Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
— Пойдзем! — раптам схамянулася яна.— A то ён сыдзе.
— Хто? — здзівіўся я.
— Прадавец шчасця! — і яна пацягнула мяне за руку.— Ну пойдзем жа!
I я падпарадкаваўся ёй. Неўзабаве мы прыбеглі на адну з вуліц старога горада.
...— Дзесяць літаў за паветраны шар шчасця! Дарослыя і дзеці, журботныя і смешныя, маленькія і высокія, рудыя, лысыя, разумныя, тоўстыя, смелыя, чорныя, белыя!.. Паветраны шар шчасця! Адправімся за шчасцем?..
Так я ўпершыню сустрэўся з ім — прадаўцом шчасця на старой вільнюскай вуліцы.
— Ты верыш ва ўсё гэта? — спытаў я, купіўшы шары.
Яна паціснула плячыма.
— He ведаю. Можа, і веру. Калі сумняваюся, што не веру,— значыць, трохі ўсё ж веру,— і яна засмяялася.
Так, гэта былі нашы самыя мірныя дні. Я нават наважыўся спытаць, як яна да мяне ставіцца.
Яна прымярала нейкую пярэстую накідку, якая рабіла яе падобнай да маленькай птушачкі.
— Вельмі добра стаўлюся,— адказала яна, разглядаючы мяне ў люстэрка.— Ты прыгожы. Надзейны. Разумны. Да цябе нельга дрэнна ставіцца.
— Ну а той хлопец...
Яна не дала мне дагаварыць: раптам рэзка азірнулася, звяла бровы. Голас яе стаў ледзяным:
— Ніколі не пытай пра яго! Ты зразумеў?!
— Так...
I я не пытаўся пра яго ніколі.
— Добра, мне трэба ў клуб,— сказала яна, спехам прыхарошваючыся перад люстэркам.
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
— Навошта? — здзівіўся я.
— А я там працую. Танчу. Я і яшчэ дзяўчаты.
— Можна прыйсці паглядзець?
— Прыходзь.
I мы пайшлі ў клуб. Яна — працаваць. Я — глядзець на яе і думаць пра тое, што дні гэтай восені, нібы хуткая вада, сцякаюць скрозь пальцы, уцякаюць ад мяне апошнімі восеньскімі дажджамі і лістападамі, а я разумею гэта і нічога не магу зрабіць...
...Яна любіла танчыць, і ў танцы нібы забывалася, на ўсё — сябе, жыццё навакол. Яна акуналася ў свет рухаў, аддаючы яму ўсю сябе. Можа, яна і любіла танчыць менавіта таму. Таму, што ў танцы ў яе атрымлівалася ўцячы ад усяго. Мне здаецца, яна пастаянна спрабавала ўцячы ад чагосьці вельмі самотнага ўнутры сябе, што не давала ёй супакою...
А я глядзеў. Колькі мінула часу? He ведаю, мусіць, не вельмі шмат, але яна раптам з’явілася побач і рэзка кінула:
— Збірайся, мы сыходзім!
— Ты так мала працуеш?
— Я ўжо тут не працую. Усё!
Я зірнуў на яе: яна была чымсьці засмучаная.
— Нешта здарылася?
Яна завагалася, потым усё ж вырашыла расказаць:
— Гаспадар прычапіўся да адной дзяўчыны, якая з намі танчыць. I мы вырашылі абвясціць яму байкот. А ён яе звольніў. I тады я таксама сышла.
— А ты пры чым?
— А я сышла таму, што несправядліва. Добра, хопіць гаварыць. Мы спяшаемся.— I яна накіравалася да выхаду з рэстарана, а я — за ёй.
Яна стаяла і паліла недалёка на вуліцы.
— Ты ўжо не спяшаешся? — спытаў я, здзіўлены зменай у ёй: то яна імчалася з рэстарана, а цяпер наогул нікуды не збіраецца — стаіць і паліць.
— Ты не разумееш — галоўнае было вырвацца адтуль, з усяго гэтага — пахаў, сталоў, крэслаў, дзвярэй — з усяго, што яму належала. Я не магла ні хвіліны там заставацца!
Тут да нас падышла другая дзяўчына.
— А, вось і ты. Пазнаёмся — гэта мая сястра.
Я здзівіўся, настолькі яны былі непадобныя, нават можна сказаць — процілеглыя адна адной. Далікатная мініяцюрная Эстэль і поўная чарнавалосая яе сястра. Яны загаварылі пра нешта на сваёй мове, гучна і абурана: мусіць, абмяркоўвалі здарэнне ў клубе. Эстэль не прагнала мяне — і я ішоў за імі да самага дому. Толькі ў пад’ездзе яны і заўважылі мяне. Ад развітання мяне выратавала толькі тое, што сястра Эстэль забылася зайсці ў аптэку: у яе было маленькае дзіця, і яно зараз хварэла. Я прынёс патрэбныя лекі, і мы яшчэ пасядзелі ўсе разам на кухні: пілі гарбату і гаварылі. Дакладней, гаварылі больш яны, а я слухаў. Але ўсё ж прыйшоў час развітвацца.
— Можна, я заўтра зайду? — спытаў я без асаблівай надзеі.
— Вядома, заходзь,— раптам ажывілася яе сястра.
— Ну добра, прыходзь,— пагадзілася і Эстэль.
I я прыйшоў. 3 размовы з яе сястрой я даведаўся, што Эстэль страціла вельмі добрую працу, і незразумела, дзе яна цяпер будзе выступаць. Мусіць, ізноў будзе матацца па прыгарадах. А яе грошы так дапамагалі ёй і маленькаму...
Праз дзень я прыйшоў, нагружаны падарункамі: новая калыска, цацкі, адзежа і ўсё, што мне сказалі, трэба дзіцяці.
— Ты з з глузду з’ехаў! — абурылася Эстэль.— Я забараняю табе ўмешвацца ў маё жыццё!..
— Эстэль, гэта ўсяго толькі ганарар за кнігу. Гэта грошы, якія маглі быць або не быць.
Яна недаверліва паглядзела мне ў вочы. Я вытрымаў гэты погляд.
— Ну добра...— з неахвотай пагадзілася яна.
I я прайшоў у гасціную.
У «маленькага» — так мы яго ласкава звалі — была тэмпература.
— Няма на каго пакінуць...— пажалілася сястра.— А нам тэрмінова трэба ў горад.
— Я пасяджу.
Яны здзіўлена паглядзелі на мяне. I тады Эстэль сказала:
— Так, іншыя мужчыны не такія, як ты. Яны не будуць нянькамі. Відаць, ты моцна мяне кахаеш.
3 таго часу я кожны дзень праседжваў у іх, клапоцячыся аб «маленькім», падмяняючы іх, калі яны сыходзілі ў горад.
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
Я прывязаўся да іх, нібы да сваёй сям’і. Мы не гаварылі ні слова пра каханне, але я спадзяваўся, што яна за гэты час абвыкне і палюбіць мяне. Я пасябраваў з яе сястрой, і ў доме панаваў супакой, мір і зычлівасць. Я прыходзіў раніцай, сястра Эстэль гатавала мне кашу на сняданак, такая ў іх была традыцыя. 3 сястрой мы абмяркоўвалі планы на дзень: калі купаць, карміць маленькага, калі выклікаць лекара і іншыя няцяжкія, але важныя рэчы. Да абеду прачыналася Эстэль: яна была «сава»: не магла рана класціся спаць, таму позна бавіла час у клубе або ў сяброў: мы яе трохі разгрузілі, ды і ёй неабходна было адпачыць... I яна з’яўлялася да абеду, які мы сумненна — напапалам — гатавалі з яе сястрой. Пасля абеду ў мяне быў час трошкі пагуляць па горадзе з Эстэль: яна любіла прагулкі. У гэты час мы мала размаўлялі — зусім як людзі, якія даўно ведаюць адно аднаго, якім не трэба выконваць этыкет... А вечарамі мы ўладкоўваліся ля тэлевізара, разам глядзелі які-небудзь фільм, абмяркоўвалі яго, часта смяяліся.
Я палюбіў гэтую кватэру, можна сказаць, прыжыўся ў ёй. I восень праляцела, як птушка, кружляючы жоўтай, нібы крылы, лістотай. Можна сказаць, жар-птушка.
Але вось гэты дзень прыйшоў. Яе сястра і маленькі з’ехалі ў паліклініку. Мы засталіся адны. Я здзівіўся, чаму яна сёння рана прачнулася.
— Прывітанне, добрай раніцы! — засмяяўшыся сказаў я.
Але яна не ўсміхнулася ў адказ. Яна падыйшла да мяне і паглядзела ў вочы. Я заўсёды баяўся такіх вось яе поглядаў: гэта значыла, што нешта было не па ёй. Або ў яе пачалася дэпрэсія.
— Падумала, што настаў час табе сказаць.
— Што?
— Нам трэба развітацца,— сказала яна, сур’ёзна гледзячы мне ў вочы.— Дзякуй табе за ўсё. Але ад’язджай.
— Чаму? Што здарылася?
— Ведаеш, гэта нельга растлумачыць. Потым ты зразумееш, што я ведаю, аб чым гавару. Часам ты, бывае, маеш рацыю, а зараз я. Я не такая разумная, як ты, у мяне няма адмысловых талентаў, але я ведаю: мы не можам быць разам.
Я не стаў пытацца, чаму. Але раптам адчуў сябе такім нікчэмным... Нібы бярозавы лісток, што патануў у шумным лістападзе гэтай восені. Восені ў Вільнюсе.
— Буду цябе помніць,— толькі і змог сказаць я.— Ну, бывай.
Яна абняла мяне — вельмі далікатна, неяк вельмі мякка і асцярожна — і пацалавала. Каб не заплакаць, я адвярнуўся і пайшоў праз парк да ракі.
Потым, праз колькі крокаў, я азірнуўся.
Яна ўсё яшчэ стаяла, і ў яе вачах я заўважыў здзіўленне. Так, здзіўленне. Чаму? Столькі салодкіх і горкіх пытанняў я пакінуў у ёй, што на іх няма сіл адказваць. Можа, таму, што яна ўсё-ткі кахала мяне — толькі другім каханнем. Банальнае параўнанне: у сумкі ёсць другое дно, але ім карыстаюцца рэдка. Так і другое каханне: яно ёсць, але не абуджаецца ў сэрцы, таму што не сыходзіць, не саступае першае...
I таму я купіў шарык на шчасце і з’ехаў.
Два гады прайшло, а я ўсё не мог забыць яе. I не вытрымаў — ізноў прыехаў у Вільнюс, калі надышла восень.
Мне споўнілася трыццаць гадоў, але ўнутры я пачуваў сябе чамусьці значна старэйшым. Я стаў больш стрыманы, прывык больш разважаць. Я не стаў ёй тэлефанаваць: яна магла раззлавацца. I я заняўся тым, што сустракаў і праводзіў святло ў вокнах яе кватэры, часам ішоў за ёй па вуліцы, чуў, як яна напявае, бачыў, як запальвае цыгарэту або танчыць на пару з жоўтым лістком у старым парку. Я бачыў яе, і ўва мне гучала нябачная музыка: яна і восень, восень і яна...
Але вось аднойчы музыка калі не скончылася, то замерла на некаторы час: я ўбачыў яе з ім, гэтым хлопцам, зараз яшчэ больш худым, але не менш бесцырымонным. Яны пасварыліся. Ён замахнуўся яе ўдарыць. Кроў закіпела ў маіх жылах. He ведаю, што здарылася, калі б ён яе ўдарыў. Але ён яе не ўдарыў: яна схапіла яго за руку, а ён раптам прыціснуў яе да сябе, і яны пацалаваліся. 3 хвіліну яны так і стаялі ў абдымках адно аднаго.
Мабыць, гэта былі самыя пакутлівыя імгненні ў маім жыцці.
...Ёсць каханне, якое аднаўляе жыццё. А ёсць каханне, якое спыняе яго назаўжды. Спыняе назаўжды твой час. Яно
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
нікога не шкадуе і не дае ўрокаў. I ўсё ж чамусьці мы больш за ўсё баімся, што яно знікне...
Здаецца, я падумаў пра гэта, разгублены, стоячы ля паліц нейкай кнігарні, куды пайшоў услед за Эстэль.
...Яна любіла блукаць каля паліц з кнігамі, але заўсёды купляла толькі вясёлыя паштоўкі. Тлумачыла так: дома кнігі навяваюць сум, а вось паштоўкі — наадварот. Ад іх сцены становяцца пярэстымі і вясёлымі. Так яна лічыла.
— Што ты тут робіш?
Я задумаўся і не заўважыў, як яна падышла. Я паглядзеў на яе: яна ані не змянілася. Усё такая ж маленькая светлавалосая птушачка, якая па-ранейшаму любіць пярэстыя ўборы...
— Дык навошта ты прыехаў? — яна працягвала свой сур’ёзны допыт.
— Я тут праездам і ненадоўга,— сказаў я.
Па сутнасці, гэта была праўда. Аднак калі раней я горача імкнуўся, каб яна мне паверыла, то зараз мне было ўсё роўна. Яна можа абурацца, вінаваціць мяне, можа смяяцца, пасварыцца са мной — усё роўна яна па-ранейшаму застанецца ў мяне ўнутры, таму што яна ўжо даўно настолькі ўжылася ў мяне, нібы гэта мая кроў. Можа, нават добра, што яна падышла: я змагу яшчэ імгненне паглядзець на яе рысы.
КНІГІ ОНЛАЙН
