Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
...Зрэшты, жыццё ніколі не адорвае зашмат, заўсёды нешта ўтойваючы... Яму трэба было гэта зразумець раней, / гэта заўсёды можна зразумець розумам, але не сэрцам.
Бо што тады рабіць марам? Сысці на пенсію, памерці?..
I што тады рабіць з вясной?..
Што рабіць са старым садам, які чакае апошняга спаткання з табой?..
Нарэшце, што рабіць з верай у шчасце?..
Нячутна падышла Янка. Ён так задумаўся, што не заўважыў яе?
— Скажы, табе было добра ў Празе? I ты вярнуўся, каб забраць туды Дашу?
— He. Я вярнуўся, каб жыць тут, разам. Жыць і нікуды больш не з’язджаць.
Ён раптам адчуў горыч: Янка не зразумела яго да канца. Зрэшты, ніколі не варта патрабаваць ад чалавека больш, чым ён можа. Усё гэта прыйдзе — пазней, раней, але прыйдзе.
...Ніна казала яму, што жыццё складаецца таксама з цярпення.
Янка паснедала і сышла на лекцыі: яна займалася на падрыхтоўчым аддзяленні ўніверсітэта, дзе вучыўся Косця.
Марцін праводзіў яе і вярнуўся на кухню. Машынальна, абы нешта рабіць, узяў свой кубак з недапітай гарбатай: на дне плавалі чаінкі, нібы маленькія жыцці маленькага свету, які мы не заўважаем. I ён, гледзячы на іх, падумаў: упершыню за тры гады ён п’е танную гарбату, але шчаслівейшы, чым калі б піў дарагую, прынесеную паслужлівым афіцыянтам...
У акно свяціла сонца, раніца выглядала спакойнай і ўлагоджанай. Марцін вырашыў прайсціся.
Калюжыны падсыхалі, ісці было лёгка. Марцін, бязмэтна блудзячы, зайшоў на ціхую вуліцу і раптам успомніў дзяцінства: цішыню старой вуліцы, вельмі падобнай на гэтую, першае сонца, дворніка, які змятае апошняе смецце зімы — і тады яму здалося, што вось-вось адбудзецца цуд. I ён доўга не хацеў сыходзіць, усё чакаў яго — цуд... I, мусіць, будзе чакаць
заўсёды. Такі ўжо ён чалавек, і ад гэтага ўсе яго праблемы, але ад гэтага ж — і ўсе маленькія макулінкі шчасця яго жыцця. Так, свята так і засталося толькі чаканнем свята...
Марцін выйшаў да парку. Тут сонца яшчэ не зусім падпаліла снег, на алеях цёмнымі люстэркамі бліскацелі калюжыны, а ў іх адлюстроўваліся дрэвы, быццам на толькі што выяўленай фотастужцы.
У Празе, мусіць, таксама вясна, такія ж калюжыны і сонца...
Дзіўна, чаму тут ён раптам успомніў пра Прагу... Можа, таму, што стаяла цішыня, у парку — як у саборы, і хацелася нешта сказаць, нарэшце пачаць споведзь пра сябе... Толькі вось няма каму: Янка, вядома, разумее, што вялікія грошы не прыносяць на прыгожым сподку, але дарма яна думае, што зможа вытрымаць усю праўду, якую ён хавае ад яе. He, яна проста не разумее, якія гэта розныя рэчы — меркаваць і ведаць, прыняць у сваю душу чужую віну, чужыя памылкі, не змяніўшы думкі пра чалавека. He, яна такая маладая...
Марцін павярнуў ад парку дадому: прайшоў ля крамы, вуліцай уздоўж рэчкі. Калісьці ён ўяўляў, як па гэтых вуліцах блукае Даша. Ён думаў, што яна ходзіць гэтымі вуліцамі, а яна была ў Празе, блукала за ім па пакінутых ім адрасах... Чаго яна баялася? Што ён жахнецца, як яна змянілася? Баялася перашкодзіць яго жыццю, а гэта, ён выразна разумеў, і ёсць вышэйшае каханне. Тое сапраўднае каханне, якое здольна ахвяраваць усім.
Аб гэтым Марцін думаў са шчымлівай нудой, бязмэтна блукаючы па вуліцах да самага вечара.
Калі ён вярнуўся, у доме гарэла святло. Марцін прайшоў у гасціную. Косця і Янка былі там: Косця нешта захоплена чарціў, Янка чытала кнігу. Убачыўшы яго, яна клапатліва падсунула да яго зручнае крэсла.
— Стаміўся?
— He. Шмат хадзіў. Вясна...— адказаў Марцін.
Косця адарваўся ад канспекта.
— Вось і я гавару Яне: прайдзіся па свежым паветры.
— А сам? — абурылася Янка.
— У мяне канферэнцыя, ты ж ведаеш.
— Калі? — спытаў Марцін.
— Заўтра.
За аблокамі душы
За аблокамі душы
— Можна, я прыйду?
— Вядома. Я буду рады,— адказаў Косця.— А вы што, фізік?
— He, але ў чымсьці разбіраюся, напрыклад, у оптыцы. Я фатограф.
— Дык гэта ж выдатна! — Косця паглядзеў на яго з цікавасцю.— Я якраз займаюся оптыкай.
— Вынаходзіш?
— Удасканальваю.
Марцін кіўнуў і, каб не перашкаджаць, вырашыў пайсці ў стары сад.
Ноч ахутала дрэвы, нібы ў цёмную і цёплую вясновую шаль. Марцін запаліў.
— Нешта не так?
Янка кранула яго за рукаў. Голас яе гучаў занепакоена.
— He, усё добра. Проста даўно забыўся, што значыць жыць разам. Абвыкаю,— ён усміхнуўся.
— Косця прапанаваў пажаніцца. У чэрвені мне будзе васямнаццаць, мы зможам пажаніцца. Што ты думаеш аб гэтым?
— А я тут ні пры чым. Ты павінна вырашаць сама.
Янка ўважліва паглядзела на яго, памаўчала, потым раптам сказала:
— Дзякуй.
— Гэта наш стары дом кажа вам «дзякуй». Вы адзіныя, хто працягне яго жыццё і памяць аб усіх, каму ён дарагі...
* * *
У траўні пачынаюць квітнець кветкі.
У чэрвені квітнеюць на ўсю моц.
Чароўна павее жывымі кветкамі ў ліпені.
А вось у жніўні яны пачынаюць адцвітаць.
Што ўжо казаць пра верасень?..
У верасні нам толькі застаецца ўспамінаць, што
... у траўні пачынаюць квітнець кветкі;
у чэрвені квітнеюць на ўсю моц
і так чароўна павее жывымі кветкамі ў ліпені...
Навошта ж яна прыходзіць, восень?.. Можа, яна не ведае, што яна, менавіта яна — яго мінулае разам з датай нараджэння.
Занадта доўга мы разбіраемся з жыццём: куды ісці і што рабіць. I адцвітаюць нашы кветкі на палянах сэрца. Так ён думаў, вяртаючыся ў Прагу. Дрэнна ён зрабіў або добра? Проста ён зразумеў: там у яго засталося тое, што ён шанаваў больш за ўсё, і гэта належыць толькі ім — яму і Дашы... I нешта незразумелае адчуў ён, такое, як лёс, як гэтае неба, як нешта невядомае аб самім сабе, дакладней, нібы далёкія аблокі, за якімі — невядомасць, таму што ніколі не зразумець, што нясуць яны — гора або шчасце, радасць або пакуту, гэтыя вечныя — светлыя або маркотныя — аблокі кожнай чалавечай душы.
За аблокамі душы
УЬАЧЫЦЬ MtPA
Камусьці гэтая гісторыя пакажацца смешнай, а ў маёй душы яна пакінула дзіўныя, супярэчлівыя пачуцці. Можа, гэта даніна памяці дзяцінству, а можа — апошні водгук рамантычнай аддадзенасці мары. Яшчэ не ведаю... Здаецца, у дарослым жыцці нам павінна быць прасцей ацэньваць падзеі і здарэнні: мы шмат ведаем, мы шмат перажылі, мы, можна сказаць, нечаму навучыліся. Усё гэта правільна, але... Але нешта ўсё ж перашкаджае быць тымі, якімі мы павінны быць,— упэўненымі дарослымі, якія шмат ведаюць і многаму навучыліся. Мне здаецца, ад гэтага страчваецца, знікае беспаваротна штосьці вельмі важнае з нашай душы. Што гэта, мне цяжка сказаць, я вельмі баюся памыліцца, але яно — як адкрыты чысты позірк вачэй юнацкай фотакарткі, як першы палёт, як першы разбег марской хвалі...
Аднак гэтыя разважанні не маюць ніякага дачынення да пачатку гэтай гісторыі, вельмі звычайнай і нічым не адметнай. Справа ў тым, што кожны год мы ў жніўні едзем да мора. Гэта
iHHetfuseu
УБАЧЫЦЬ МОРА
ў нас добрая традыцыя. Мы не шукаем прыгод і нечага незвычайнага, проста едзем да мора, таму што прывыклі, што кожны год у жніўні адбываецца гэтая паездка. Праўда, гэтым разам мы вырашылі паехаць на ўласнай машыне. Я згадзілася, але ўжо ўвечары пашкадавала аб гэтым. Мы збіліся з дарогі. Дакладней, мы не збіліся б, каб не адзін пракляты аб’езд. Звярнуўшы з шашы, мы праехалі даволі доўга і, відаць, прапусцілі патрэбны паварот. Таму замест магістралі выехалі на прасёлкавую дарогу. Андрэй спыніў машыну і вінавата паглядзеў на мяне.
— Што будзем рабіць?
Відаць, зараз ён ужо не хацеў браць на сябе адказнасць.
Я азірнулася навакол. Стомленае летняе сонца апускалася долу, знікаючы на ўскрайку поля, праз якое бегла гэтая пясчаная, пабітая калёсамі вясковая дарога. Далей бачылася нейкая вёска.
— Прыйдзецца заначаваць там,— я махнула рукой у бок далёкіх хат.
Так мы трапілі ў гэтую вёску. Дакладней, у крайнюю хату, дзе доўга тлумачылі гаспадыні пра свой няўдалы ваяж. Гэта была добрая жанчына, ва ўсякім разе, да нас яна аднеслася з паразуменнем і сказала, што ў іх ёсць вольны пакой — сына, які служыць у войску. I мы пайшлі да машыны, каб забраць адтуль неабходныя нам рэчы. Я якраз выцягвала заплечнік з ежай, калі ў двары з’явіўся хлапчук. У яго вачах яўна чыталася захапленне нашай новай машынай, а на круглым тварыку ззяла ўсмешка: ён назіраў, як я выцягваю гэты кляты заплечнік, які за нешта зачапіўся ў багажніку.
— Дапамагчы?
— He, я сама.
I тут, нібыта пачуўшы мае словы, заплечнік лёгка выслізнуў з-пад адной з валізак.
Аддыхаўшыся, я запытала:
— А ты хто?
— Я ўнук,— сур’ёзна адказаў ён.
— Унук... Гэта, канешне, таксама вызначэнне, але ўсё ж — як цябе завуць?
— Лёва.
— Значыць, Леў.
— Ну, гэта калі падрасту.
3 машыны з валізкай выйшаў Андрэй. Хлапчук, убачыўшы яго, раптам папрасіў:
— А можна, я пасяджу ў кабіне? Колькі хвілін...
Ён умольна паглядзеў на Андрэя.
— Ну што ж, давай.
Яны разам селі ў машыну, і я, гатуючы вячэру з бутэрбродаў, чула нават у кухні, як малы радасна галёкаў, седзячы за рулём.
Раптам усё сціхла. Я выйшла ў двор, паглядзець, што здарылася. Ля машыны стаяла гаспадыня і выгаворвала ўнуку.
— Што ж ты перашкаджаеш людзям? Яны стаміліся, столькі ехалі з вялікага горада, а ты са сваімі бязглуздымі забаўкамі і размовамі...
— Дык яны самі дазволілі... — апраўдваўся хлапчук.
— Нічога страшнага, няхай забаўляецца, яму цікава,— паспрабавала я заступіцца.— А мы тут ладзім вячэру.
— У хаце? — спытала яна.
— Так.
— Такі цёплы вечар, давайце ў нашым садзе, пад рабінкамі, там ёсць стол. А я малака свежага прынясу,— прапанавала яна,— А вось і мой стары ідзе, ён дапаможа вам,— яна кіўнула ў бок старога, які сапраўды ішоў да нас, задумліва смалячы цыгарэту.
— Сустракай гасцей! — крыкнула гаспадыня.— 3 вялікага горада, калі такое бывае...
I мы вячэралі разам пад маладзенькімі рабінкамі, якія ў жніўні пачыналі чырванець, схіляючы долу свае гронкі, асвечаныя вячэрнімі промнямі сонца. Як толькі я ўбачыла іх, чамусьці доўга не магла адвесці вачэй, нібыта мне праз столькі далёкіх гадоў раптам усміхнулася дзяцінства...
— Дык вы, значыць, да мора... — сказаў стары, наліваючы нам за сталом свежае малако.
— Ловім апошнія дні лета. Трэба адпачыць хоць раз у год. У нас там любімае месца — мора і горы. Вельмі прыгожа,— адказаў Андрэй.
— А якое яно, мора? — не вытрымаў, спытаў цікаўны хлапчук.
— Мора?..— Андрэй задумаўся.— Ну, звычайнае.
КНІГІ ОНЛАЙН
