Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
Я, канешне, не марную дарэмна час: падпрацоўваю на мыйцы, хоць ёй і не гавару. Няхай лічыць мяне за гультая. Ну а калі ёй раптам спатрэбяцца грошы, тады я... Але ж і тых грошай у мяне не шмат. Цікава, калі я пайду сёння да Эльзы, трэба ж купіць ёй хоць адну кветку... I тут я задаволена хмыкнуў сам сабе: навошта купляць тое, што можна атрымаць бясплатна? Я ўжо некалі спрабаваў гэты трук: ляцець на скейце і на хаду хватаць з латкоў то булачку, то піражок. Так я вырашыў пытанне і з гэтай кветкай.
Эльза чакала мяне ў цені дрэва, на лавачцы ля гатэля.
— Прывітанне, прынц! — усміхнулася яна, убачыўшы ў маёй руцэ кветку.
— Ну не! Гэта ты прынцэса. Я не магу быць прынцам, таму што я — бедны. У-ля-ля!
Яна відавочна засмуцілася.
— He трэба так. Лепш пойдзем прагуляемся.
— На начны пірс? Там прыгожа...
— He, мне так далёка нельга — раптам тата раней вернецца і будзе мяне шукаць.— Яна самотна хітнула галавой, а потым запыталася: — А ў цябе строгія бацькі?
— У мяне толькі мама.
— А дзе ж бацька?
— He ведаю, мама не хоча тлумачыць.
— Чаму?
— Яна разышлася з ім і забараняе нават называць яго імя. Ну што, пойдзем?
— А табе колькі можна гуляць?
— Ды хоць усю ноч! У мяне мама ўначы працуе, спявае ў начным клубе.
— Відаць гэта цікава?
— Лайно! — я сплюнуў на асфальт.
Яна скрывілася, я гэта заўважыў.
— Прабач, у мяне дрэнныя манеры. Але я буду старацца стаць лепшым.
— Ты вельмі шчыры. А манеры... вывучыць этыкет — не складана.
— Этыкет... Гэта што — вялікая этыкетка?
Яна засмяялася:
— He, этыкет — гэта правілы, як сябе паводзіць.
Я ўжо не помню, пра што мы яшчэ гаварылі, бязмэтна гуляючы па вулачцы каля яе шыкоўнага гатэля. Памятаю: шмат жартавалі, смяяліся, елі марозіва. Я навучыў яе крыху катацца на скейце.
Дамоў я вярнуўся ў дзіўным настроі. Нібыта штосьці перапаўняла мяне ўнутры, штосьці вельмі радаснае, вельмі прыгожае — пачуццё, якое раней ніколі не прыходзіла да мяне.
Мама чамусьці была дома.
— Ты не ў клубе? Што здарылася?
— He твая справа!
Яна ліхаманкава пералічвала грошы. Па выразе яе твару было відаць, што грошай катастрафічна не хапае.
Я яшчэ раз зірнуў на яе засяроджаны сумны твар, і раптам нечакана для сябе прапанаваў:
— На, вазьмі яшчэ і мае,— і перадаў ёй усё, што зарабіў на мыйцы за гэты месяц.
— Адкуль у цябе грошы? — здзівілася яна.
Я расказаў.
ПРЫНЦЭСАIБЯДНЯК
ПрынцэсаIБЯДНЯК
— Ты мяне ўратаваў! Ты проста не ведаеш, як ты мяне ўратаваў! — I яна ў парыве абняла мяне і пацалавала. Потым, хутка закінуўшы грошы ў сваю патрапаную сумачку, кудысьці спешна збегла, так і не патлумачыўшы мне, што здарылася. Потым я даведаўся: у іх зламалася гітара, майстар патрабаваў аплату адразу, ні ў кога не было грошай, а гаспадар клуба плаціць не хацеў. У выніку, зрывалася выступленне, а значыць,— і ўся выручка за ноч.
Але тады мяне гэта мала хвалявала. Усе вечары я праводзіў з Эльзай. ІУІы ўсё-такі рашыліся і схадзілі на начны пірс. Праўда, калі мы вярталіся назад, нейкія няўмекі на скейтах збілі мяне з ног. Я паваліўся. Эльза спалохана падбегла да мяне.
— Як ты? Моцна пабіўся?
Я адмоўна пахітаў галавой і сказаў:
— Дурні!
— Чаму яны дурні? Таму, што не ўмеюць катацца?
— He. Таму што гэта яшчэ адна мая звычка: я так лаюся. Бачыш, я пакуль дрэнна засвойваю гэты, як яго, эты-кет...
Яна дапамагла мне падняцца з асфалыу, і мы разам пайшлі да гатэля. Яе бацька яшчэ не вярнуўся. Эльза збегала ў нумар, прынесла адтуль бінты, ёд, пластыры. He скажу, што мне тэрмінова была патрэбна яе дапамога: я прывык падаць, я ж катаюся на скейце не першы год. Але яна так ласкава і клапатліва лячыла мае ранкі і заклейвала пластырамі сінякі, што я не адмаўляўся: мне было прыемна.
Развітваючыся, я раптам успомніў:
— Ба! У мяне ж заўтра дзень нараджэння!
— Ой! — яна радасна запляскала ў ладкі.
— Ну вось і ты навучылася гаварыць гукамі. Гэта я заразіў цябе.
Я ўсміхнуўся, і яна ўсміхнулася мне ў адказ.
* * *
Я люблю свае дні нараджэння. Можа, ад таго, што хаця б у гэты дзень мне адрасавана ўся маміна ўвага. Мама нібыта просіць прабачэння і хоча ў гэты дзень навярстаць усё тое, чаго я чакаю цэлы год. Але потым яна ўсё ж збягае на сваю работу, а я моўчкі катаюся на скейце па горадзе і ўспамінаю ўсё тое, што яна мне казала, усе яе словы і ўсмешкі.
I вось упершыню я сустракаў вечар свайго дня нараджэння з кімсьці яшчэ, хто быў мне не менш дарагім. Эльза запрасіла мяне ў кавярню.
— Але, паслухай, у мяне няма грошай...— сумеўся я ў адказ на яе прапанову.
— Давай дамовімся: у цябе дзень нараджэння — значыць, плачу за ўсё я сама. А калі ты заробіш грошы, то запросіш мяне ў кавярню і будзеш плаціць сам. Згода?
Я згадзіўся, тым больш што гаварыла яна ўсё гэта вельмі рашуча.
Мы весела правялі гэты вечар: каталіся на каруселі, ігралі ў інтэрнэт-кавярні, а пасля — каталіся на маім новым скейце. Так, яна падарыла мне новы скейт. Я спачатку адмаўляўся, але яна настояла. Шкада толькі, што так хутка закончыўся гэты вечар і што ў яе такі прынцыповы бацька і ёй патрэбна своечасова быць дома...
* * *
Дні праляталі занадта хутка, нібыта я на сваім скейце міма старога булачніка, які бяссільна пагражаў мне ўслед кулаком за ўсе скрадзеныя ў яго бублікі і піражкі. Я і не заўважыў, як прайшоў гэты месяц — самы прыбытковы ў нашым горадзе курортны месяц. I не адразу зразумеў, што гэта значыць. А гэта значыць, што Эльза — ад’язджае.
— Слухай, а давай я цябе ўкраду? Ну, як у кіно?
Яна сумна пахітала галавой.
— He. Я таксама хачу быць побач з табой, але гэта немагчыма. Я вельмі шкадую тату. Ён строгі на выгляд, але добры. 3 таго дня, як памерла мая маці, ён жыве толькі дзеля мяне.
Пачуўшы гэтыя словы, я ўспомніў сваю маму і раптам зразумеў: яна разрывалася паміж начным «тусам» і намі, дзецьмі. Позна ўначы прыходзіла дамоў і кідалася да нас, але, стомленая, так нічога і не паспявала...
— Ты пішы мне.— Эльза падала лісток з яе новым адрасам.— Абавязкова пішы! Ну што ты маўчыш? — Яна ўмольна паглядзела на мяне.
Здрадніцкі камок раптоўных слёз падступіў да майго горла, я толькі і змог сказаць:
— У-ля-ля!..
ПРЫНЦЭСАIБЯДНЯК
ПрынцэсаIБЯДНЯК
Я так і не пазбавіўся сваёй дурной звычкі, але, думаю, Эльза мяне зразумела...
Яна з’ехала ў другі горад, мая прынцэса. У далёкі вялізны горад, куды ішлі мае пісьмы, выкананыя неакуратным почыркам мыйшчыка чужых машын.
Прайшло тры гады, і мы сустрэліся. Я ледзь пазнаў яе: яна стала яшчэ прыгажэйшай, хоць, здавалася, гэта ўжо немагчыма, настолькі яе хараство заварожвала яшчэ тады, тым памятным для мяне летам. Я падрос і таксама змяніўся — стаў даўгавязым сарамлівым хлопцам з хрыплым голасам, які пачынаў прабіваць на першыя басы. Зусім не прыгажун, але яна ўсё роўна чамусьці вельмі ўзрадавалася мне.
Былі і яшчэ сустрэчы, таму што яна любіла мяне, а я — яе. Але з кожным разам мне здавалася, што яна няўлоўна аддаляецца ад мяне, нібыта адплывае ўсё далей і далей, як той караблік нашага дзяцінства, калісьці пушчаны намі з забароненага начнога пірса...
I вось гэты час надышоў. Надышоў час развітацца з ёю назаўсёды. Яна паехала вучыцца за мяжу ды так і засталася там: бацька стварыў нейкую фірму, і больш яны не прыязджалі.
Але ж так і павінна быць, калі ты — бядняк, яна — прынцэса, а наша жыццё, на жаль,— усё-такі не казка...
Праўда... Аднойчы прыйшло пісьмо і чэк на вялікую суму. Эльза прасіла, каб я вучыўся на гэтыя грошы. Што ж, я выканаў яе просьбу. Я атрымаў спецыяльнасць, стаў добра зарабляць. I мама ўпершыню змагла паспадзявацца толькі на мяне. I я клапачуся пра яе і пра маю сястру, якую перастаў лічыць «несапраўднай». Дарэчы, мама вельмі ганарыцца тым, што я скончыў універсітэт, зрабіўся разумным і выхаваным і больш не блытаю этыкет з этыкеткай ад піва. Я не пярэчу ёй, але зрэдку ціхім летнім вечарам іду на ўскраіну горада, дастаю свой скейт, заскокваю на яго старую, правераную гадамі дзяцінства платформу, з усёй моцы разганяюся па дарозе і крычу так і не забытае:
— У-ля-ля!
тенкля лінія
Паслухай, не збягай ад мяне!.. Я не магу так хутка... Куды ж ты? Пачакай, пачакай, я ўсё растлумачу, ты ж нічога не зразумеў! He бяжы так хутка! Спыніся — на імгненне спыніся, я прашу цябе...
...Ён збягаў ад мяне нават у снах. Я прачынаўся і адчуваў, як шалёна стукае маё сэрца, і да гэтага часу ўсё ніяк не магу зразумець, чаму я тады гэта зрабіў, чаму ўсё так атрымалася.
Ён так і не зразумеў свет, у якім збіраўся жыць,— мой сябра, паэт і рамантык. Так я думаў тады, а зараз мне здаецца, што гэта ён разумеў больш, а калі не разумеў канчаткова і ўсвядомлена, то адчуваў больш — прадчуваў. Гэта цяпер я ведаю, што існаваць і жыць — розныя рэчы, што падчас ты не можаш вярнуць тое, што іншым здаецца — вярнуць проста, дастаткова толькі забыць адну секунду, адно імгненне мінулага. Але ёсць мяжа, грань, тонкая лінія, незаўважная і незразумелая, якая падзяляе ўсё і якую нельга сцерці. Гэта ты мне павінен быў растлумачыць, спыніцца і растлумачыць.
ТОНКАЯ ЛІНІЯ
Ведаеш, а Яна ўсё яшчэ кахае цябе. Калі ідзе дождж, Яна выходзіць на балкон, моўчкі стаіць і глядзіць у дажджыстую далеч. Яна памятае, што ты любіў дождж.
А я кінуў вялікі спорт. I ніколі ўжо не зраблю забег ні на якую дыстанцыю, акрамя гэткіх, як сёння, ранішніх прабежак на світанку — як тады, калі мы толькі пачыналі, толькі зараз замест бегавой дарожкі — вуліца. А так, па справах, я больш езджу. I я заснаваў прыз твайго імя — лепшаму спартсмену-бегуну ўніверсітэта. На самай кароткай дыстанцыі — стометроўцы. Ты любіў менавіта кароткія дыстанцыі. Апошняя атрымалася залішне кароткай.
...Калі б я тады паспеў, я ж столькі абганяў цябе на розных спаборніцтвах, а на гэтым, дзе стаўкай было тваё жыццё,— не здолеў. I яшчэ я шкадую, што крыкнуў наўздагон: «Яна не вартая цябе, ніякае каханне не вартае жыцця!» А ты моўчкі бег... Я прасіў цябе спыніцца, я ж мог усё растлумачыць: я проста Яе пацалаваў, мы былі такія легкадумныя, і Яна тады яшчэ не разумела, што кахае цябе так, як зараз.
Калі б ты спыніўся на імгненне!..
Ля ўніверсітэцкага будынка заўсёды столькі транспарту — а ты пабег на такой шалёнай хуткасці... Вадзіцель не вінаваты: проста не паспеў затармазіць своечасова. Я ўсё гэта памятаю, нібыта здарылася ўчора. Успамінаю і гэтак жа забівае дыханне, не хапае сіл, нібыта бягу і бягу за табой...
КНІГІ ОНЛАЙН
