КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
А паэтаў тых сапраўды было на факультэце ўга колькі! Калі ў 20-я гады XX стагоддзя кузняй літаратурных кадраў быў славуты Белпедтэхнікум, дык пазней пальма першынства перайшла да БДУ, і найперш, вядома, да ягонага філалагічнага факультэта. Асаблівы ж усплёск літаратурнага жыцця на філфаку прыпаў акурат на гады нашае вучобы там — на 50-60-я, што было вынікам, вядома ж, так званай хрушчоўскай «адлігі». За тыя гады з філфака, наогул з БДУ прыйшла ў літаратуру велізарная кагорта пісьменнікаў, нэлае пакаленне так званых «шасцідзясятнікаў», якое ў нас атрымала назву «філалагічнага пакалення». He магу ўстрымацца, каб не сказаць, што разам з намі, гэта значыць, у другой палове 50-х гадоў, на філфаку, на курс вышэй, вучыліся такія будучыя выдатныя нашы празаікі, як Вячаслаў Адамчык, Іван Пташнікаў, Іван Чыгрынаў, а на курс ніжэй — Барыс Сачанка і Янка Сіпакоў, што нашым аднакурснікам па філфаку быў сам Рыгор Барадулін! Ды што казаць пра ўвесь філфак, калі толькі наш курс, дзве групы аддзялення журналістыкі выпуску 1959 года, даў беларускай літаратуры амаль два дзясяткі літаратараў, з іх ці не дзесяць сталі членамі Саюза пісьменнікаў. Гэта — згадаю з радасцю, любоўю і павагаю — Генадзь Бураўкін, Васіль Зуёнак, Сымон Блатун (трагічна загінуў у 33 гады), Аляксандр Станюта, Алесь Дзятлаў, Герман Кірылаў, Юрась Свірка... Карціна будзе яшчэ больш уразлівая, калі дадаць, што многія нашы аднакурснікі сталі кандыдатамі і дактарамі філалагічных і нават эканамічных навук, выкладчыкамі ВНУ, кіраўнікамі СМІ і нават дыпламатамі. Зрэшты, дыпламат усяго адзін — Генадзь Бураўкін, кар’ераякога, пачаўшыся зжурналістыкі (карэспандэнт галоўнай газеты СССР «Правды» па БССР, галоўны рэдактар часопіса «Маладосць», кіраўнік Рэспубліканскага тэлерадыёкамітэта), завяршылася дыпламатычнай службай — ён быў пастаянным прадстаўніком Беларусі пры Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. А што да кіраўнікоў СМІ і іншых устаноў і арганізацый, дык, калі ласка: наша Эма Луканская шмат гадоў была уласным карэспандэнтам «Комсомольской правды» па Беларусі і галоўнай рэдактаркай газеты «Зорька», Мікалай Сакалоў — галоўным рэдактарам «Знаменн юностм», Фадзей Савіцкі — дырэктарам акадэмічнага выдавецтва «Навука і тэхніка», Уладзімір Скапа — галоўным рэдактарам газеты «Віцебскі рабочы», Вячаслаў Куцэнка — выкладчыкам на родным журфаку, Галіна Нужкова — рэдактарам выдавецтва «Мастацкая літаратура», а Ганна Лазоўская ўзначальвала ў апошнія гады савецкай улады такую сур’ёзную і нават досыць страшную ўстанову, як памятны і сёння Галоўліт: была наша Аня галоўным беларускім цэнзарам! I гэта, канешне ж, не ўсе колішнія Мішавы і мае аднакурснікі. Пералічваць усіх і падрабязна гаварыць пра ўзятыя кожным з іх жыццёвыя і службовыя вышыні тут не выпадае. А сяго-таго згадаць усё ж хацелася, каб хоць трошкі падаць тыхчасовае Мішава атачэнне. У 1957 годзе мы ўсім курсам ездзілі ў Маскву на вучэбнаазнаямленчую экскурсію з наведаннем рэдакцыі «Комсомольской правды» і, канешне ж, Маўзалея, Крамля і Траццякоўкі. Жылі мы тыя некалькі дзён у інтэрнаце нафтавага інстытута на Ленінскім праспекце (быў такі і ў Маскве, не толькі ў Мінску). Пад жытло нам выдзелілі, паставіўшы ложкі, два Ленпакоі на дзясятым паверсе [...]. Для большасці з нас гэта быў першы прыезд у Маскву, і ў кожнага было досыць падстаў і нагод для ўласных радасцей, узрушэнняў і засмучэнняў. Апошніх — найперш з прычыны малалікасці альбо поўнай адсутнасці грошай, і гэта ў той час, калі маскоўскія крамы спакушалі шмат чым. Прынамсі, яны былі куды багацейшыя за мінскія. Асабліва засмучаліся ад гэтага нашы дзяўчаткі: нават і для самых разумных з іх транты і касметыка былі не на апошнім месцы. Міша, здавалася, на адсутнасць грошай глядзеў з алімпійскім, як кажуць, спакоем. А мо гэтак толькі здавалася? Крамы з трантамі ці з чым іншым яго не цікавілі дакладна, хаця маці ў падарунак (мо і яшчэ некаму) нешта ўсё-такі, памятаецца, шукаў — не зацята, не настырна, а бегла так, назіркам. А пра суседзяў па інтэрнаце кітайцаў неяк сказаў, пакурваючы і гледзячы кудысьці ўбок і ўдалеч: «Вялікі народ, старча! Вучацца з ахвотаю. He тое што мы. Паказваў сябе Кітай у мінулым, пакажа і ў будучыні. Павер майму слову, старычок. Недарэмна мой дзед Міхал казаў: «Пойдзе Кітай — усё кідай!» Я адно пасміхнуўся: цюцелька ў цюцельку тое ж самае чуў і я ад свайго дзеда Мікалая! А сёння, прыгадваючы гэта, ужо ці і не вусцішна робіцца: літаральна закідвае свет Кітай сваім шырспажывам. Пакуль што — пераважна шырспажывам, але ўжо ўсё больш і электронікай, і бытавой тэхнікай, пачаў ужо і аўтамабілямі [...]. У маладосці мы наўрад ці ўмеем бачыць і ўспрымаць адэкватна сябе і сваіх сяброў. Маладосць зусім не схільная да аналітыкі. Вось і нашага Мішу мы хоць і вылучалі, але ж успрымалі і прымалі ўсяго толькі сваім аднакурснікам, дружбаком. Лепшым, разумнейшым, таленавіцейшым сярод нас, аднак наўрад ці прыбягала да каго думка аб тым, што некалі наш Міша Стралец стане класікам роднай літаратуры, паставіць сваё імя побач з імем самога Максіма Багдановіча. He прадказвалі яму такой будучыні і ягоныя вершы, што зрэдку пачалі той парою з’яўляцца ў друку. Вершы пісалі на філфаку многія, нездарма ж нават эпіграма хадзіла па руках аб тым, што досыць кінуць тут кіем у якога-небудзь студэнта, дык абавязкова патрапіш у паэта. Рускамоўныя Мішавы вершы, калі праўду казаць, былі досыць ардынарныя, хоць і бездакорныя з боку тэхнікі вершаскладання. Думаецца, што і сам Міша не надаваў ім асаблівага значэння. Аднойчы ж, у канцы пяцьдзясят шостага ці ў пачатку пяцьдзясят сёмага, на нейкай агульнай філфакаўскай лекцыі ў вялізнай 26-й аўдыторыі біякорпуса, Міша падсунуў мне па стальніцы некалькі лісткоў са сшытка: «Пробегн, старче». Гэта было апавяданне «Дома». Правільней — «рассказ», бо — паруску. Я тут жа, з ходу, прачытаў яго, балазе, почырк у Мішы быў вельмі разборлівы. Прачытаў з асалодаю, з радасцю, з захапленнем. Усё было знаёмае, роднае: лета, вёска, бацькоўская хата, першае пачуццё і першы сум, нават яшчэ не сум, а толькі подых яго, папраўдзе — подых надыходзячага сталення. Я шапнуў Мішу: «Здорава, старычок! Трэба друкаваць!» Ён пасміхнуўся: «Дзе, Шаноўны?» (Шаноўны,— такое трошкі, мусіць, і здзеклівае імя я нечакана займеў сярод аднакурснікаў, бо некалькі разоў ужыў гэтае самавітае слова-зваротак, пэўна, не заўсёды дарэчы. Сапраўды, дзе друкаваць? Каб па-беларуску, дык можна было б прапанаваць «ЛіМу», занесці ў «Полымя» ці «Беларусь», а найперш — у «Маладосць». Міша нечакана сказаў: «А ты не мог бы перевестн?» Я без ваганняў, здаецца, згадзіўся і літаральна на наступных лекцыях перапісаў апавяданне па-беларуску. Было тое, па ўсім, усё ж на пачатку 1957-га, вясною. Бо восенню таго ж года, у кастрычніцкай кніжцы чатыры гады назад створанага часопіса «Маладосць» апавяданне «Дома» было надрукавана. Мы ўсе шчыра віншавалі Мішу з дэбютам у прозе, зычылі яму новых твораў і публікацый. Да ўсяго гэтага ў мяне асабіста дамешвалася і задавальненне ад таго, што апавяданне з’явілася ў часопісе амаль няпраўленым, у тым выглядзе, у якім было пераказана па-беларуску мною. Праз чатыры з паловай гады, у чэрвені 1962-га, Міша падарыў мне сваю першую кніжачку «Блакітны вецер». Расчуліў дарчы надпіс: «М. Гілевічу. Табе, на чыіх вачах нарадзіліся гэтыя крэмзы. He будзь да іх занадта строгі, дружа. М. Стральцоў. 5.VI.62 г.». Кніжачку склалі сем апавяданняў, і ўсе яны, бадай, сапраўды нараджаліся на маіх вачах. Ці не кожнае з іх Міша даваў мне чытаць яшчэ да друку, у рукапісным выглядзе. Даваў пасяброўску, але і з просьбаю не проста азнаёміцца, а прачытаць уважліва, нават пільна, прыдзірліва, асабліва — да мовы. Ужо другое сваё апавяданне — «Мацеевы дровы» — Міша пісаў па-беларуску, адчуўшы, зразумеўшы, што акурат беларускае слова — родная стыхія, у якой яму будзе вольна і ўтульна, хоць тады яшчэ пачуваўся ў ёй не зусім упэўнена. Таму і прасіў чытаць як мага строга і прыдзірліва. Прасіў, ды спадзяваўся ўсё ж на самога сябе. Пасля маладосцеўскага дэбюту ён асабліва старанна ўзяўся за вывучэнне беларускай мовы, хоць рабіў гэта і раней, з першых, бадай, студэнцкіх дзён. Запоем чытаў Кузьму Чорнага, Якуба Коласа, выпрошваў у навуковай зале аддзела беларускай кнігі Ленінскай бібліятэкі забароненых тады яшчэ Лукаша Калюгу і Міхася Зарэцкага, штудзіраваў у той жа «Ленінцы» і бібліятэцы БДУ слоўнік Насовіча. I радаваўся: — Дзіўная штука, старычок! У маленстве, недзе ў пяцігадовым узросце, жыў я ў дзеда на пасецы. Дзед з бабаю між сабою гаварылі не так, як у нашай хаце, па-беларуску. I са мною — таксама. За колькі месяцаў я налаўчыўся па-іхняму. А пасля, вядома ж, забыўся. I думаў — начыста. А цяпер от чытаю Гарэцкага і адчуванне такое, быццам усё тое дзедава вяртаецца да мяне, як і не забывалася. Бы ўсплывае аднекуль з прадоння. — Дзіцячая памяць учэпістая, — кажу. — He, старычок, тут, мяркую, іншае. Нешта геннае. Мусіць жа, і бацькі раслі, гадаваліся-падрасталі ў беларускім слове, маленства, юнацтва было ў іх роднаслоўнае, гэта пасля, як «выйшлі ў людзі», перайначыліся на іншае, блізкае, не чужое, але — не сваё. 3 іх генамі апратка душы і перадалася, пэўна, мне, нашчадку. — Ну, ты куды загнуў! — Дзедаў гэта след, Шаноўны, дзедаў, канешне! Але адчуванне сапраўды такое, што нібыта з самага падыспаду душы, дзе пачатак усіх пачаткаў. Ад таго вузельчыка, што татка з мамкай завязваюць. Што ж, спрачацпа не выпадала: Мішу — відней, натура ў яго тонкая, адчуванне наўрад ці падводзіць яго, мо такія імпэтныя ягоныя моўныя поспехі акурат і вытлумачваюцца геннай спадчыннасцю. А поспехі былі папраўдзе нечуваныя. Ужо студэнтам чацвёртага, а тым больш пятага курса Міша ведаў, а галоўнае — чуў, адчуваў беларускае слова лепш за многіх з нас, якія карысталіся ім штодзённа і паўсюдна. Ён адчуваў яго прафесійна. I ў сваіх апавяданнях паўставаў ужо як таленавіты пісьменнік, маляўнічы мастак-лірык, а ў дадатак — і як тонкі, адмысловы стыліст. Чуццё на слова ў яго было сапраўды бездакорнае, аб чым сведчылі і ягоныя рэцэнзіі, літаратурна-крытычная артыкулы, вызначальнай рысай якіх быў акурат і глыбокі, тонкі моўны аналіз твораў, таго, наколькі ўдала выкарыстоўвае той ці іншы аўтар выяўленчыя магчымасці роднага слова.