Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
Тут у размову ўмяшалася гаспадыня:
Убачыць мора
Убачыць мора
— He перашкаджай! Малы яшчэ...
— Ну што вы... — мы разам далікатна заступіліся за хлопчыка.
— Дык якое яно, мора? — дапытваўся ён.
— Пачакай! Лепш няхай раскажуць, як там у горадзе. A то мы сядзім у глушэчы, нічога не ведаем.
— НІто новага? Ды так, жыццё ідзе. А новага? Парк адкрылі новы. Відаць, усё.
— А ўвогуле, як там? Культура — тэатр, кіно...
Мы крыху сумеліся.
— Мы асабліва нікуды не ходзім. Няма часу: праца.
— I ўсё-такі ў вялікім горадзе — іншае жыццё. Рух. Сэнс вялікі.
Мы не сталі спрачацца.
Пасля вячэры выйшлі крыху пагуляць. I я ізноў убачыла рабіны. Яны тут раслі паўсюль: уздоўж дарогі, ля дамоў.
— Пра што ты думаеш? — запытаў Андрэй.
— Пра гэты вечар, пра гаспадароў. Яны глядзяць на нас нібыта на людзей з іншага — вялікага і шчаслівага — свету. 3 другога жыцця.
— Проста мы і ёсць другія. Мы звычайныя, але — другія.
— А мы шчаслівыя, Андрэй?
— He ведаю. Відаць, так. Ва ўсякім разе, у вачах гэтых людзей мы — безумоўна шчаслівыя.
— I ўсё-такі... Мне здаецца, мы не набылі, а наадварот,— нешта страцілі. Навізну. Імкненне. Цікавасць да многіх рэчаў. Наіўнасць. Веру ў тое, што ёсць казка і той вялікі і шчаслівы свет за гэтай пыльнай прасёлкавай дарогай. Зараз мы так спакойна гаворым пра шчасце... I нават калі гэты хлопчык пытае пра мора, мы адказваем, што яно — звычайнае.
— Што з табой?
— Відаць, успаміны. Мы ж з табой таксама з такіх вось маленькіх пасёлкаў, праўда, даўно забыліся, як яны выглядаюць...
— Настальгія? — ён усміхнуўся, але гэта атрымалася неяк нявесела.— Зразумей, гэта проста ўспаміны дзяцінства. Мы можам сумаваць па іх, але ніколі не вернемся, дакладней, не зможам вярнуцца назад. I ты разумееш гэта, і я разумею.
I ўсё ж... Нават засынаючы, я ўспомніла цікаўныя вочы маленькага вясковага хлопчыка. Я ўспомніла свае мары, нібыта ўбачыла іх зноў у яго вачах, і спытала сябе: а ці споўніліся мае мары?. Відаць, так. Але... Але чамусьці само свята так і засталося ў яго першым чаканні. Там, дзе жывуць мае чырвонагронкія рабіны...
* * *
Раніцай мы пакінулі гэты гасцінны пасёлак. Ехалі моўчкі, як людзі, якія добра ведаюць адзін аднаго і якім не трэба размоў дзеля прыліку ці ветлівасці. Кожны з нас думаў аб сваім.
Так мы праехалі гадзіну, пакуль нас не спынілі на пасту ДАІ. Андрэй здзівіўся: хуткасць у парадку, ніякіх парушэнняў.
Аднак малады інспектар і не думаў прасіць дакументы.
— Хлопчыка ў вас няма? — спытаў ён.
— Якога хлопчыка? — мы здзівіліся.
— Ну той, з вёскі, з той хаты, дзе вы спыняліся пераначаваць.
— А што з ім здарылася?
— Ды збег. ГІазванілі сюды, думалі, ён з вамі — пракаціцца. Дарэчы, не першы раз збягае.
Мы разгубіліся. Вось дык справа...
Інспектар таксама задумаўся, прамармытаў сам сабе:
— I дзе ж ён мог дзецца...— Раптам запытаў: — А багажнік?
— Што багажнік?
— Вы правяралі багажнік машыны перад ад’ездам?
— Канешне, мы ж складвалі туды рэчы.
— А перад самым ад’ездам пераправяралі?
— He...
Мы кінуліся да багажніка. Хлопчык быў там. Скурчыўшыся, ён ляжаў між валізкамі.
— Вось ты дзе!.. Ану вылазь!..— строга скамандаваў інспектар.
Хлопчык вылез з машыны. Зніякавелы, сумны, ён стаяў перад намі і пахмурна глядзеў сабе пад ногі.
— Так, паедзеш са мной! Давай у машыну!
Уздыхнуўшы, хлапчук падпарадкаваўся, паныла пайшоў услед за інспектарам.
УБАЧЫЦЬ МОРА
Убачыць мора
I раптам нешта нібыта падштурхнула мяне ўнутры, я крыкнула ўслед:
— Пачакайце!
— Што яшчэ? — нездаволена буркнуў інспектар.
— Можна мне з ім пагаварыць? Калі ласка, на два словы! А вы пакуль пазваніце ў вёску, што ўсё ў парадку, ён знайшоўся.
— Ну добра. Толькі некалькі хвілін.
Я падбегла да хлопчыка:
— Ты навошта гэта зрабіў?..
Ён ізноў уздыхнуў, апусціў галаву і ледзь чутна прашаптаў:
— Я хацеў пабачыць мора...
— Чаму менавіта мора?..
— Проста... Там, відаць, другое жыццё: цікавае, цёплае, шчаслівае.
Я заўважыла, як самотна бліснулі яго вочы.
— А цяпер паслухай мяне,— я старалася гаварыць мякка, не пакрыўдзіць яго. Тым не менш я хацела, каб ён пачуў гэтыя мае словы.— Убачыць мора — не заўсёды ўбачыць шчасце. Паехаць некуда далёка — не значыць прыехаць у шчасце. Жыццё ўсюды аднолькавае. А шчасце... Шчасце можа быць усюды: там, дзе мора, і там, дзе яго няма. Дакладней, усюды, дзе яго імкнуцца пабудаваць. Шчасце трэба ўмець стварыць вакол сябе. Гэта няпроста. Ты вырасцеш вялікім, успомніш мае словы і зразумееш усё, што я табе зараз скажу.
— I ўсё-такі шчасце — як мора, яго хопіць усім?
— Усім... У цябе наперадзе яшчэ ўсё жыццё. I ты абавязкова ўбачыш сваё мора.
— А яно што, неаднолькавае для ўсіх?
— Мора рознае, як і жыццё. Яно такое, якім мы яго здольны ўбачыць -шчаслівымі ці сумнымі, цікаўнымі ці абыякавымі вачыма... Ну, бяжы, цябе чакаюць!
Ён кіўнуў. Потым пабег да машыны. Раптам ён спыніўся і азірнуўся на мяне. Я махнула яму рукой. А ён крыкнуў:
— Я ўбачу мора! Я буду марыць аб тым, што я яго ўбачу!
Я паглядзела яму ўслед.
Можа, ён будзе шчаслівы ля свайго мора...
Ва ўсякім разе, мне б гэтага вельмі хацелася. g
ПГЫНЦЭСА М БЯДНЯН
Хударлявы малады чалавек падышоў да майго стала, паклаў нейкія паперы і сказаў:
— Я хачу адаслаць пісьмо.
Я здзівілася.
— Тады ідзіце на пошту. Тут рэдакцыя.
— Я ведаю,— спакойна адказаў ён.— Але я вырашыў адаслаць сваё пісьмо не зусім звычайным спосабам. Калі гэта атрымаецца, канешне. Справа ў тым, што яна чытае ваш часопіс. Можа, прачытае і гэта. Вядома, калі вы надрукуеце.
— А хто гэта — яна?
Але ён больш нічога не сказаў, павярнуўся і пайшоў. А на стале застаўся рукапіс. Я раскрыла яго і прачытала гэтую назву, набраную дробнымі літарамі на пачатку першай старонкі:
Прынцэса і бядняк.
«Гэтая дзяўчынка апынулася ў нашым раёне нечакана, пад вечар. Чыста і прыгожа апранутая, яна была відавочна не нашай кампаніі.
ПрынцэсаIБЯДНЯК
— Эй, глядзі, прынцэса! — Мой сябрук паказаў на яе абрыўкам старога шлангу, які трымаў у руцэ. Мы якраз закачвалі бензін у наш матацыкл-дахадзягу.
Я азірнуўся і ўбачыў яе. Яна бездапаможна аглядалася, і я зразумеў, што яна збілася з дарогі.
— У-ля-ля! — падышоў я да яе.
— Што гэта азначае? — ціха спытала яна, не ведаючы, палохацца ёй мяне ці прасіць аб дапамозе.
А я... Я раптам застыў на месцы, убачыўшы яе твар. Ён быў такім прыгожым і чыстым. I ўся яна была быццам сімвал нейкага незвычайна прыгожага і шчаслівага свету.
— Так што гэта значыць — «у-ля-ля»? — ізноў перапытала яна.
Маё здранцвенне прайшло, і я патлумачыў ёй, што проста ствараю гукі. Розныя гукі. Такая ў мяне звычка.
— Табе не падабаецца?
— He ведаю. Проста так нечакана... Але вельмі забаўна. Праўда!..— і яна ўсміхнулася.
— Ты заблудзілася? — спытаў я, калі прайшло першае асляпленне ад яе ўсмешкі.
— Так.
— Дзіўна, як ты сюды ўвогуле трапіла? Па тваім выглядзе не скажаш, што ты тут жывеш.
— Мы з татам прыехалі адпачываць. Наш гатэль далей. А я... я проста ішла, задумалася аб нечым і раптам апынулася тут.— Яна ўмольна паглядзела на мяне.— Вы не маглі б мяне правесці дамоў?
— Я просты, мяне ніколі ніхто не называе на «вы». Так што не будзем. А то я прывыкну і стану ганарлівым, а такіх у нас тут, дзе я жыву, не любяць.
Я заўважыў: яна мала што зразумела з маіх слоў.
— Тум-ту-рум!.. Карацей, давай я цябе правяду.
Я крыкнуў свайму сябруку, што хутка буду, і мы пайшлі. Праз хвілін пятнаццаць мы апынуліся ў квартале багатых прыморскіх гатэляў.
— У твайго бацькі, відаць, шмат грошай, калі вы тут жывяце,— уздыхнуў я.
— Шмат...— адказала яна неяк зусім абыякава і чамусьці вельмі сумна зірнула на мяне.
— Чаму ты такая самотная? У цябе ж ёсць грошы.
ПрынцэсаіБЯДНЯК
— Ну і што?
— Як што? — здзівіўся я.— Калі б у мяне былі грошы...
— Што б ты зрабіў?
— Ну, па-першае, купіў бы новы скейт: ты ж бачыш, на чым я езджу... I... вялікі дом. I каб мама не працавала.
— А дзе яна працуе?
Але я не паспеў адказаць. На алеі з’явіўся дародны, шыкоўна апрануты мужчына.
— Эльза! Вось ты дзе! Ну нарэшце, а то я пачаў хвалявацца. Збірайся, мы ідзем вячэраць.
— Добра, тата,— пакорліва адказала яна.— Дарэчы, гэта мой новы знаёмы, які не даў мне заблудзіцца ў гэтым горадзе...
I тут я ўспомніў, што не назваў ёй сваё імя. Але ў гэтым, відаць, не было патрэбы: бацька Эльзы нават не паглядзеў у мой бок. Я ўздыхнуў і развярнуўся на скейце — ад’язджаць.
Раптам Эльза схапіла мяне за руку і прашаптала:
— Прыязджай заўтра вечарам, тата паедзе ў клуб.
— Эльза! Аб чым там сакрэтнічаеш? — суровы вокрык яе бацькі мог напалохаць каго заўгодна. Вось і Эльза ўздрыгнула і паслухмяна пакрочыла за ім у гатэль.
* * *
Увесь наступны дзень я думаў пра яе. Спачатку я вырашыў: не пайду на гэтую сустрэчу. Сапраўды, хто я такі ў параўнанні з ёй? Мне мала хто казаў штосьці добрае. У асноўным — толькі дакаралі. Па-першае, нікому не падабалася, што я пастаянна выдаю нейкія гукі, усіх раздражняе, калі я то прышлёпваю вуснамі, то выбіваю языком трашчотку, то ўзрываю паветра ў шчоках. Але ж гэта такія бяскрыўдныя і смешныя гукі, чаму ж яны ўсіх раздражняюць?.. Можа, яны ўзніклі ад таго, што я заўсёды быў сам-насам, сам сябе забаўляў, маме не было часу. Праўда, яшчэ... Калі мама спявае ў начным клубе, я сяджу і гляджу ў акно ў нашай халупе на апошнім паверсе старога дома, ну а потым, каб неяк развеяцца, страляю з вадзянога пісталета ў цемру па тых, хто праходзіць унізе, і ціха смяюся, калі яны ўздрыгваюць ад вады, і, нічога не разумеючы, круцяцца на месцы, а потым падымаюць галаву ўверх. Але дажджу няма, а мяне яны ўбачыць не могуць — я ў цемры.
ПРЫНЦЭСАIБЯДНЯК
Праўда, адзін раз здагадалася суседка: у яе было адчынена акно, і яна заўважыла, а потым расказала маме.
— Гэта дрэнна...— дакарала яна мяне стомленым голасам.
— Але ж мне падабаецца, ды гэта і не балюча, а проста смешна,— паспрабаваў я апраўдацца.
Але яна ўсё роўна паўтарыла:
— Гэта дрэнна.
— Але чаму заўсёды дрэнна тое, што мне падабаецца?
Яна толькі махнула на мяне рукой і пабегла пераапранацца на сваю дурную працу.
Я адчуваў: калі-небудзь яна прывядзе адтуль трэцяга тату, як прывяла некалі гэтага, другога, майго цяперашняга несапраўднага бацьку. He скажу, што яна была дрэннай маці, але ў яе ўсё ішло праз пень калоду. Кожны ранак, перахапіўшы хуценька зроблены ёю бутэрброд з сырам, я спрабаваў збегчы катацца на скейце, але яна даганяла мяне на лесвіцы і крычала, што я павінен глядзець сястру. А гэта зусім і не мая сястра, а дачка майго несапраўднага бацькі. I навошта яна выйшла за яго замуж, навошта ён нам увогуле быў патрэбен, калі ён такі ж бядняк, як і мы? Толькі што машына... А так мы па-ранейшаму жывём у халупе, і па-ранейшаму грошай у нас заўсёды ў абрэз...
КНІГІ ОНЛАЙН
