое» ў гэтую гадзіну месца.
— Чаго мы тут чакаем?
— Косцю,— спакойна адказаў Марцін.
— Усё роўна не разумею...— Яна напружана зірнула на Марціна.— Нешта павінна здарыцца?
— Так. Але ўсё скончыцца добра, павер мне.
— Ведаеш, мне чамусьці хочацца табе верыць і нават падпарадкоўвацца. Ты стаў надзейным, моцным. Гэтае новае пачуццё, я памятаю цябе іншым — бязвусы, блазенскі твар,— і мне становіцца смешна і журботна.
— Чаму?
— Ад таго, што так бяжыць час, і я калісьці буду іншай. Цікава, а ты мяне адразу пазнаў? Восем гадоў мінула...
Марцін адчуў у яе словах лёгкую крыўду, якая яшчэ не прайшла. На яго. Ен ведаў, што яна не хутка знікне ў іх адносінах: бо ён кінуў яе, з’ехаў.
— Ведаеш, Янка, я ўвесь час думаў пра цябе. Пра цябе і Дашу. Толькі вы абедзве былі ў маіх думках. Мне не заўсёды было добра, і тады я ўспамінаў вас, а аднойчы хацеў напісаць ліст, але тады б усё правалілася, і я не мог гэта зрабіць... Адзінае, што я мог,— думаць пра цябе і Дашу.
Яна нічога не адказала. Марцін павярнуўся і ўбачыў, што яна плача.
— Табе было вельмі цяжка без мяне?
Яна зусім па-дзіцячаму ўсхліпнула і адказала:
— Ты заўсёды разумеў мяне, падтрымліваў. Гэта было так страшна, калі ты знік, і мне здавалася, што ты памёр, і Даша таксама памерла. Гэта жудасна, калі побач з табой былі дарагія табе людзі, а потым яны зніклі, нібы прысніліся табе. Ты працягваеш рукі, а вакол — пустэча, няма нікога.
Марцін апусціў галаву.
— Так, я ведаю: я вінаваты перад табой і Дашай. Перад многімі я таксама вінаваты...
Яна перабіла яго.
— He трэба прабачэнняў. Ты ўсё ж вярнуўся — гэта лепшае, што ты мог зрабіць для мяне, чым пустыя прабачэнні. Бессэнсоўна асуджаць тых, каго ты любіш нягледзячы ні на што...
Марцін уважліва паглядзеў на яе заплаканы твар і сур’ёзныя, трохі счырванелыя ад слёз вочы — кантраст дзяцінства і сталення, і сказаў:
— Ты вырасла вельмі разумнай дзяўчынкай, Янка. Нават без мяне. I я зраблю ўсё, каб ты была шчаслівая і больш не пакутавала.
Ён абняў яе, адчуваючы нервовую дрыготку яе плячэй, што сцішвалася ў яго руках. Так яны і сядзелі, абняўшыся, брат
За аблокамі душы
За аблокамі душы
і сястра, пакуль аб адзінаццатай Марцін не ўбачыў у агнях казіно знаёмую постаць. Янка таксама заўважыла.
— Косця! — прашаптала яна.
Марцін хутка выбраўся з машыны і схаваўся за кут дома. Адтуль ён бачыў вуліцу і двух хлопцаў, якія раней сядзелі ў бары, а зараз выйшлі ўслед за Косцем з казіно. Марцін убачыў, як яны, скарыстаўшыся завулкам, які трэба было перайсці, каб патрапіць да метро, падышлі да Косці, пачалі размахваць рукамі і нешта патрабаваць.
Марцін хутка перабег панадворак і ззаду абрынуўся на аднаго з іх, аглушыўшы кастэтам. Потым не пашкадаваў і другога, які ад удару таксама зваліўся ў вясновы бруд.
...Ці мог падумаць ён, Марцін, што і тут, у родным горадзе, яму прыйдзецца займацца старым, звыклым за восем гадоў рамяством?..
Адсопшыся, Марцін падышоў да Косці.
Хлопец быў моцна напалоханы.
— Хто вы? Што вам трэба? — спытаў ён, мабыць, прымаючы Марціна за яшчэ аднаго гангстэра.
КНІГІ ОНЛАЙН
