Восень у Вільнюсе
Маргарыта Прохар
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 318с.
Мінск 2014
I я ўжо сама набрала нумар.
— Нешта здарылася? — спытаў ён.
— He. Проста я купіла шары ў прадаўца шчасця.
Ён доўга маўчаў, пачуўшы гэтую навіну. Потым не вытрымаў, спытаў:
— Якія яны?
— Восеньскія.
Я пачула, што ён уздыхнуў. Або ўсміхнуўся. У любым выпадку, гэта былі ўспаміны. I я падумала: самыя шчаслівыя нашы з ім успаміны — гэта ўспаміны аб нашых сустрэчах з прадаўцом шчасця. Або — з нашай надзеяй, што, у прынцыпе, адно і тое ж.
— Куды вы цяпер накіроўваецеся?
— Буду блукаць па горадзе. Зайду ў крамы, дзе яна бывала, можа, хтосьці яе ўспомніць...
— Так, мабыць, зайдзіце ў крамы...— у яго голас ізноў вярнуўся сум, і ён выключыў тэлефон.
Зрэшты, такое наша жыццё — пярэстае покрыва, шытае рознымі ніткамі радасці і смутку...
За гэтыя некалькі дзён я прайшла тымі мясцінамі, дзе магла быць яна — гэтая дзіўная дзяўчына чужой восені. Ніхто нічога не чуў аб ёй, але адзін чалавек сказаў, што я да яе вельмі падобная. Вонкава. Мусіць, гэта быў жарт, але ўсё ж я прыгледзелася да сябе і параўнала з тым фотаздымкам. Гэта стала для мяне адкрыццём — сапраўды, мы падобныя ў шматлікіх рысах. Вось толькі ў сутнасці сваёй мы — розныя.
Потым я дастала фотаздымак і зноў, але ўжо больш уважліва, паглядзела на гэтую дзяўчыну. Яна ўсміхалася ў камеру, але ўсміхалася нібы не для сябе. I раптам я зразумела — яна ўсміхалася таму, хто фатаграфаваў яе. Але хто гэта быў? Той хлопец? Я зусім на яго забылася. Як жа гэта далікатна распытаць аб ім — здалёку, быццам я не чытала зялёнага нататніка?
Я набрала нумар, хоць было даволі позна.
— У мяне ёсць ідэя, як знайсці яе. Ідэя, якую я хачу праверыць. Мне здаецца, гэта дакладны ход.
— Што?
— Справа ў тым, што я цяпер уважліва вывучыла фатаграфію. Хачу спытаць: хто іх фатаграфаваў?
Я пачула, як ён уздыхнуў — цяжка і стомлена.
— Вы думаеце, я дурань? Я і сам гэта зразумеў. I таксама хацеў бы ведаць, хто быў гэтым чалавекам. Гэта тупік. Лепш прайдзіцеся яе мясцінамі — раптам хтосьці чуў пра яе.
— Але я пабывала амаль усюды.
— Амаль? — у яго голасе чулася ці то канчатковая стомленасць, ці то раздражненне, выкліканае маім пытаннем. Або нешта яшчэ, невядомае мне, мучыла яго.
— Так, я безвынікова пабывала амаль усюды, акрамя таго начнога рэстаранчыка...
Ён не даў мне дагаварыць, перабіў крыху нават рэзка:
— Тады адпраўляйцеся. Якраз патрэбны час: поўнач. Яны толькі пачынаюць працу. У вас усё?
— Так.
— Ну тады едзьце.
— Добра. Але толькі яшчэ адно, апошняе пытанне: вы сапраўды па-ранейшаму хочаце знайсці яе?
— Вядома.
— Вы ўпэўнены?
— Так.
— А калі...— дзікая думка раптам прыйшла мне ў галаву.
— Калі што? — і раптам яго голас загучаў трывожна, нібы ён ужо здагадаўся, пра што я хацела яго спытаць.
— Калі... Калі яна мёртвая? Вы захочаце даведацца пра гэта?
— Яна не можа быць мёртвая!.. He можа, вы зразумелі?! — ён амаль крычаў у трубку.
— Адкуль жа вы гэта ведаеце? Усякае можа быць...
— Яна жывая. Працягвайце пошукі! — і ён выключыў тэлефон.
Гэтая гутарка пакінула дзіўны асадак у маёй душы. Мне здавалася, што я зразумела ўсе тайны, але цяпер у мяне ўзнікла адчуванне, што самае галоўнае мною не толькі не разгадана, але я нават не ведаю, у чым яно можа заключацца. Нейкая надзвычай, глыбокая загадка, быццам падвойнае дно ўсёй гэтай гісторыі.
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
Але цяпер мне ўжо няма калі разважаць: я павінна выконваць умовы — збірацца ў гэты начны рэстаранчык, хоць у мяне было непераадольнае перакананне, што і там я яе не знайду...
Але я ўсё ж адправілася ў гэты рэстаранчык, дакладней, начны клуб. Дэманстратыўна захапіла аранжавыя шары, набытыя напярэдадні ў прадаўца шчасця, і адправілася адбываць час у гэтай мала цікавай мне ўстанове.
Як я і меркавала, дзяўчыну на фота пазналі пастаянныя наведвальнікі, але сказалі, што даўно яе не бачылі і не ведаюць, дзе яна можа быць.
Я села за стойку, заказала напой. Грукатала музыка, у танцы выгіналіся бясконца зменлівыя пары, і праз гадзіну-паўтары я чамусьці адчула, што рытмы і шум цалкам супакоілі мае нервы. Яны страцілі адчувальнасць, усё ўнутры было расслабленым і млявым. Музыка ўжывалася ў свядомасць, мітуслівыя рознакаляровыя агні больш не білі ў вочы. Свет здаваўся такім спакойным і вясёлым, таму што тут усе адпачывалі ад напружанага жыцця...
Можа, менавіта гэтага яна шукала тут, праседжваючы рэшту ночы пасля танцаў?..
Але, каб спытаць аб гэтым, трэба знайсці яе. Або таго хлопца, пра якога я даведалася з зялёнага нататніка. Няўжо мой працадаўца ніколі так і не пагаварыў з ім? Або ён нешта не дагаворвае? Нешта, звязанае з гэтым хлопцам. Але каб даведацца пра гэта, прыйдзецца прызнацца, што я прачытала-такі гэты зялёны нататнік. He вельмі прыемнае рашэнне, але ўсё ж я — дэтэктыў. I мне плацяць грошы зусім не за ўрокі па этыкеце.
3 гэтай думкай у шэсць гадзін я пакінула начны клуб, сумленна дасядзеўшы да яго закрыцця.
Над Вільнюсам праразалася звычайная халаднаватая восеньская раніца. У апошніх астываючых агнях раставаў бялявы туман, асоўваючыся на шэрыя камяні старых будынкаў. Мая млявасць паступова знікала, саступаючы жаданню проста спаць — спаць доўгім восеньскім сном. Мне будзе сніцца лістапад над Вільнюсам, аранжавыя шары шчасця і гэтая дзіўная дзяўчына, якая дзесьці ёсць у гэтай вільнюскай восені. Я заўважыла яе — яна бяжыць, не, хутчэй ляціць над яшчэ сонным горадам, і ў смузе праступаюць яе лёгкія сляды. Яна
абарочваецца, я гляджу на яе твар. Яна хітае галавой, нібы забараняе мне ісці за ёю. I прыціскае палец да вуснаў, быццам гэтым знакам просіць мяне: маўчы, нікому нічога не гавары, табе трэба спаць, спаць...
Я працягваю да яе рукі, і раптам упіраюся ў спінку сядзення: я ў таксі, я задрамала і ўбачыла яе. Зрэшты, нічога дзіўнага ў гэтым няма: я так шмат думаю пра яе...
Але ні сон, ні мроі, ні мае разважанні над яе характарам — нішто не дапамагло мне здагадацца, дзе ж яе шукаць.
Такім чынам, прыйдзецца тэлефанаваць і прызнацца ў тым, што я чытала нататнік. Можа, ён раззлуецца і загадае мне з’язджаць: каму падабаецца залішняя цікаўнасць у такіх справах. Але я — дэтэктыў. Я зрабіла ўсё, што магла. I нават гэты, не вельмі прывабны, учынак.
Што ж, варта прызнаць, што я яшчэ і са шкадаваннем развітваюся з гэтым нататнікам, бо ён у некаторай ступені дапамог мне зразумець і сябе і тое, што здарылася са мной адной вільнюскай восенню... I я, не вытрымаўшы, вырашыла перачытаць самае светлае — пачатак гэтай гісторыі.
I тут... Тут я раптам зразумела, дзе я не пабывала. У найважнейшым месцы — тым рэстаранчыку ў літоўскім квартале, дзе ён упершыню сустрэў яе.
I я з нататнікам у руцэ пабегла лавіць таксі. Таксіст павінен падказаць мне, яны ведаюць усе гэтыя ўстановы.
Я аказалася на правільным шляху, і неўзабаве ўжо заходзіла ў адзін стары рэстаран.
— Раней тут была выдатная ўстанова, а потым пабудавалі побач шыкоўны начны клуб з казіно і дыскатэкай, так і састрарэў гэты рэстаранчык,— растлумачыў мне таксіст.— Зараз сюды мала хто заходзіць, толькі заўсёднікі. А ў гэты час і наогул, мусіць, пуста.
Але таксіст не адгадаў: у зале было некалькі наведвальнікаў. Я падышла да старога бармена: ужо калі ён не памятае, то не памятае ніхто,— і паказала фотаздымак. Ён надзеў акуляры, зірнуў на фота, а потым паказаў рукой у глыб залы:
— Дык вось жа яна.
— Дзе?
Я не заўважыла нікога падобнага.
— Вось, за столікам каля акна.
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
ВОСЕНЬ У ВіЛЬНЮСЕ
Я яшчэ раз азірнулася і ўбачыла невысокую худзенькую жанчыну.
Я з цяжкасцю яе пазнала. Яна страшна змянілася, я нават не паверыла, што гэта яна: худая, пастарэлая, з выцвілымі вачамі, якія, не міргаючы, глядзяць у акно.
— Добры дзень,— я назвала сябе і яго імя.
Яна запаволена ўгледзелася ў мяне.
— Вы яго помніце? — я ізноў назвала імя майго працадаўцы. Яна кіўнула.
— Ён прасіў з вамі сустрэцца.
— Няўжо? — Погляд яе быў па-ранейшаму абыякавым.
— Давайце прысядзем і пагаворым. Прабачце, але чаму вы ўсё стаіце ля акна?
— Я назіраю, як заканчваецца мой дзень нараджэння. Сыходзяць хвіліны, ужо хвіліны. Усё. Пачаўся новы дзень, а мой дзень нараджэння скончыўся.
Усё ж яна прысела за столік — бруднаваты і стары, як усё ў гэтым бары, які дажывае свой век. Дастала «траву». Убачыўшы мой здзіўлены твар, яшчэ раз з раздражненнем патлумачыла:
— Паўтараю: у мяне дзень нараджэння, так што няма чаго на мяне глядзець. Я з дзяцінства ў свой дзень нараджэння раблю тое, што хачу. Кажуць, што наркаманы — дурні, паляць усякую дрэнь. He, яны не дурні. Яны робяць сабе самыя дарагія падарункі: набліжаюць да сябе людзей, якіх з табой няма, але ты да болю жадаеш, каб яны былі побач. Асабліва ў твой дзень нараджэння. Людзі робяцца выразней, набліжаюцца да цябе, ты можаш іх абняць, нават калі іх няма ў жывых. Ты можаш смяяцца з імі, бегаць навыперадкі па летніх сцежках, плыць у марскіх хвалях, цалаваць, спрачацца, марыць... Яго няма, але праз хвіліну ён будзе са мной.
Яна набівае ў лёгкую папяросную паперу здробненую траву, змешваючы з тытунем. Пальцы яе дрыжаць. Яна зацягваецца глыбока-глыбока, злёгку затрымлівае дыханне, каб усё патрапіла ў лёгкія, а потым — у кроў...
— А потым?..
Яна смяецца.
— Потым усё губляецца. Нельга дарыць сабе падарункі бясконца. Потым трэба ўсё больш паліць, каб дасягнуць шчас-
ця. Ну а яшчэ потым — паліць для таго, каб хаця б хадзіць, расплюшчваць вочы, рухаць рукамі... За ўсё трэба плаціць. Вы асуджаеце мяне?
— Ніхто не мае права нікога асуджаць.
— А што ж вы адчуваеце? — з цікавасцю пытае яна.
— Мабыць... Як гэта ні дзіўна, я рада, што знайшла вас. Я адчуваю палёгку, што мне не прыйшлося шукаць мёртвага чалавека.
Яна раптам стала сур’ёзнай.
— Так мне ніхто не гаварыў. Мне, відаць, занадта шмат гаварылі вельмі добрых або вельмі дрэнных слоў. I я з абыякавасцю ставілася да любові і нянавісці іншых.
Я працягнула ёй нататнік.
— Ён прасіў перадаць. Гэта ўсё пра вас.
— Нататнік? He. Мабыць, мне не варта браць яго,— яна з сумненнем пахітала галавой.
— Чаму? — здзівілася я.— Гэта ж ўсё пра яго каханне да вас. Вам нецікава?
— He. Занадта шмат слоў. А словы прымушаюць задумацца аб жыцці. А я гэтага не люблю.
Нешта жорсткае раптам адлюстравалася ў яе вачах, але потым яны зноў пацяплелі, і яна зноў загаварыла:
КНІГІ ОНЛАЙН
