Выбраныя творы чэшскай прозы XIX — першай паловы XX стагоддзя
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 163с.
Мінск 2010
3 гэтым даякам канітан I. ван Тох накіраваўся на востраў Тана Маса.
Пан Галомбэк і пан Валента
Стаяла спякотнае рэдакцыйнае лета, калі нічога, зусім нічога не адбываецца, калі не робіцца палітыка, калі няма ніякай еўрапейскай сітуацыі. I ў гэты час чытачы газет, лежачы ў агоніі нуды ля вады або ў рэдкім ценю дрэў, здэмаралізаваныя спёкай, прыродай, правінцыйным спакоем і наогул здаровым і простым жыццём у адпачынку, чакалі з надзеяй, хоць і былі расчараваныя кожны дзень, што, можа, у газетах з’явіцца новас і свежае, нейкая бойка або вайна або землятрус, карацей Нешта; а калі бачылі, што там гэтага няма, то махалі газетамі, засмучана канстатуючы, што ў тых газетах няма нічога, зусім Нічога няма і гэта ніякая не інфармацыя, і што больш не будуць іх купляць.
У гэты час у рэдакцыі сядзяць пяць альбо шэсць пакінутых людзей, бо астатнія калегі іх у адпачынку, дзе камячаць раззлавана газеты і робяць высновы, што цяпер у гэтых газетах нічога, зусім Нічога няма. А з наборнай выходзіць пан вярстальшчык і кажа з дакорам:
Панове, панове, у нас яшчэ няма на заўтра перадавога артыкула.
Ну дык дайце... той аргыкул ... пра эканамічную сітуацыю ў Балгарыі, раіць адзін з тых, хто застаўся.
Пан вярстальшчык цяжка ўздыхае:
— А хто гэта будзе чытаць, пан рэдактар9 Ужо сёння ва ўсёй газеце няма Нічога да Чытання.
Шэф тых, хто застаўся ў рэдакцыі ўзняў вочы да столі, нібы гам можна было знайсці Нешга да Чытання.
— Калі б тут Нешта здарылася, — няўпэўнена прапануе адзін з іх.
— Альбо у нас.., нейкі ... цікавы рэпартаж, — выказвае думку другі.
— ГІра што?
— He ведаю.
— Альбо прыдумаем ... нейкі новы вітамін, — бурчыць трэці.
— Цяпер, улетку? — здзіўляецца чацвёрты,
Чалавеча, вітаміны — гэта прадукт навукі і ён падыходзіць хутчэй на восень.
— Калі такая гарачыня, — пазяхае пяты. — To павінна быць нешта з палярных краёў.
— Але што?
— Так. Нешта накшталт гаго, як пра эскімоса Вельцля. Палыцы таго ўмерзлі ў лёд і падобныя рэчы.
— Лёгка сказаць, — скажа шосты. — Але дзе гэта ўзяць?
У рэдакцыі запанавала безнадзейная цішыня.
Я быў у нядзелю ў Евічку... азваўся нерашуча пан вярстальшчык. — Ну?
— Там цяпер у адпачынку нейкі капітан Вантох. Ён там нарадзіўся, у тым Евічку.
— Які Вантох?
— Такі тоўсты. Ён марскі капітан, той Вантох. Казалі, што недзе здабываў жэмчуг.
Пан Галомбэк паглядзеў здзіўлена на пана Валенту.
— А дзе здабываў?
— На Суматры... і на Целебесу... наогул, там недзе. I там ён жыў грыццаць гадоў.
Чалавеча, гэта ідэя, сказаў пан Валента. — Гэта мог бы быць прамы рэпартаж. Галомбэк, паедзем?
— Ну, можам паспрабаваць, — скрывіўся пан Галомбэк і злез са стала, на якім сядзеў.
— Гэты пан тут, — сказаў адміністратар гатэля ў Евічку.
У садзе ля стала сядзеў тоўсты з шырока расстаўленымі нагамі пан у белай фуражцы; ён піў піва і задуменна крэсліў тоўстым указальным пальцам па стале. Абодва паны накіраваліся да яго.
Рэдактар Валента.
— Рэдактар Галомбэк.
Тоўсты пан узняў вочы:
— What? Што?
Я — рэдактар Валента.
А я — рэдактар Галомбэк.
Тоўсты пан паважна прыўстаў.
— Captain van Toch. Very glad8. Сядайце, хлопцы.
Абодва паны з задавальненнем прыселі і паклалі перад сабою блакноты.
I што будзеце піць, хлопцы?
— Малінаўку, — сказаў пан Валента.
— Малінаўку? — паўтарыў капітан недаверліва. — А чаму? Гаспадар, прынясіце ім піва. Дык што вы, уласна, хочаце? — спытаў і абапёрся локцямі на стол.
— Ці праўда гэта, пан Вантох, што Вы тут нарадзіліся?
— Ja9. Нарадзіўся.
Калі ласка. раскажыце, як вы грапілі на мора?
—Ну, vJa Hambarg.
— А як доўга вы з’яўляецеся капітанам?
— Дваццаць гадоў, хлопец. У мяне тут дакумент, — сказаў, дакрануўшыся да сваёй нагруднай кішэні. — Mary паказаць.
Пан Галомбэк хацеў паглядзець, як выглядаюць дакументы капітана, але заглушыў жаданне.
— Напэўна, пан капітан, за гэтыя дваццаць гадоў Вы паглядзелі вялікі кавалак свету, ці не так?
— Ja. Вялікі кавалак. Ja.
8 Капітан ван Тох. Вельмі прыемна (англ.)
9 Так (ням.)
- I што канкрэтна?
— Ява. Барнэо. Філіпіны. Fidji Islands. Solomon Islands. Carolines. Samoa. Damned Clipperton Islands. A lot of damned islands10, хлопцы. A што?
— Ды так, гэта вельмі цікава. Мы хацелі б ад Вас нешта даведацца болей, разумееце?
— Ja. Значыць проста так? — капітан узняў на іх свае светла-блакітныя вочы. — Ну, вы як гэта? 3 паліцыі? Ці не так?
— He, пан капітан. Мы з газеты.
— Ах вось што, з газеты. Рэпарцёры, ці не? Тады пішыце: “Captain I. van Toch, капітан карабля “Кандонг Бандунг”...”
— Як?
- “Кандонг Бандунг”, порт Сурабайя. Мэта падарожжа: vacunces — як гэта называецца?
— Адпачынак.
— Ja, ліха яго бяры, адпачынак. Ну дык і напішыце ў сваёй газетцы, хто прыплыў. А цяпер схавайце свае блакноты, хлопцы. Your health".
— Пан Вантох, мы прыехалі да Вас, каб Вы нам апавядалі пра сваё жыццё.
— Навошта?
— Напішам у газеце. Людзей гэта вельмі цікавіць, яны любяць чытаць пра далёкія астравы, пра тое, што там бачыў і што перажыў у гэтых краях іх суайчыннік, чэх, родам з Евічка...
Капітан паківаў галавою.
— Гэта праўда. Хлопцы, я адзіны Captain з усяго Евічка. Гэта так. Ёсць яшчэ адзін капітан ад ... ад каруселяў, але я думаю, — дадаў ён даверліва, — што гэта несапраўдны Captain. Усё вымяраецца па танажу, разумееце?
— А які танаж меў ваш карабель?
— Дванаццаць тысяч тон, хлопец.
— To вы былі самавітым капітанам, ці не так?
Ja, паважны, — сказаў капітан з годнасцю. хлопцы, ці ёсць у вас грошы?
Абодва паны паглядзелі адзін на аднаго трохі няўпэўнена.
— Есць, але мала. Вам патрэбны грошьі, капітан?
— Ja. Мне ... патрэбныя.
— Ну дык бачыце. Калі Вы нам цікава раскажаце, мы напішам пра Вас у газету, і Вы атрымаеце грошы.
— Колькі?
— Магчыма ... нейкую тысячу, — паабяцаў шчодра пан Галомбэк.
— О pounds of sterling?12
— He, толькі ў кронах.
10 Астравы Фіджы. Саламонавы астравы. Караліны. Самоа. Пракляты восіраў Кліпертона. Шмат праклятых астравоў (англ.)
11 Ваша здароўе (англ.)
12 Фунтаў стэрлінгаў? (англ.)
Капітан ван Тох пакруціў галавой.
Тады не. У мяне гэтулькі ёсць, хлопцы.
Ен выцягнуў з кішэні штаноў тоўсты пакет банковак.
See?13
Потым абапёрся локцямі на стол і нахіліўся да абодвух паноў.
Панове, у мяне для вас мог бы быць big business. Як гэта сказаць, каб было зразумела?
Буйная здзелка.
Ja. Буйная здзелка. Вам трэба было б даць мне пятнаццаць ... пачакайце, пятнаццаць-шаснаццаць мільёнаў крон. Ну, як?
Абодва паны зноў паглядзелі адзін на аднаго няўпэўнена. У рэдактараў заўсёды ёсць вопыт зносін з разнастайнымі відамі вар’ятаў, аферыстаў і вынаходнікаў.
Пачакайце, — сказаў капітан, — я вам нешта магу паказаць.
Ён парыўся тоўстымі пальцамі ў кішэні камізэлькі, выцягнуў нешта і паклаў на стол. Гэта былі пяць ружовых жамчужын, велічынёй з гарэшкі.
— Што гэта? — выдыхнуў пан Валента.
Ja, lots of money14, хлопцы. Але я пану толькі... каб паказаць, як узор. Ну дык што, па руках? пытаўся ён, падаючы цераз стол сваю шырокую далонь.
Пан Галомбэк уздыхнуў.
— Пан Вантох, столькі грошай...
— Halt15. абарваў яго капітан. — Я разумею, што ты мяне не ведаў раней, але запытайся пра Captain van Tocha ў Сураваі, у Батавіі, у Падангу альбо дзе хочаш. Ідзі і спытай, і кожны табе скажа, што Captain van Toch, he is good as his word”’.
Пан Вантох, мы Вам верым, — пратэставаў пан Галомбэк, — але ...
— Пачакай, сказаў капітан. — Я ведаю, што ты не хочаш даць свае цудоўныя і'рошы проста так, за гэта цябе хвалю, хлопец. Але ці дасі іх на карабель, see? Ты купіш карабель, ты будзеш ship-owner17 і мяне возьмеш з сабою, і пабачыш. як я на ім гаспадарнічаю. Але тыя грошы, што мы заробім, падзелім fifty-fifty18. Гэта сумленны бізнсс, ці не?
Але пан Вантох, прамовіў нарэшце пан Галомбэк крыху сарамліва, У нас няма столькі грошай!
Ja, тады іншая справа, сказаў капітан. — Sorry. Але я не разумею, панове. навошта вы да мяне прыйшлі.
Каб Вы нам апавядалі. капітан. У Вас, пэўна, такі вялікі жыццёвы вопыт...
Ja. гэта маю, хлопцы. Пракляты жыццёвы вопыт я маю.
13 Бачылі? (англ.)
14 Шмат грошай (англ.)
15 Спыніцеся! (ням.)
6 Капітан ван Тох заўсёды верны свайму слову (англ.)
17 Гаспадаром судна (англ.)
18 Пароўну (англ.)
— Перажылі некалі крушэнне карабля?
— What? Як ship-wreching? He. Што думаеш? Калі мне дасі добры карабель, дык з ім не можа нічога здарыцца. Нарэшце можаш запытацца ў Амстэрдаме на маё reperences. Ідзі і запытайся.
— А што Вы скажаце пра туземцаў, Вы ж пазнаёміліся, пэўна, там з туземцамі?
Капітан ван Тох пакруціў галавой.
Гэта не пра адукаваных людзей. Я не буду апавядаць.
Ну дык раскажыце нам нешта іншае.
Я раскажу, — прабурчэў капітан недаверліва. А вы потым прададзіце гэтыя звесткі нейкай кампаніі, і яна пашле туды свае караблі. Я табе скажу, my lad19, што людзі вялікія злодзеі. А самыя вялікія злодзеі гэта банкіры ў Каломбо.
— Ці часта вы бывалі ў Каломбо?
Ja, часта. I ў Бангкоку таксама, і ў Маніле. Хлопцы, спыніўся ён нечакана, — Я ведаў толькі адзін карабель. Надзвычай добры карабель ідастаткова танны. Ён цяпер у Ратэрдаме. З’ездзіце на яго паглядзець. Ратэрдам — гэта там, — паказаў ён пальцам цераз плячо. Цяпер караблі надзвычай танныя, хлопцы. Як старое жалеза. Карабель мае шэсць гадоў і ў яго дызельны матор. Ці хочаце на яго паглядзець?
— He можам, пан Вантох.
- Вы дзіўныя людзі, — уздыхнуў капітан і гучна высмаркаўся ў блакітна-сінюю насоўку. — А ці не ведаеце вы кагосьці, хто хацеў бы купіць нейкі карабель?
— Тут, у Евічку?
— Ja, тут або недзе паблізу. Я і хацеў бы. каб тыя буйныя даходы .. ,20
прьшшлі сюды, у my country .
— Гэта ж цудоўна, капітан...
— Ja. Яны, тыя спадарожнікі, вялікія злодзеі. I ў іх няма грошай. Вы як newspapers21 павінны ведаць вялікую колькасць людзей, такіх, як банкіры і ship-owners, як нра іх кажуць, гаспадары караблёў, ці не?
— Гаспадары караблёў. He ведаем іх, пан Вантох.
— Гэта шкада, — засмуціўся капітан.
Пан Галомбэк пра нешта прыгадаў.
Ці не ведаеце Вы пана Бондзі?
— Бондзі? Бондзі? — перабіраў у памяці капітан ван Тох. -Пачакай, гэтае імя я павінен быў ведаць. Бондзі. Ja, у Лондане ёсць нейкая Bond Street, і там жывуць надзвычай багатыя людзі. Ці не мае там нейкую кантору на той Bond Street гэты пан Бондзі?
КНІГІ ОНЛАЙН
